Türkiye’den dünyaya jeotermalde verimlilik dersi

MEHMET KARA 

İSTANBUL - Tekstil ve konfeksiyon alanındaki faaliyetleriyle öne çıkan Kahramanmaraş merkezli KİPAŞ Holding, giderek enerji alanındaki faaliyetleriyle öne çıkmaya başladı. Geçmişte enerji işiyle bağlantısı, kendi tesislerinin elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla kurduğu otoprodüktör santralleriyle sınırlı olan grup daha sonra Adıyaman ve Kahramanmaraş’ı kapsayan elektrik dağıtım bölgesini devralarak bu alanda yeni bir yola girmişti. Grup daha sonra da hidroelektrik santrali yatırımıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim işine el atmıştı. 

Son yıllarda KİPAŞ adı, elektrik üretim yatırımlarının jeotermal ayağında da sıkça duyulur hale geldi. Grup bünyesindeki şirketler, Aydın ve İzmir başta olmak üzere Ege Bölgesi’nde MTA’nın açtığı ihalelerden aldığı sahalarda kurduğu jeotermal santral ünitelerini birer birer devreye alıyor. Son olarak KİPAŞ şirketlerinden Maren Enerji Aydın Germencik’te inşaatına başladığı Kerem JES yatırımını tamamladı. Tesislerin geçici kabulü yapılarak yarın (17 Ekim 2014) itibariyle ticari üretime geçmesi bekleniyor. 

JES kurulu gücünde lider 

Maren Enerji Genel Müdürü Mehmet Şişman, 24 MW’lik Kerem JES’in de devreye girmesiyle birlikte toplam jeotermale dayalı elektrik üretim kapasitesinde, 92 MW ile Türkiye lideri olacaklarını söyledi. Grup, 24 MW’lik bir santrali daha Şubat ayında devreye alarak liderliğini pekiştirmeyi hedefliyor. KİPAŞ iştiraklerinin İzmir Seferihisar ile Aydın’daki bazı sahalarda da santral kurmaya yönelik çalışmaları devam ediyor. 

Ge-Maren işbirliğinin ürünü 

Maren Enerji’nin adı, sadece Türkiye’de değil tüm dünyada da jeotermal sektöründe bilinir hale gelmiş durumda. Şirket, giderek daha da artması beklenen bu ününü, küresel enerji devi GE desteğiyle, Aydın bölgesindeki jeotermal santrallerinde hayata geçirdiği bir uygulamaya borçlu. Bu uygulama özetle, jeotermal enerji santrallerinde verimliliği zirveye taşıyor. 

Başrolde Şişman ve Dost 

Uygulamanın hayata geçirilmesinde, altlarındaki ekipleriyle birlikte rol üstlenen iki kilit isim var. Bunlardan biri GE Power&Water Türkiye Ülke Müdürü Alper Dost, diğeri ise Maren Enerji Genel Müdürü Mehmet Şişman. Jeotermal suların içme sularından yüzlerce kat daha yüksek mineral içerdiğini belirten Alper Dost bunun da santrallerde kullanılan borularda, depolarda, sistemlerde mineral çökelmesine, kireçlenmeye, dolayısıyla tıkanmalara yol açtığını anlattı. 

Santrali durdurmamak için… 

Bu sorunların santrallerin istenmeyen zamanlarda durmasına yol açabildiğini kaydeden Alper Dost şöyle dedi: “Santral durdu. Bir yer tıkandı gibi görünüyor ama ancak açınca göreceğiz. Açılıyor, her taraf tıkanmış, kireçlenmiş. Yapılacak şey, en az bir hafta durup, bunu yıkamak, temizlemek. Yıkamak malzeme ve işçilik maliyeti demek, her şeyden önemlisi de santralin hedeflediği elektriği üretememesi, yani gelirinin düşmesi demek.” 

Jeotermal santrallerin içerisinde bu mineral birikmelerini önlemek için bazı kimyasallar (inhibütör) kullanıldığını ifade eden Alper Dost, “Biz de pazarda bu hizmeti en iyi sağlayan firmalardan biriyiz. Hatta birincisiyiz diyebilirim. Şu anda Türkiye’deki jeotermal kurulu gücünün yüzde 70’ine yakınını oluşturan santrallere GE Power & Water olarak biz hizmet sunuyoruz” dedi. 

Dünyada ilk, Maren’e ödül getirdi 

Maren Enerji’nin Aydın’daki jeotermal sahalarında bulunan inhibütör tanklarına ürün sevkıyatının yeraltına döşenen borular üzerinden otomatik olarak yapılmasını sağlayan bir sistem kuruldu. Sistem sayesinde her gün insan gücüyle yapılan inhibütör seviyesi kontrolü ve eksik varsa bunun tamamlanması işi de artık daha sağlıklı ve daha düşük maliyetle yapılıyor. 

Yeraltından gelen jeotermal akışkanın mineral seviyesinin ani değişiminden kaynaklanabilecek olası ani tıkanmalar da böylece önlenmiş oldu. Bu iş için artık traktör ve/veya kamyonetler kullanılmıyor. Daha önce bu işi yapan elemanlar, tesislerin başka birimlerine kaydırıldı. 

