Ortadoğu Türk sağlık modelini kopyalıyor, üretime gidiyoruz

Özlem ERMİŞ BEYHAN

İSTANBUL - Türkiye'de sağlıkta bir devrim gerçekleştirildi ancak çok önemli bir açık söz konusu: 2 milyar dolarlık tıbbi cihaz ve tek kullanımlık ürün pazarımızın yüzde 85'i ithal ürünlerden oluşuyor. Peki Türkiye'de bu alanda üretim yok mu? Var, hem de Avrupa'da birkaç ülkede pazar lideri, 80 ülkeye ihracat yapan bir üretici, Bıçakçılar, şimdilerde hem kapasite artışına hem de yepyeni ürünleri pazara sunmaya hazırlanıyor. Bıçakçılar'ın karşı karşıya olduğu tek handikap ise yerli üretimin ithalatın gölgesinde kalması. Bıçakcılar CEO’su Sadrettin Dai bu nedenle, "Ortadoğu ülkeleri Türk sağlık modelini kopyalıyor. Ancak onlar bizim uygulayamadığımız yerli ürün tercihini de hayata geçiriyor. Bu nedenle Ortadoğu'da üretime başlamak için hazırlık yapıyoruz" diyor.

Ar-Ge ekibi dünyada ses getirecek ürün peşinde

Bıçakçılar, 1959 yılında kuruldu. Esenyurt'ta 30 bin metrekare kapalı alana sahip entegre tesisinde yılda 150 milyon adet ürün üretiyor. Firma 80'in üzerinde ülkeye ihracat yapıyor. İtalya ve İngiltere'de tek kullanımlık sağlık ürünlerinde pazar lideri. Hızlı bir büyüme süreci geçiren firmanın yüzde 80'i 2011 sonunda Global Capital Management tarafından satın alındı. Bıçakcılar CEO’su Sadrettin Dai, satınalma sonrası yaşanan süreci anlatırken, "Bıçakçılar çok iyi yönetilen bir aile firmasıydı. Ortaklık sonrası operasyonel etkinliği bozmadan bunu profesyonel kadrolara geçirmeye gayret ettik" ifadelerini kullanıyor. Aile şirketinden global finansal ortakların olduğu bir şirkete dönüşmek zorlu bir süreç, ancak Bıçakçılar'da daha önceden profesyonelliğe yönelik adımların atılmış olması sayesinde Dai'nin deyimiyle "zorluklar krize dönüşmemiş." Raporların uluslararası kriterlere uygun olması gerekliliği, mali işler departmanının büyümesine yol açmış. Global Capital Management kısa vadede çıkış planlamıyormuş, Dai, "Şu anda bir çıkış planı yok" diyor.

Dai, hisse satışı öncesi ekipte de vardı. İhracat ve yeni iş geliştirmeyi yöneten kişiydi. Şimdi tüm şirketi yönetirken kurguladığı stratejide ihracata ağırlık veriyor. "İhracatın ciromuzdaki payı yüzde 30'lara geldi" diyen Dai, yeni ürün geliştirmenin bu stratejideki öneminin de altını çiziyor. Sri Lanka'dan Afrika'ya çok geniş bir coğrafyaya ihracat yapıyor şirket ve şimdi medikal sektöründe ürün yelpazesini genişletmenin peşinde. Ar-Ge ekibi harıl harıl çalışıyor. Dai, dünyada ses getirebilecek yeniliklerin peşinde olduklarını vurguluyor ancak bu ürünlerin ne olacağına dair ayrıntı vermiyor.

Kamu'da genel sekreterlik ve yap işlet devret dönemi

Dai'nin kurguladığı planda ihracatın şirket cirosu içindeki payı yüzde 50'ye kadar çıkacak. Dai'nin Türkiye pazarına dair stratejilerinde hep 'ithalatın gölgesi' var. Çünkü 2 milyar dolarlık tıbbi cihaz ve tek kullanımlık ürünler pazarının yüzde 85'i bugün ithal ürünlerden oluşuyor. Sağlık sektöründe Türkiye büyük bir dönüşüm yaşadı. Sektör inanılmaz hızda büyüdü. Şimdi kamu tarafında Türkiye 80 bölgeye ayrılarak, her bir bölgeye bir genel sekreter atandı. İdari işler ve alım, bu sayede merkezi hale getirilmeye çalışılıyor. Kamu-özel ortaklığı yeni hastaneler, yani sektördeki yap-işlet-devret projeleri sektöre hareketlilik getirecek. Bugün artık özel hastanelerin hemen hepsi birer yabancı ortak sahibi oldu. Bundan sonra sektörde yeniden yapılanma zamanı. Bu noktada Dai'nin beklentisi kamu yatırımlarının ve yurtdışından gelecek hastaların sektöre hareketlilik getirmesi...

