Tarih ve kültürün zeytinyağı ve lezzetlerle buluştuğu Ayvalık

Her Ayvalık yolculuğu, yüzlerce yıl ötesine, Antik Çağ'a, hatta mitolojik öykülere birer seyahat benim için… Çünkü, zeytin denizi oradadır… Meyvesi ile yağı ile bir heykeltıraşa ilham verecek kadar güzel gövdesiyle milyonlarca bilge ağacın yaşadığı zeytin ülkesinde birkaç gün geçirmek bile yeterli olur şehirlerin yorgunluğunu almak için… Sonbaharın en güzel günlerinde zeytin hasadı için bir kez daha Ayvalık'ta bulunmanın, lezzetli yemeklerle taçlanan keyfini yaşarım… Ekmeğini zeytinden çıkaran insanlarla tanışmak, onlarla sohbet etmek; birlikte türküler söylemek de gezinin cabası olur…

Önce Ayvalık'la başlamalıyım… Ayvalık, Antik Çağ'da bir tür yabani ayva anlamına gelen Kidonia olarak anılıyormuş. Yine Antik Çağ'da, Ayvalık Adaları'na (bugün irili ufaklı 22 ada bulunuyor) Hekatonisa ismi veriliyormuş. Bu isim, adaların en büyüğü Nesos (Moshonisi, Cunda veya Alibey Adası) aynı isimle söylenen Nesos ya da Nasos antik kentinin baş tanrısı olan Hekatos olarak da anılan Apollon'dan gelmekteymiş…

Bugünkü Ayvalık ise 1400'lerin ortasında kurulmuş… Osmanlı kaynaklarında Ayvalık adına ilk kez 1772 yılında yayınlanan bir fermanda rastlanıyor. I Dünya Savaşı sonrası İzmir'in işgali ile birlikte Yunan egemenliğine girmiş. İşgal sonrası Anadolu'da ilk kurşun, 172. Alay Komutanı Yarbay Ali Çetinkaya tarafından atılmış. Bu işgal, 15 Eylül 1922'ye kadar sürmüş. 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'nda belirtilen Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi gereğince Girit, Makedonya ve Midilli Türkleri ilçeye yerleştirilmiştir. Burhaniye'ye bağlı varlık gösteren Ayvalık, 19 Mayıs 1928 tarihinde ilçe olmuş…

Yaşanacak bir yer

Tarihi hikâyesi özetle böyle… Benim için, her daim yaşanacak yerlerden birisi… Filiz Ali, Ara Güler, Pınar Kür'ün de aralarında bulunduğu yazar, sanatçı, müzisyen dostlarım da Ayvalık'ı tercih ettiler… Çok da haklılar…

Kilometrelerce plajları, ormanları, daracık sokakları, Cunda Adası, Şeytan Sofrası, Ayışığı Manastırı, Saatli Cami'si, sarımsak taşından yapılmış evleri, kutsal mekânları, Perşembe günleri kurulan pazarı, lezzetli yemekleri ve tabii ki zeytin ağaçları ile Ayvalık, bir başkadır… Meselâ karadiken dedikleri taze toplanmış deniz kestanesini açıp limon ve zeytinyağı ile yemenin, hatta sıcacık simide katık etmenin ayrıcalığı yalnızca Ayvalık'ta yaşanır… Ayvalık tostunun lezzetinden de mutlaka söz etmek gerekir…

Ve ne güzel ki bu güzel ilçe, değişen birçok şeye rağmen, o farklılığını, özgünlüğünü sürdürmeye çalışıyor…

Zeytinyağlılar, mezeler

Ayvalık, zeytinyağlıları ve mezeleri ile de farklıdır. Bu gidişimde Bay Nihat ve Ada Restaurant'da aralarında sıcak peynir kefalaki, kereviz salata, kabak çiçeği dolması, patlıcan üzerinde kelle peynirli kızartma börek, yeşil iç bakla, yoğurtlu patlıcan, zeytinyağlı lahana sarma, köpeoğlu, tarama, isli lakerdanın bulunduğu soğuk mezeler; kalamar ızgara, karides ve akkız otu, beğendili ahtapot, haşlanmış levrek balığı ile susamlı simit, sıcak deniz börülcesi, sübye, papalinanın bulunduğu ara sıcaklar; kâğıtta levrek, tekirin bulunduğu ana sıcaklar; vişneli taze lor, kaymaklı lor tatlısı, kaymaklı kabak tatlısı fırında tahin helvası gibi tatlılar yedim…

Ayvalık seyahatlerimin vazgeçilmezlerinden birisi, eğer haftasonuna geliyorsa Cunda'da Cumartesi pazarına uğramak… Taze kekik almak ve çarşıdan peynir alışverişleri yapmak: Bergama tulum, Cunda sepet kelle, Ayvalık tulum, lor peyniri, çörekotlu, kekikli, kırmızıbiberli, cevizli, hatta tarçınlı saganaki listemdeki peynirler arasında…

Ve çeşit çeşit zeytinler: Ayvalık ve domat kırma ve çizik, yuvarlama siyah zeytin; badem, limon kabuğu, kırmızı biber, portakal dolgulu yeşil zeytinler…

Eh, tatlısız olmaz, sakızlı kurabiye ve lor tatlısı ile tarih ve kültürün zeytinyağı ve lezzetlerle buluştuğu Ayvalık sohbetimizi sonlandırabilirim…