Yurtdışındaki Türk sermayeli fabrika sayısı 300'e dayandı

İbrahim EKİNCİ

İSTANBUL - Türk şirketleri, onlarca ülkeye, bazıları 100'den fazla ülkeye ihracat yapıyor. Bu yanıyla bakıldığında 'global' bir özellikleri zaten var. Ancak 'üretim' açısından da durum 'global' bir nitelik arzediyor.

Üretim alanında da sadece dünya markalarına üretim yapmaları açısından değil, aynı zamanda onlarca ülkede üretim yatırımı yapmaları nedeniyle de 'global' bir niteliğe sahipler. İşte birkaç veri: 5 ve daha fazla ülkede üretim yatırımı (fabrikası) bulunan 11 Türk grubu var. 10 ve daha fazla fabrikası bulunan şirket sayısı ise 7. En fazla üretim tesisi olan şirket Anadolu Grubu. Bu grubun Efes Pilsen ve Coca Cola'yı kapsayan 'İçecek Grubu'nun Türkiye dışında 12 farklı ülkede tam 31 tesisi bulunuyor. Bunların 12'si Rusya'da. En fazla dış üretim tesisi bakımından ikinci sırada 16 fabrika ile Şişece Cam, 13 fabrika ile Orhan Holding, 12 fabrika ile Eczacıbaşı Holding var. Yıldız Holding, Zorlu ve Sabancı Holding'in ise 10'ar fabrikası bulunuyor. Hayat ve Şahinler Holding'in 7'şer fabrikası, Çalık Grubu'nun da 4'ü Türkmenistan'da olmak üzere 5 fabrikası var.

Türk Gruplara 'global üretici' niteliği kazandıran fabrikaların tamamı sıfırdan kurulmuş fabrikalar değil. Önemli bir kısmı marka satın almalarla gruplara katıldı.

Anadolu Grubu'nun Miller ve diğer satın alma operasyonlarıyla; Eczacıbaşı'nın Burgbad, Villeroy Boch, Engers Keramik operasyonlarıyla; Koç Holding şirketi Arçelik'in Arctic, Defy gibi markaları satın almasıyla; Yıldız Holding'in Godiva ve İtalya'da ambalaj üreticisi Nuroll SpA'yı satın almasıyla; otomotiv yan sanayi şirketi Orhan Holding'in ABD'li Dana ile Çinli Fuzhou'u satın almasıyla birçok üretim tesisi bu şirketlere geçmiş oldu. 5 ve daha fazla fabrikası bulunanların dışında, örneğin Boydak Grubu'nun yurtdışındaki 2 fabrikası da Forte'nin satın alınmasıyla gruba geçti.

117 fabrika kurdular

11 Türk şirketi, 20'den fazla ülkede 117 fabrikaya sahip. Bu grupların dışında, en az 2 fabrikası olan 10 civarında grup var. Sarten, Yaşar Holding, Boydak Grubu, Kale Grubu, Merinos, Polisan ve İnci Holding'in de aralarında bulunduğu bu şirketlerin üretim yatırımları da giderek artıyor. Yurtdışında en az bir fabrikası olan grup sayısı ise 100 civarında. Bunların arasında, Türkiye'den çok yurtdışına yatırım yapan adı çok fazla duyulmamış yatırımlar da var.

Örneğin Abdülbari Güzel'e ait Azersun Holding'in ağırlıkla Azerbaycan'da toplam 13 fabrikası olduğu belirtiliyor. Yine Türk şirketi Bursel Holding, "Özbekistan'ın en büyük tekstil yatırımcısı" olarak tantılıyor. Bu şirketin bazı kayıtlara göre 12 tekstil fabrikası bulunuyor. Uşaklı yatırımcı Ahmet Demir'in yine Özbekistan'da önemli yatırımları var. Bazı kayıtlara göre Demir Grup, Özbeksitan'da 7 bin kişiyle en büyük istihdam sağlayan yatırımların sahibi durumunda. Tekstil dışında meyve suyu, süt gibi gıda sektöründe de yatırımları var.

Toplam sayı 300'e yakın

Türk şirketlerinin yurtdışındaki üretim yatırımlarıyla ilgili istatistiki bilgi bulunmuyor. İSO 500 üzerinden gidilerek yapılan belirlemeler ve çeşitli kaynaklardan sağlanan bilgilere göre toplam 227 fabrika sayısına ulaşılıyor. Bunların 117'si 5 ve daha fazla fabrikası bulunan şirketlere ait. En az 2 fabrikası bulunanlar eklendiğinde sayı 131'e çıkıyor. Tek fabrikalar dahil edildiğinde ise toplam sayısı 227'yi buluyor. Ancak bunların "saptanabilenler" olduğu dikkate alındığında irili ufaklı üretim yatırımlarıyla toplam sayının 300'e yakın olduğu tahmin ediliyor.

Rusya en gözde ülke

5 ve daha fazla fabrika yatırımıyla gerçek anlamda "global üreticiler" haline gelen 11 Türk şirketinin 117 fabrikasının ülke dağılımı Rusya'nın üretim için en çok tercih edilen ülke olduğunu gösteriyor. Bu ülke yatırım maliyetlerinden çok tüketici pazarı ve hızlı gelişmesi nedeniyle ilgi çekiyor. 11 global üretici şirketin 117 fabrikasının 23'ü Rusya'da. Bu gruplara ait Almanya'da 10 fabrika, ABD, Bulgaristan, Pakistan ve Romanya'da 7'şer fabrika var. 2 ve daha fazla sayıda fabrikası olan gruplara ait yatırımların 40 civarında ülkeye dağıldığı, tekil yatırımlarla birlikte ülke sayısının 50'yi geçtiği tahmin ediliyor. Tek fabrika yatırımları dikkate alındığında Azerbaycan 19, Romanya 17, Bulgaristan 16 yatırımla öne çıkıyor.