Yerli üretime öncelik için kanuni altyapı gerek

Bugün Türkiye'de sağlık gereçleri ve tıbbi cihazlar sektörünün yüzde 85'i ithal ürünlerin elinde. Sektör kamunun hakimiyetinde. Türkiye'de 900'ü kamu hastanesi, 500'ü özel hastanesi olmak üzere 1400 hastane var. Sağlık gereçleri ve tıbbi cihazlar sektörü 2 milyar dolar büyüklüğünde. Bu büyüklükle Avrupa'da 8, dünyada 19'uncu konumdayız. 2004 ile 2010 arasındaki 6 yılda Türkiye medikal pazarının büyüme oranı yüzde 125...

"Türkiye sağlık sistemi Ortadoğu'da bir model. Hem Kuzey Afrika'da hem de Arap ülkelerinde biz bunu net olarak gördük" diyor Dai. Şimdi Bıçakçılar Ortadoğu'da yerel üretim üsleri  kuracak yatırımlar için bakanlıklar düzeyinde birçok ülkede görüşmeler halinde. İran'da örneğin yerli bir ortakla bir yatırım söz konusu olabilir. Dai, "Bu ülkelerde yaptığımız görüşmelerde de görüyoruz ki Türkiye'deki sistemi birebir almak istiyorlar. Türkiye'de nasıl bir yerli ürün genelgesi çıktı, nasıl kararnamesini beklediğimiz offset uygulaması getiriliyor, Ortadoğu da bunları uygulamaya geçirmek için çalışma yapıyor. Örneğin son Körfez İhalesi'nde sağlık gereçleri alımında yerel üreticilere öncelik verildiğini gördük." Peki Türkiye pazarında gerçekten yerli üretim alımına yüzde 15 fiyat farkı olsa bile öncelik tanınıyor mu? Dai bu konuda biraz dertli. Kamu hastanelerinin bütçe sıkıntısı nedeniyle bunu uygulayamadığını belirterek, "Kanuni bir altyapı olmadan yerli üretimin desteklenmesi çok mümkün olmayacak gibi görünüyor" diyor.

Ortadoğu Bıçakçılar'ın önemli pazarlarından ancak ne Suriye ne de Mısır'da işlerin ne zaman rayına girebileceğini öngöremediğini anlatıyor Dai... "Geceden sonra gündüz gelecek diye bir şey söyleyemiyoruz. Duyduğumuz hastanelerin çalışamaz noktada olduğu. Oradan hastalar geliyor buraya" diyor.
Aile hekimliği ve ekonomideki gelişmeler nedeniyle Türkiye'de tedavi sayısında son yıllarda çok dikkat çekici bir artış var. Global yatırımcılar ve şirketler bu artışın cazibesi ile Türkiye'ye yatırıma geldi. Bıçakçılar CEO'su Dai, bu büyüme paralelinde yeni ürün geliştirmeye odaklandıklarını anlatıyor. Hibrit ameliyathane konseptinin yeni trend olduğunu vurguluyor Dai... Ameliyathanelerdeki cihazlar artık birbiri ile iletişime giriyor. Ufak bir kesiyle yapılan, hastanın daha çabuk taburcu olduğu ameliyatlar artıyor. Ameliyathane yatakları, lambaları üretimlerini bu yönde tasarladıklarını söyleyen Dai, "Bu yıl Ar-Ge bütçemizi geçen yıla göre yüzde 100 artırdık. Artmaya da devam edecek. Hem tıbbi cihaz hem de tek kullanımlık ürünler alanında dünya piyasalarında başarılı olacağımız yeni ürünler geliştiriyoruz" diyor.  

Ar-Ge desteklerinde prosedürler hızlansa...