Proje, çevre ödülü getirdi 

Maren Enerji, Aydın’daki JES’lerinde hayata geçirdiği uygulamayla GE tarafından ödüllendirildi. Her yıl çok az sayıda müşteriye verilen “Return On Environment” ödülünün bu kez Maren Enerji’ye gitmesinin gerekçesi ise şöyle: Dünyada dünyada ilk kez her açıdan çevreci olarak düşünülmüş jeotermal bir enerji santralinde, kimyasalın transferi esnasında yaşanan çevresel etkilerin minimize edilmesi, tozumanın engellenmesi amacıyla yaratılan araç trafiğinin kaldırılması, tüm kimyasal transferinin yeraltı borularıyla yapılması, toz bastırma için kullanılan sudan tasarruf edilmesi ve araç trafiğinin yaratacağı CO2 emisyonunun neredeyse tamamen sıfırlanması… 

Jeotermal dünyasının yakın takibinde 

KİPAŞ Holding iştiraki Maren Enerji, Aydın’da işlettiği jeotermal enerji santrallerinde verimliliği en üst seviyeye yükselten bu sistemi hayata geçirdikten sonra hem aldığı ödül sayesinde GE’nin hinterlandında yer alan şirketler tarafından tanındı hem de yakın takibe alındı. GE Power & Water Türkiye Ülke Müdürü Alper Dost, jeotermal camiası tarafından takip edilen kendi yönetimindeki blog’ta da bunun yansımalarının geniş şekilde görüldüğünü ifade etti.

En derin jeotermal kuyu KİPAŞ’ın 

Maren Enerji Genel Müdürü Mehmet Şişman’ın verdiği bilgiye göre KİPAŞ Holding’in jeotermalde 4 elektrik şirketi var. Maren Enerji 92 MW’lik aktif kurulu güçle üretimde. Maren’in sahaları Aydın Germencik’te. Kiper Elektrik AŞ ise Nazilli’deki sahada faaliyet gösteriyor. Ken KİPAŞ Enerji AŞ de Aydın Yılmazköy ve Aydın Kalfaköy’de yan yana iki sahada faaliyette. Ken KİPAŞ Elektrik’in 24 MW’lik santrali ise 2015 Şubat’ta devreye girecek. Ayrıca Karen Enerji’nin de İzmir Seferihisar’da jeotermal sahası var. Germencik Sahası 15.1 milyon dolar, Nazilli 20 milyon 250 bin dolar, Kalfaköy Sahası 44.1 milyon dolar, Yılmazköy Sahası 40 milyon dolar, Seferihisar Sahası 9 milyon dolar karşılığında MTA’nın açtığı ihalelerden alındı. KİPAŞ Holding 2009’dan bugüne toplam 110 bin metreyi aşkın sondaj yaptı. 2 sondaj kulesi var ve kendi kuyularını kendisi açıyor. KİPAŞ’ın kuyu derinlikleri de 1200 metre ile 4.272 metre arasında değişiyor. Ortalama derinlik 2500 metre. 4272 metrelik kuyu ise Türkiye’de jeotermal amaçlı açılan en derin kuyu özelliğini taşıyor.

'Santraliniz 1 hafta dursa yüzde 2 ciro kaybeder'

GE Türkiye Genel Müdürü Mete Maltepe, enerji tesislerinde öngörüye dayalı bakım konusunun büyük önem taşıdığını vurguladı. GE’nin uygulamalarının mevcut tesislerin daha verimli çalışmasını sağladığını anlatan Maltepe şunları söyledi: “Enerji tesisleri tüm dünyada rekabet içindeler. Elektrik piyasasında da en ucuza üretenler daha fazla satabiliyor. Yapamayanlar, santralini kapatmak zorunda bile kalabiliyor. Biz tesislerin verimliliğini artırıp aynı kW’yi daha az gazla ya da girdiyle üretebilmesini sağlıyoruz. Yenilenebilir enerjilerde yakıt bedava olduğu için üretim tesisi ne kadar fazla çalışırsa, ne kadar fazla elektrik üretirse o kadar kârlı oluyor. Çünkü herhangi bir sorun nedeniyle bir hafta kapanması gerecekse, santral yıllık gelirinin yüzde 2’sini kaybetmiş olacaktır. O nedenle gelişmeler önceden takip edilirse, bu yüzde 2’lik kayıp yaşanmayacaktır. Rüzgâr türbinleri de aynı şekilde.”

Aydın inciri de tozdan ve haşereden kurtuldu 

Tesisler incirleriyle ünlü bir bölgede kurulu. Çevredeki incir üreticileri, santral sahasındaki araç hareketliliğinin yol açtığı tozumadan şikâyetçiydi. Çünkü incir, özellikle yılın belli mevsimlerinde tozlandığı zaman kolayca hastalanıyor ve hem rekolte düşüyor hem ürün kalitesi bozuluyordu. Bu yüzden Maren Enerji inhibütör kontrolü ve tedariki için kullanılan traktör ve/ veya kamyonetlerin yol açtığı tozlanmayı önlemek için özellikle yaz ortalarından incir hasadının tamamlanmasına kadar bölgede sürekli yol sulama çalışması yapıyordu. Yeni sistem, Aydın incirlerini hastalıktan, çiftçileri gelir kaybından kurtardığı gibi, Maren’in sulama amaçlı yakıt tüketimi ve işgücü israfının da önüne geçmiş oldu.