Binlerce kişiye iş veriyorlar

Yurtdışındaki üretim yatırımları bulundukları ülkelerde önemli bir istihdam da yaratıyor. Anadolu Grubu'nun, Şişecam'ın Eczacıbaşı'nın  yurtdışı tesislerinde binlerce kişi çalışıyor. ABD'den, Kazakistan'dan Senegal'e uzanan geniş bir coğrafyada 85 ülkeye ihracat yapan Yıldız Holding şirketlerinin yurtdışındaki 10 fabrikasında, Godiva dahil 6 bin 700 kişi.

ANADOLU İÇECEK GRUBU (31)

Rusya: (5 fabrika) Bira
Rusya (4 fabrika) Malt
Kazakistan (2 fabrika): Bira
Gürcistan: Bira
Moldova: Bira
Sırbistan: (2 fabrika) Bira
Ukrayna (Miller): Bira
Rusya (3 Miller) Bira
Kazakistan: CC Şişeleme
Azerbaycan: CC Şişeleme
Irak: CC Şişeleme
Kırgızistan: CC Şişeleme
Pakistan (6 fabrika): CC Şişeleme
Türkmenistan: CC Şişeleme
Ürdün: CC Şişeleme

ŞİŞECAM GRUBU (16)

Gürcistan: Cam ambalaj
Bulgaristan: Soda
Rusya: (Gorohovets) Cam
Rusya: (Posuda) Cam ev eşyası
Rusya: (Pokrovsky) Cam
Rusya (Ufa): Cam ambalaj
Rusya (Balkum) Kum
Bulgaristan: Cam
İtalya (Cromital): Kimyasallar
Bosna Hersek (Lukavac): Soda
Rusya (Krasnodar) Cam
Rusya (Kirishsky): Cam ambalaj
Rusya (Kazan) Cam
Ukrayna (Merefa): Cam
Mısır (SGGE): Düzcam
Bulgaristan: (EAD) Otomotiv Camları

ECZACIBAŞI (12)

- Almanya (3 fabrika): Burgbad
- Fransa: Burgbad fabrikası
- Almanya: Villeroy Boch
- Almanya: Engers Keramik
- Fransa: Vitra Karo
- Almanya: Vitra Karo
- Rusya: Vitra Karo
- Romanya: (Nükleer tıp)
 -Dubai (Nükleer tıp)
- Kazakistan: İpek Kağıt

YILDIZ HOLDİNG - ÜLKER (10)

İtalya (Nuroll SpA) Ambalaj
Suudi Arabistan: Bisküvi
Mısır: Bisküvi ve kek üretimi
ABD (2 tesis): Godiva
Belçika: Godiva
Romanya (Eurex): Bisküvi ve tuzlu kraker
Ukrayna (KBF): Bisküvi, sandviç bisküvi,
Kazakistan (Hamle): Bisküvi
Pakistan (UG Food): Kek üretimi ve satışı

ORHAN HOLDİNG (13)

Macaristan: Otomotiv
ABD (2): Otomotiv
Meksika: Otomotiv
İngiltere: Otomotiv
İspanya: Otomotiv
Slovakya: Otomotiv
Fransa: Otomotiv
Romanya: Otomotiv
Güney Kore: Otomotiv
Rusya: Otomotiv
Hindistan: Otomotiv
Çin (Fuzhou Rocket) : Otomotiv

ZORLU GRUBU (10)

- ABD: Ev tekstili
- Fransa (2 fabrika): Ev tekstili
- Güney Afrika: Ev tekstili
- İran: Ev tekstili
- Türkmenistan (Norsel ortaklığı ile tekstil)
- Rusya: (2 fabrika) Beyaz eşya
- Rusya: LCD fabrikası
- Rusya: Televizyon fabrikası

HAYAT GRUBU (7)

- Romanya (kapı)
- Bosna (Kraft kağıt)
- Bulgaristan (yonga levha)
- Rusya (Tataristan) yonga levha
- Bulgaristan: Deterjan
- Cezayir: Deterjan
- Ukrayna Deterjan

SABANCI GRUBU (8)

- ABD: Kordsa
- Almanya: Kordsa
- Mısır: Kordsa
- Arjantin: Kordsa
- Brezilya: Kordsa
- Endonezya: Kordsa
- Tayland: Kordsa
- Çin: Kordsa
- İtalya: Çimento
- Mısır: Temsa

KOÇ GRUBU (8)

Rusya: Beyaz eşya
Romanya: Arctic soğutucu
Çin: Beyaz eşya
Güney Afrika (Defy): Pişirme - Kurutma
Güney Afrika (Defy): Soğutucu
Güney Afrika (Defy): Buzdolabı
Özbekistan (Samkoçauto): Otobüs ve kamyon
Özbekistan: (Tashkochavto): Yedek parça

ŞAHİNLER HOLDİNG (7)

Bulgaristan: Konfeksiyon
Ürdün: Kadın konfeksiyon
Mısır: Konfeksiyon
Fransa: Konfeksiyon
ABD: Konfeksiyon
Almanya (2): Konfeksiyon

ÇALIK (5)

Türkmenistan Tekstil kompleksi (4 fabrika)
Mısır: Çalık İskenderiye.