Yerli aşı için her şey hazır, talep bekleniyor

YASEMİN SALİH

Aşı ülkelerin ulusal strateji programının bir parçası olarak görülüyor. Her ülke milli aşısını geliştirerek bu alanda özerk bir konum elde etmeye çalışıyor. Ancak uzun yıllardır bu yönde çalışmalar yapılmasına rağmen bugün dünyada sadece dokuz şirket aşı üretme başarısı gösterdi. Yaklaşık 19.2 milyar sterlinlik pastanın yüzde 80’i ise “dört büyükler” olarak nitelendirilen GSK, Merck, Pfizer ve Sanofi’nin elinde. Geçtiğimiz hafta portföyünde 41 aşı bulunan GSK’nın Belçika/Wavre’daki fabrikası Türk gazetecilere açıldı. 70 futbol sahası büyüklüğündeki dünyanın en büyüğü olan bu fabrikada aşının insanlığın geleceği için önemi ve yeni yatırımlar anlatıldı. Türkiye’yi öncelikli olarak konumlandıran ve Rusya, Pakistan, Mısır, Fas, Tunus, Cezayir, Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt, Bahreyn, Umman, Katar’ı İstanbul’dan yöneten GSK’nın yereldeki projeleri hakkında ise Türkiye Aşı İş Birimi Direktörü Yusuf Karagöz bilgi verdi.

Yerli oranı artacak

Türkiye’nin dünyada en kapsamlı aşı takvimlerinden birine sahip olduğunu vurgulayan Karagöz, bu programda yer alan 13 aşının 10’unun GSK’nın portföyünde olduğunu belirtti. Aşı takviminde 2005’ten sonra büyük ivme kazanıldığını söyleyen Karagöz, “Şu anda rota, HPV ve menenjit aşıları programda değil ancak bilimsel komite bu yönde çalışıyor. 2010’dan bu yana 12 milyon 750 bin çocuk bir GSK aşısıyla bağışıklandı. Türkiye’de hepatit A, kızamık-kızamıkçık- kabakulak, 5’li karma aşı ihaleleri ile 2010 yılından bu yana sağladığımız toplam fayda 102 milyon TL’ye ulaştı” dedi.

Üç yıl önce milli aşı programı kapsamında Türkiye’de yerli aşı üretimini artırmak üzere İdol’ü kurduklarını hatırlatan Karagöz, portföyünde 12 farklı aşı yer alan ve yılda 16.5 milyon doz yıllık kapasitesi olan tesisin üretime hazır olduğunu söyledi. Karagöz, sözlerini şöyle sürdürdü: “50 milyon liralık yatırım yaptık. Şu anda talep olduğu taktirde pnomokok, HPV ve rotavirüs aşılarını üretmeye hazırız. Bunun için devletin ihalesi gündemde, bunu bekliyoruz. Yani biz arz olarak hazırız, talebi bekliyoruz. 87 kişinin istihdam edileceği bu tesisle şu anda yüzde 46 olan yerli aşı oranını yüzde 72’ye çıkarmış olacağız. İdol’de formülasyona kadar gidebilen bir teknoloji var.”

Karagöz ayrıca Hacettepe Üniversitesi işbirliğinde kurulan Aşı Klinik Araştırma Merkezi’nde (AKAM) de Türkiye’de aşı alanındaki araştırmaların yüzde 37’sinin yapıldığını ifade etti.

1 milyar TL’lik pazar

Türkiye aşı pazarı hakkında da bilgi veren Yusuf Karagöz, Türkiye’de aşı pazarının büyüklüğünün 1 milyar liraya ulaştığını söyledi. Bunun yüzde 90’ının devlet, geri kalanının özel sektör tarafından kullanıldığını vurgulayan Karagöz, “Aşı ilaç gibi değil, sağlıklı insana yapılıyor ve etkisi kalıcı oluyor. Aşı ile ölümü engellemenin ortalama maliyeti 38 bin lira. Oysa Türkiye’de ilaca yılda 16.5 milyar lira ödeniyor” diye konuştu.

Karagöz’ün verdiği bilgilere göre Türkiye’de 2010’dan bu yana 12 milyon bebeğe GSK aşısı yapıldı. Şirketin global yapılanmasında Türkiye öncelikli ülke olarak görülüyor. Aşı programının en iyi uygulayan ülke puanlamasında da ortalarda yer alıyor.

Ar-Ge aşamasında 14 aşı var

Wavre’de GSK’nın aşı teknolojileriyle ilgili bilgi veren Global Üretim Kıdemli Başkan Yardımcısı John McGrath, 100 yıldan uzun süredir bu alanda faaliyet gösteren bir şirket olarak 16 bin çalışan ile 166 ülkeye her gün 2.3 milyon doz aşı ulaştırdıklarını ifade etti. Dünyada aşıya erişimi olan çocukların yarısının en az bir GSK aşısıyla bağışıklandığını söyleyen McGrath, “Portföyümüzde 41 aşı var. Aşıyla önlenebilir 30 hastalığın 22’sine karşı koruma sağlıyoruz. 2015’de büyüklüğümüz 5.6 milyar pounda yükseldi” diye konuştu. McGrath’ın verdiği bilgilere göre Ar-Ge birimlerinde toplam 2 bin bilim insanının görev yaptığı şirketin araştırma harcamaları 2016’da 600 milyon pound’a ulaşmış. Son 10 yılda 4.2 milyar poundluk aşı yatırımı yapan şirket, gelecek 10 yıl için de aynı harcamayı taahhüt ediyor. McGrath, şu anda Ar-Ge biriminde üzerinde çalışılan 14 yeni aşı olduğunu belirterek 11 ülkedeki 16 tesiste üretim yaptıklarının altını çizdi.