Kuantum bilgisayar gelecek 'iyi ve kötü savaşı' kızışacak

Özlem ERMİŞ BEYHAN

Dünya dijital bir dönüşümden geçer, ekonomiler bu eksende yeniden dijitalleşirken, gelişmeleri merkezinden izleyen bir isim; IBM Türkiye Genel Müdürü Defne Tozan, önümüzdeki dönemde 'iyiler ve kötüler savaşı'nın kızışacağını öngörüyor. Tozan, IBM'in kuantum bilgisayarları 5 yıl içinde ticarileştirmeyi hedefl ediğini anlatırken, bu müthiş gücün yapay zeka dönemini başlatacağını bilirtiyor. Ancak kuantum bilgisayarları sadece "iyiler" değil, siber suçlular da kullanabilecek. IBM işte bu nedenle kırılamayacak bir şifreleme üzerinde çalışıyor.

- Endüstri 4.0'ı herkes bir yerinden görüyor. Siz bu devrimi nasıl tanımlıyorsunuz?

Dijital dönüşümün mimarları kognitif teknolojiler dediğimiz yapay zekâ ve analitik, bulut teknolojisi, güvenlik odaklı çözümler, blockchain gibi devrim niteliğindeki teknolojilerin hepsi... Akıllı robotlar, büyük veri, nesnelerin interneti, 3-D baskı, bulutun bu devrimin tetiklenmesinde çok önemli rolü olduğunu gözlemliyoruz. Bu teknolojiler birbiri ile bütünleşik ve iç içe olduğundan, IBM olarak dördüncü sanayi devrimini bu teknolojilerin bütünü olarak görüyoruz. Bu yeni dönemi başlatan en büyük etken ise veri miktarındaki artış. Her gün 2.5 exabayt veri üretiliyor. 2 yıl öncesine kadar oluşan tüm verinin toplamı, son 2 senede oluşan veri ile aynı. Bunun katlanarak artacağı düşünülüyor. Ancak geleneksel programlama sistemleri ile bu büyüklükteki verinin neredeyse yüzde 90’ını göremeyecek durumdayız çünkü mevcut bilgisayar sistemlerinin genel yapısı gereği muhakeme yeteneği zor. Elbette Endüstri 4.0 kapsamında üretim sürecini dönüştüren en büyük faktörlerden biri IoT yani Nesnelerin İnterneti. Makinelerin birbiri ile konuştuğu, veri ürettiği ve bu verilerden yola çıkarak üretim sürecine yön verildiği yeni bir otomasyon dönemi.

"Yapay zeka hayatımıza girdi resimleri bile okuyabiliyor"

- Yapay zeka, IBM'in odaklandığı alanlardan. Orada kısa vadede nasıl bir projeksiyon yapıyorsunuz?

Yapay zeka için iki önemli şey var; veri miktarı ve bilgisayarların işlem gücü. Veri miktarındaki artışla ve kuantum bilgisayarların ortaya çıkması ile yapay zeka tüm sektörleri etkilemeye başladı. Son bir yıldır yapay zeka konusunda pek çok sektörde yatırımlar hızlandırılmış durumda. Sağlıkla başladı, müşteri ilişkileri etrafında da yoğunluk oluştu.

- Müşteri temsilcisi ile online yaptığımız yazışmalarda aslında biz yapay zeka ile konuşuyoruz değil mi?

Evet, arkada doğal dil desteği Kuantum bilgisayar gelecek 'iyi ve kötü savaşı' kızışacak IBM Türkiye Genel Müdürü Defne Tozan, geleceği şekillendirecek teknolojileri anlatırken; kuantum bilgisayarları, planktonlar içine yerleştirilen sensörleri, fotoğrafları okuyup yeni iş alanları yaratan yapay zeka çözümlerini anlattı. Türkiye'de 3 farklı blockchain projesi üzerinde çalıştıklarını açıklayan Tozan, önümüzdeki dönemde yapay zekanın etkinliğinin artması ile 'iyiler ve kötüler arasındaki savaşını büyüyeceğini söyledi. olan, bu konuda eğitilen algoritmalar chatbox'lar. Yeni nesil konuşma yerine mesajlaşmayı tercih ettiği için de hızla yaygınlaşıyor. Bunun gibi çok servis var yapay zeka tarafından sağlanan. Firmaların elinde artık çok ciddi miktarda veri var. Resimler, sosyal medyada yapılan yorumlar... Yapay zeka bu verileri de yorumlamaya başladı. Şimdi bu sayede bireye özel hizmet sunulmaya başlanacak. Talebe değil ihtiyaca yönelik ürün geliştirme dönemi başladı. Hatta o ihtiyacı siz bile fark etmeden öngörecek ve doğru ürünü size sunacak. Örneğin kızınız 2 ay sonra üniversiteye gidecek, bunu bilip size kredi teklifi ile gelinecek. Bunu yapmak için eldeki verinin dışında da veriler gerekecek. Yapay zeka buralarda devreye girecek. Belki bir fotoğrafa bakıp öğrenecek. Daha önce de buna benzer veri analiz teknikleri uygulanıyordu ama çıktılar birkaç haftada geliyordu. Şimdi çok kısa zamanda bu mümkün olacak.

- Siber güvenlikte yapay zekanın yeri ne?

Çok yoğun kullanılıyor. Orada işin iki yönü var: İyiler ve kötüler. Bütün varlıklar dijitale aktarılınca siber suçların da boyutu değişti. Uyuşturucu kaçakçılığından daha fazla kazanılan bir noktaya geldi siber suçlar; dolayısıyla çok ciddi teknoloji kullanıyor, yatırım yapıyorlar. Bu savaşta iyiler ve kötüler arasındaki çatışmada daha işin başındayız; daha göreceğiz, savaş çok daha kızışacak.

