'Elektronik ürünlerde yerli üreticiye güveni artıran önlemler alınmalı'

Rüştü BOZKURT

Niyazi Sarımaden MEDEL Elektronik ve Mühendislik AŞ’nın kurucusu. Köy Enstitüleri geleneklerinin mirası Sivas’ın Yıldızeli ilçesindeki Pamukpınar Öğretmen Okulu ve ardından Ankara’da Teknik Öğretmen Okulu’nu bitirmiş. Öğretmenlik yapmamış, ama üretimin kalbine dalmış. TOMSAN Elektronik Şirketi’nde çalışırken ülkemizde doğru akım invrtör üretiminin öncüleri arasında yer almış,

MEDEL, 1994’de kurulduğuna göre 22 yaşında. Bayrampaşa’da 80 metrekarelik bir dükkanda başlıyor üretim serüvenine. Daha önce İkitelli’de faaliyetini 200 metrekarelik iş yerinde sürdürüyor. Aynı yerde 2 bin 500 metrekare alana çıkıyor. Bugün yine İkiltelli Organize Sanayi Bölgesi’ndeki iş yeri 7 bin 500 metrekare. Sadece Ar- Ge faaliyetleri için 414 metrekarelik özel alan ayrılmış. Ar-Ge çalışmalarını 35 araştırmacı 4 destek personelle elektronik alanında yeniliklerin peşi kovalanıyor. Yıllık cironun yüzde 15’i Ar-Ge çalışmalarına ayrılıyor. Bir önceki yıl 4 milyon 300 bin lira harcanan Ar-Ge çalışmaları bütçesi ödeneklerinin bu yıl 4 milyon 800 bin lirasının harcanacağı bekleniyor.

MEDEL Elektronik ne üretiyor?

İstanbul’da ve Adapazarı’nda iki tesisi olan MEDEL Elektronik ne üretiyor? Ülkemizde güç elektroniği ve sistemleri geliştirme üzerine çalışıyor. Üretimin ana konusu konvertör (enerji besleme üniteleri için enerji besleme sistemleri, vakumlu tuvalet sistemleri,raylı sistemler uygulamaları, endüstriyel otomasyon uygulamaları.

Niyazi Sarıkaya diyor ki “Dünya genelinde güç elektroniği pazar payı 90 milyar dolar. Her yıl yüzde 10 büyüyor. Türkiye’nin üretimi binde 2 düzeyinde. Türkiye’nin ciddi potansiyelleri var. Demiryolu yatırımları başta olmak üzere iç pazardaki gelişmeler erişilebilir potansiyelleri artırıyor. Biz geleceğe yatırım yapıyoruz. Son 4 yılda 20 milyon TL yatırım yaptık. Kendimizi geleceğe hazırlıyoruz. Kendi alanımızda iyi işlere imza atıyoruz.”

Sarıkaya’yı yakalamışken zihnimizde düğümlenen, açığa çıkarıp kamuoyu ile paylaşmak istediğimiz birkaç sorunu daha tartışıyoruz: Elektronik sektörünün ülkemiz özelindeki en büyük sorunu nedir? Yerli üretime güven artırılması ev mevcut algının değiştirilmesi için ne yapılmalı? Türkiye’nin elektronik alanında paylaşılan bir stratejisi var mı? Endüstri 4.0 aşaması için MEDEL Elektronik’in ürettiklerinin anlamı ne? Geleceğe nasıl bakıyorlar.

Sektörün en önemli sorunu ne?

Siyasi iradenin,bürokrasinin, sivil inisiyatiflerin, medyanın yanı hepimizin ortak sorumluluğu, maddi ve kültürel zenginlik üretimin önünü açmaktır. Sarımaden’den ülke geleceğini yakından ilgilendiren sektöründe en önemli sorunun ne olduğunu anlatmasını istiyorum. Diyor ki “Bizim para ve sermaye sorunumuz var. Bizde beyin var, bilgi var, deneyim var,cesaret de var ama sermaye gerektiği kadar yok. Bizim bir ürünümüzün tasarım, yazalım ve testleri için en az 2-2.5 yıla ihtiyacımız var. Standart belgeleriydi, sertifikalarıydı ve diğer çalışmalarla 8-10 kişi 30 ay hiçbir karşılığı olmadan yapılan ödemelerle çalışmak zorunda. Ürün ortaya çıktıktan sonra da talep uyarma, tanıtma, müşteri güveni kazanmak için bir o kadar emeğe, zamana, paraya ihtiyaç var. En az 2 ile 2.5 milyar lirayı hiçbir getirisi olmaksızın harcamak zorundayız. Finans sistemimiz böyle bir yapıyı besleyen özelliklere sahip değil. Teşvik sistemimiz bu yapısal ve ekonomik özelliği gözetmiyor. Para sorunu, gerekli öz kaynak sektörümüzü geliştirmede hayati öneme sahip. Bütün bunları dikkate alan bir yapı oluşsa, gelişme hızımızın ciddi biçimde artacağından kuşkum yok.”

