Asya, İran petrolüne alternatif arıyor

Asya rafinerileri, piyasanın zaten sıkışık olduğu bir ortamda ABD'nin yenilenen yaptırımları nedeniyle büyük ihracatçı İran'dan gelen petrolün yerine alternatif arz kaynağı arıyorlar.

İran, üyesi olduğu Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) üçüncü büyük üreticisi ve özellikle Asya'daki rafineriler için çok önemli bir tedarikçi. ABD, 2015 tarihli nükleer anlaşmadan çıktıktan sonra İran'a yeni ve tek yanlı yaptırımlar uygulamaya hazırlanıyor.

Anlaşma İran'ın nükleer çalışmalarını sınırlamasına karşılık, maruz kaldığı ortak ABD ve Avrupa yaptırımlarının kısmen kaldırılmasını sağlamıştı. Askıya alınan yaptırımlar arasında İran'ın ham petrol ihracatına getirilen ağır kısıtlamalar da vardı.

İran ekonomisi büyük ölçüde petrol gelirlerine bağlı. Yaptırımlardan bazıları 6 Ağustos'ta sona erecek olan 90 günlük bir tasfiye süresinin sonunda; özellikle petrol sektörünü bağlayanlar dahil olmak üzere diğer yaptırımlar ise 4 Kasım'da sona erecek olan 180 günlük süre sonunda yürürlüğe girecek.

ABD Hazine Bakanlığı dün yaptığı açıklamada, geçiş sürelerinin şirketler ve diğer kuruluşlara İran ile süren ticaret ve iş ilişkilerini sonuçlandırmak için zaman tanımak amacıyla belirlendiğini duyurdu.

ABD, anlaşmadan çıkma kararı öncesinde iş dünyasının görüşünü almadı. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın bir basın bilgilendirme toplantısında konuşan üst düzey bir yetkili, "Başkanın açıklamayı yapmasından önce hiçbir özel sektör şirketiyle konuşmadık" dedi.

İran'ın petrol arzı azalacak

İran'a bundan önce uygulanan yaptırımlar petrol arzının günde 1 milyon varil azalmasına yol açmış ancak yaptırımların 2016 yılında kaldırılmasından sonra İran yine önde gelen petrol ihracatçılarından biri olmuştu. Bu dönemde İran üretimini artırarak 2018 Mart ayında günde 3.81 milyon varile ulaşmıştı. Bu miktar, küresel üretimin yüzde 4'üne yakın. İran'ın ham petrol ihracatı ise bu yılın ilk çeyreğinde ortalama olarak günde 2 milyon varili geçmişti.

Analistler şimdi İran'ın arzının 300.000 varil azalarak günde 1 milyon varile inmesini bekliyorlar. Ancak bu beklenti daha kaç ülkenin ABD'nin yaptırımlarına katılacağına bağlı.

ABD'nin Avrupalı müttefiklerinin hemen hepsi Trump'ın kararına karşı çıkıyorlar. Fransa, Almanya ve İngiltere hükümetleri anlaşmaya bağlı kalacaklarını dün açıkladılar.

Asya'da da benzer eğilimler hakim. Mitsubishi UFJ Financial Group'ta Ortadoğu ve Kuzey Afrika araştırma birimi başkanı Ehsan Khoman, "Rusya, Çin, Türkiye ve Hindistan İran'dan şimdi aldıkları ham petrol miktarlarını muhafaza edebilmek için muhtemelen yaptırımlara karşı çıkacaklar" dedi.

Japonya Dışişleri Bakanı Taro Kono, "nükleer silahların yayılmasının uluslararası düzeyde önlenmesini ve Ortadoğu'da istikrarı güçlendirdiğini" söylediği anlaşmayı desteklemeye devam edeceklerini söyledi.

Güney Kore Ticaret, Sanayi ve Enerji Bakanlığı da, alınan kararın kendi şirketlerine vereceği zararı en aza indirmek istediklerini ve İran petrol ihracatına ABD'nin getirdiği yaptırımlardan muafiyet isteyeceklerini söyledi.

İran'ın en büyük ham petrol alıcısı olan Çin, 2016 yılı ortasında yaklaşık olarak 900,000 varil günlük petrol ithal etmişti. Ancak Çin bu ithalatını 2018 yılında günde 600,000 varil düzeyine indirmiş bulunuyor. Üst düzeyli bir Çin yetkilisi de, yeni yaptırımların ham petrol fiyatlarını artıracağı için Çin rafinerilerine zarar vereceğini söyledi.

Trump'ın kararı İran ekonomisini nasıl etkiler?