- Kuantum bilgisayarlardan bahsettiniz. Orada IBM ne noktada?

IBM'in her yıl yaptığı Think adlı bir toplantı var. Gelecek yılın teknolojilerini konuşuyoruz burada. Bu yılki toplantı birkaç gün önce yapıldı. Gelecek döneme ilişkin 5 temel yenilikten bahsedildi. Bundan biri kuantum bilgisayarlar. Bizim şu anda bildiğimiz bilgisayarlardan çok daha hızlı bu bilgisayarlarda qubit kullanılıyor. IBM dünyadaki ilk 50 qubit'lik protipi duyurdu; buluttan da açtı bunu. Bu sistemler katiyen çözülemeyecek sorunları çok hızlı çözebiliyor. Paralel şekilde işlem yapabilme özelliğine sahip; çünkü kuantum fiziği kullanıyorlar. Şimdi ticari uygulamalar için bir konsorsiyum kuruldu. Bu çok güçlü bilgisayarların 5 yıl içinde ticarileşeceği öngörülüyor. Ama tabii burada siber suçluların da bilgisayarları kullanma tehlikesi var. Bu nedenle yepyeni bir şifreleme teknolojisi üzerinde çalışılıyor.

"Makineler bozulmak üzereyim diyor"

Yapay zekanın verimlilik anlamında önemli artıları olacak. Bu, iş dünyasının gözünü kamaştırıyor. Örneğin periyodik bakım yerine makine bozulmadan önce uyarı verse... IBM Türkiye Genel Müdürü, son dönemde kendilerine bu alanda çözümlere dair yoğun talep olduğunu açıklıyor. Yapay zekanın sahtekarlık takibinde de çok sık kullanılmaya başlandığını anlatan Tozan, hem şirket içi hem de şirket dışı sahtekarlıkların tespitinde yapay zeka kullanımının daha da artacağını öngördü.

Kız teknik liselerinde 'yeni yaka' yetiştirecek

İşin doğası değişip gelişirken, istihdam ihtiyacı da aynı doğrultuda etkileniyor. Yeni çağın ortaya çıkardığı pozisyonları 'yeni yaka' olarak adlandırıyoruz. Sadece üniversitelerle olmaz bu iş, teknik liseleri bu anlamda desteklemek gerekiyor. Bu yolda çalışıyoruz. Kız teknik liselerinde de teknoloji alanında eğitimlere başlamak istiyoruz. Yeni yaka pozisyonlarının pek çoğu, 'mavi yaka' ya da 'beyaz yaka' kavramlarından bağımsız olarak, 4 yıllık bir lisans diploması gerektirmiyor; ancak siber güvenlik, veri bilimi, yapay zekâ, bulut ve bunun gibi daha pek çok spesifik alanda bilgi ve beceri gerektiriyor. Bu bilgi ve becerilerin kazandırılması yoluyla kazanılacak yeni yaka profesyonellerinin, ileride ortaya çıkacak istihdam ihtiyacını karşılayacağına inanıyoruz. Veri mühendisliği bu anlamda büyük önem kazanacak.

Plaktonların içine enjekte edilen sensörler suyu koruyacak
"Su çok azalıyor. Yeni dönemi etkileyecek en önemli teknolojilerden biri de bu alanda olacak. Plaktonların içine enjekte edilecek mikro sensör teknolojisi üzerinde çalışılıyor. Buradan elde edilecek veri yapay zeka ile analiz edilerek kaynakların korunması sağlanacak."

"Türkiye'de 3 farklı blockchain projesi üzerinde çalışıyoruz"

- Yapay zekaya her şirketin bakması lazım. Bu, benim işimi nasıl büyütür, nasıl verimliliğimi artırır incelemeli. Blockchain'i ise özellikle büyük kurumların anlamaya çalışması gerek.

- Şu anda biz 3 tane blockchain projesi üzerinde çalışıyoruz. Biri lojistik üzerine. Bir grup şirket biraraya geldi. İlk konsept çalışmaları tamamlandı. Bir holding ise farklı şirketleri arasındaki işlemleri blockchain üzerinden yapmak üzerinde çalışıyor.

- Son zamanlarda çok sayıda şirketten yönetim kurullarında blockchain sistemini anlatmamızı istiyorlar; işlerinde nasıl kullanabileceklerini öğrenmek istiyorlar.

- IBM olarak en çok yatırım yaptığımız konulardan biri olan blockchain’i, internetle eşdeğer bir gelişme olarak görüyoruz. Özellikle finansal hizmetler, kamu, üretim, telekom, perakende gibi tüm ana sektörlerde Blockchain’in etkilerini göreceğiz.

- Blockchain teknolojisi, finans sektörü açısından da büyük bir devrim yaratcak. Bunun için IBM olarak Avrupa’da 7 banka ile birlikte bir blockchain ağı kurmak için yola çıktık bile.

- Blockchain yüksek düzeyde işletim gücü ve saklama alanı gerektiren bir teknoloji. Bu gereksinimlerin blockchain ağını kuracak ve yönetecek partiler tarafından karşılanması donanım pazarında yeni fırsatlar yaratacak. Örneğin bir ilaç, pırlanta ya da yiyecek önünüze geldi, o gerçekten size söylenen içerikte mi; bunu öğrenebilmek için kritpo bir damga konulacak. Telefonunuzla bakıp, okutup gerçekten size söylenen çiftlikten mi geldi o yumurta görebileceksiniz.