Türkiye'nin yüksek teknoloji ve katmadeğerli ürünler üreten şirketlerinden biri Bıçakçılar. Peki hangi adımlar atılsa işleri daha kolaylaşır, önleri açılır? Dai, Ar-Ge desteklerinin öneminin altını çiziyor ve kendilerinin de bu destekleri kullandıklarını anlatıyor. Bir de prosesürleri hızlansa ve kolaylaşsa... Dai bir de ödemelerdeki sorunları gündeme getiriyor: "Türkiye piyasası Ortadoğu'daki en büyük piyasa. Yeni bir ürün piyasaya sunarken iç pazarımızın büyüklüğü bize bir kuvvet veriyor. Ama bu piyasada fiyat/kalite dengesinin kurulması ve kamu tarafından en azından ödemelerin söz verilen tarihlerde ödenmesi çok önemli. Kamu ihalelerinde tarih belirtilemiyor, belirtilse bile uygulanamıyor. Bunun netleşmesi bizim gibi firmaları çok destekleyecektir."

31 bin metrekare üzerine kurulu İstanbul Esenyurt Üretim Merkezi’nde üretim yapan Bıçakçılar, bugünlerde kapasite artırmak üzere çalışmalar da yapıyor. Üretim biriminde hem kapasite artışı hem de yeni ürünler için yeni hat çalışması var. Bu paralelde 2014 yılında 150 milyon adetlik üretim kapasitesi 200 milyon adete yükselecek.

Steril olmayan steril ürün alıp, antibiyotik veriyorlar

"Çin tek kullanımlık ürünlerde bize rakip olabiliyor ama artık Çin rekabetine de şerbetlendik. Yüksek miktarlı düşük standartlı ürünlerde rekabette güçlü Çinli üreticiler. Ama artık piyasada bir bilinçlenme var. Bizim ürünlerimizin uzun vadede daha düşük maliyetli olduğunu anlıyorlar. Siz steril bir ürünü elinize aldığınızda o gerçekten steril mi anlamanıza imkan yok. Hastalarda kullanılıp enfeksiyon olduğunda anlaşılıyor maalesef. Standartları ne şekilde uyguladıkları da belli değil. Bazı hastanelerde, hastaya her ihtimale karşın antibiyotik verildiğini görüyoruz. Onun maliyeti çok daha yüksek. Bizim fabrikamızdan ise kalitesiz ürün istesek de çıkamaz, bütün sistem kalite üzerine kurulmuş durumda."

Başlangıç aşamasındaki şirketlerin peşindeyiz

Kateter grubunda Bıçakçılar kapasite ve üretim miktarı olarak Avrupa'daki en büyük üretici konumunda. İngiltere ve İtalya'da pazar lideri. Tek kullanımlık ürünlerde en büyük pazarı Avrupa. Doğu ülkelerine ihracat ise ağırlık tıbbi cihazlarda. Ameliyat masası ve tüm ekipmanlarını da üretiyor Bıçakçılar. Türkiye'de belirli ürün gruplarında yerli rakipleri var Bıçakçıların... CEO Dai, "Türkiye'de çok saygı duyduğumuz birkaç üretici rakibimiz var. Büyüme hedefimiz var. Başlangıç aşamasında bazı şirketleri almak için fırsatları kovalıyoruz" diyor. Sektör, sadece Türkiye pazarını değil tüm global pazarı hedeflemeyi zorunlu kılan bir büyüklük gerektiriyor. Dai, "Tek bir ürünle pazarlayıp, kalite gereklerini tutturmak mümkün değil. Belgelendirme masrafları çok yüksek. Belirli bir hacim şart" vurgusu yapıyor.

Tek kullanımlık ürünü 1 kere kullanın genelgesi kalktı

"Türkiye'de bu bir gerçek ki tek kullanımlık ürünler sağlık sektöründe belirli noktalarda birden fazla defa kullanılıyor. Buna dair bir genelge yayımlanmıştı, tek kullanımlık ürünler birden fazla kullanılmasın diye, belirli bir ceza vardı ancak bu kalktı. Neden bilmiyoruz, şaşırdık... Acaba başka bir çalışma ile mi önlendi? Fiyatı yüksek ürünlerde ikinci kez kullanımların olduğunu biliyoruz çünkü geri ödeme rakamı çok düşük."