Turquality destek sisteminde köklü değişiklik tartışması
Turquality'nin ülke bazlı ve 5 yıllık desteğe dönüştürülmesi yönündeki çalışmalar Bakan Zeybekci'nin direktifiyle başlarken iş dünyası bu değişikliğe tereddütle yaklaşıyor.
Hüseyin GÖKÇE- Mehmet KAYA
Turquality’de sistemin kökten değişmesi gündemde. Kapsamdaki markalara faaliyet gösterdikleri bütün ülkelerde destek veren mevcut sistem yerine “ülke bazlı” sistem tartışılıyor. Yeni sistemin ilk işaretini Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci verdi. Zeybekci, önceki gün yapılan TİM İhracat Değerlendirme Toplantısı’ndaki konuşmasında “ülke bazlı ve 5 yıllık bir çalışma yapıldığını” açıkladı. Zeybekci, konuşmasında, 5 yıllık bir uygulama ile yıllık onayların getirdiği yüklerden kurtulma sağlanacağını ve birkaç farklı ülkede benzer desteklerden yararlanma imkanı getirileceğini söyledi. Ekonomi Bakanlığı’nın ilgili dairesine “çalışın” direktifi de gitti. Yetkililer henüz net sonuçlara ulaşılmadığını, sektörden gelen görüşlerin de değerlendirildiğini söylediler. Edinilen bilgilere göre “ülke bazlı destek” konusunda da önemli tereddütler var. Ancak bu sistem kabul edilirse, köklü bir değişiklik gelmiş olacak. Bir marka bütün ülkelerde değil, ciddi paya ulaştığı, bilinirliği yüksek olan pazarlarda desteklenecek. Türkiye’nin böyle markaları var. Programda halihazırda 107 firmanın 114 markası Turquality, 59 firmanın 59 markası da Marka Destek Programı olmak üzere toplamda 166 firmanın 173 markası destekleniyor. Program kapsamında 2016’da 633 milyon liralık destek verildi.
26 firmanın durumu belirsiz
Normalde sistem değişikliği veya eski sistemin sürüp sürmeyeceğine 2016 sonuna kadar karar verilmesi bekleniyordu. Bu gerçekleşmediği için 2016 sonu itibariyle yararlanma süresi dolan 26 firmanın durumu da belirsizliğini koruyor. Bu firmalar bir heyet oluşturarak Ankara’ya gitmeyi, Ekonomi Bakanlığı ile görüşerek hem durumlarını netleştirmeyi, hem de yeni sistemle ilgili görüşlerini aktarmayı tartışıyor. Bakanlıkta hem bu şirketler, hem de yeni şirketlere yönelik desteğin devamının nasıl olacağı yönünde genel bir değerlendirme yapıldı. Ancak yeni sistemle ilgili netliğe ulaşılamadı. Süresi biten şirketlerin 5 yıl daha bir uzatma alması halinde, Turquality programının destek niteliğinin ortadan kalkacağı, sürekli bir uygulama haline geleceği endişesi doğdu. Bazı şirketler de uzun süreli desteğin kapsamı dışı firmalar aleyhine rekabeti bozucu bir etkisinin olabileceği endişesini dile getirdiler.
Bunun üzerine zamanı dolan firmalara ek süre konusunda tartışma da sürecek. Turquality ile marka desteğinin birleştirilmesi yönündeki görüşlerde de farklılıklar oldu. Program kapsamındaki şirketlerin bazılarının sektörün en güçlüleri olduğu, harcama yeteneklerinin yüksek olması nedeniyle daha küçük ölçekli şirketlere kıyasla rekabet güçlerinin çok daha fazlalaşacağı endişesi dile getirildi.
Hizmet sektörü için ikincil mevzuat bekleniyor
Öte yandan, hizmet sektörüne yönelik kapsamı genişletilen programın açıklanan bütün sektörlerde uygulamaya geçmesi için ikincil mevzuatın beklendiği kaydedildi. Turquality, uygulanmakta olan gastronomi yanında, haziran ayında yapılan tebliğ değişikliğiyle, sağlık turizmi, ulaştırma/lojistik, konaklama, perakende, e-ticaret, bilişim, film/dizi/medya ve eğitim alanlarında da destek vermeye uygun hale getirilmişti. DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre, hizmet alanında destek programı oluşturmanın zorluğu ve hangi alanlarda ne düzeyde destek verileceği konusunda çalışmalar nedeniyle usul yönetmeliği yayınlanmadı. Bu sektörlerde de ürünlere yönelik desteklerin aynısının uygulanması ya da üst limitlerinin daha düşük belirlenmesi önerildi. Süresinin de daha kısa tutulabileceği vurgulandı.