Crush sendromunda hızlı tedavi şart
Ezilme sendromu (Crush sendromu), travma sonrasında çizgili kaslarda zedelenme ve buna bağlı gelişen sistemik belirti ve bulgular ile karakterize acil bir tıbbi durum. Genellikle kişinin ağır bir cisim altında kalması ile meydana gelen bu durum deprem gibi kitlesel afetlerde ne yazık ki çok sayıda kişide görülebiliyor. Hızlı ve etkili tedavi uygulanması hayati önem taşıyor.
Koç Üniversitesi Hastanesi Nefroloji Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Kanbay ve İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Begüm Güler crush sendromu ile ilgili şu bilgileri veriyorlar: “Ezilme yaralanması, etkilenen bölgedeki kasların şişmesi, çok şiddetli ağrı ve bazen hareket kaybı ile seyreder. Sağlıklı kas hücrelerinin içinde bulunması gereken proteinler, sıvılar ve potasyum gibi bazı iyonlar, ezilme sonrası bu hücrelerin yıkımıyla beraber hücre dışına çıkar ve dolaşıma geçer. Normalde dolaşım sisteminde bulunmaması gereken veya farklı yoğunluklarda bulunması gereken bu maddeler başta akut böbrek hasarı olmak üzere çeşitli organ yetmezliklerine sebep olur. Ezilme yaralanması olan kişilerde potasyum iyonu fazlalığına bağlı yaşamı tehdit eden ciddi kalp ritim bozuklukları, miyoglobin fazlalığına bağlı akut böbrek hasarı, sıvıların kas içerisine girmesi nedeniyle kan basıncı düşüklüğü görülebilmektedir. Özellikle uzun saatler boyunca enkazda kalmış kişilerde, enkazdan çıkarılırken kasın üzerindeki ağırlık kaldırıldığında kasta birikmiş olan potasyum iyonu gibi iyonlar çok yüksek miktarlarda dolaşıma geçebilmekte ve enkazdan çıktıktan kısa süre sonra kişinin yaşamının sonlanmasına sebep olabilmektedir.
Hayati basamaklar
Bu nedenle enkaz altında bir depremzedeye ulaşıldığında izlenmesi gereken bazı hayati basamaklar vardır. Öncelikle kurtarma ekibi kendi güvenliğini ve depremzedenin güvenliğini sağlayarak kurtarma çalışmalarına başlamalıdır. Mümkünse kişinin kimlik bilgileri öğrenilip kayıt altına alınmalıdır. Hızlı bir şekilde, bulunan ilk ekstremiteden (koldan veya bacaktan) damar yolu açılarak depremzedeye saatte 1 litre serum (potasyum içermeyen serum) vermek ve depremzede enkaz altından çıkarılana kadar damar yolundan sıvı tedavisine devam etmek gerekir. Eğer depremzedenin damar yolu bulunamıyorsa kemik içerisine serum vermek gibi farklı yöntemleri de sağlık çalışanları uygulayabilir. Damar yolu veya kemik yolu bulunamıyorsa, hastanın bilinci açık ve yutabilecek durumdaysa ağızdan su da verilebilir. Ancak soda, meyve suyu gibi diğer içecekleri vermemek gerekir.
Enkazdan çıkarılırken..
Enkazdan çıkarılma sırasında depremzedenin gözlerini ışıktan korumak ve hipotermiye (vücut sıcaklığının düşmesi) karşı vücut sıcaklığını korumak için gerekli önlemler alınmalıdır. Depremzede enkaz altından çıkarıldıktan sonra idrar çıkışının takip edilmesi, fizik muayenesi ve kalp ritim değerlendirmesi sağlık çalışanları tarafından yapılmalı ve depremzede hızlıca en yakın sağlık kuruluşuna transfer edilmelidir. Sağlık kuruluşunda kişiye gerekirse potasyum iyonu seviyesini düşürmek ve böbrek fonksiyonlarını desteklemek için diyaliz uygulanabilmektedir. Buna ek olarak depremzedelerde kas içi basınç artışına bağlı dolaşım bozukluğu (kompartman sendromu) durumu varlığında hekimler tarafından gerekli görülürse kas içi basıncı azaltmak için kasların cerrahi olarak açıldığı fasyotomi işlemi uygulanabilmektedir.”