Yerli üretime güven algısı nasıl yaratılır?

Sektörü az-çok bildiğimiz için, “Sadece parayla her şey çözülür mü? Bu kadar basit mi sektörün hızlı gelişmesi?” sorusunu yöneltiyoruz. Eli taşın altında olan, sorunları kuruluştan bugüne birebir yaşamış olan Sarımaden çok net yanıtlar veriyor: “Sadece para ile her şey çözülmez, para sorunlarımızın en önemlilerinden biri. Bakın, ülkemizde ‘yerli üretime güven’ konusu var. Siyasi irade kanunlar ve yönetmelikler çıkararak ‘yerli üretimi’ destekliyor. Uygulamada ciddi sapmalar oluyor. Türkiye’de Ar-Ge yapan, üretimle ülkeye katkı yapan, ithal edip satan kadar kazanamıyor. Yerli üretici başka ülkelerin açık-gizli desteklerinden yararlanan yabancı üreticiyle rekabet edemiyor. Ciddi haksız rekabet söz konusu. İthalat yapan firmanın ülkeye teknoloji katkısı yok. İhraç ettiğimiz ürünlerin birim başına ortalama 4-5 doların altında satılmasını istemiyorsak, teknoloji geliştirenlerin yanında durmalıyız. Gerek kamunun, gerekse özel kesimdeki kullanıcıların yerli malına güveninin artması için hep birlikte ne yapılması gerekiyorsa onu yapmalıyız.”

Türkiye'nin elektronik gereçler üretme stratejisi var mı?

Söyleşiyi bir başka boyuta taşıyoruz: Sektörde kullanınan girdileri ülkede üretme stratejisinin olup olmadığını sorguluyoruz. Sarımaden, ülkemizde yazılım konusunda gelişmelerin son yıllarda hızlandığını anlatıyor. Bugün her alanda yazılım ihtiyacının artttığını, talep arttıkça bu alanda yetenekleri olan insanların yoğunlaştını gelişmelerin hızlandığını anlatıyor.

Bir başka ayrıntıyı öğrenmek istiyoruz. “MEDEL’in ürettiği ürünlerin endüstri ihtiyaçları içindeki yeri nedir? Yaşamı kolaylaştırıyor ve zenginleştiriyor mu?”diye soruyoruz. “Motor senkronizasyonu için inventor gerekli. Motor hareket, hareket de bereket ise bereket üretilen her yerde bizim ürünlerimiz insan yaşamını zenginleştiren, kolaylaştıran işlevleri yerine getiriyor. Enerji tasarrufu sağlayarak kaynak israfını önlüyor. Hız ve esneklik yaratarak önemli zaman kazancı sağlıyor. Özellikle de yeraltı ve yerüstü kaynaklarını, insan eliyle yapılan fiziki sermaye stokunu, insan kaynağını ve teknolojik donanımları etkin kullanmayı sağlayarak verimlilikleri artırıyor. Geri-bildirimlerle ve kontrol sağlayarak verimliliğin, üretkenliğin gelişmesine katkı yapıyor” diyor.

Sarımaden sektörle ilgili bir ulusal strateji olup olmadığını sorduğumuzda, “Ne yazık ki paylaşılan, gözetim ve denetimi yapılan bir stratejimiz olduğunu söyleyemiyorum” yanıtını alıyoruz.

Endüstri 4.0 Aşaması için MEDEL’in ürünleri ne anlama geliyor?

Makinelerin birbiriyle iletişim kurduğu, girdi kombinasyonlarının yeniden yapıldığı, optimizasyon ve koordinasyon anlayışlarının köklü bir değişiklik yaşadığı endüstri 4.0 aşamasında MEDEL Elektronik’in ürettiklerinin ne anlama geldiğini de öğrenmek istiyoruz.

Deneyimli üretici Sarımaden, “Endüstri 4.0 aşamasının ne anlama geldiğinin farkındayız. Uyum için herkes ne yapacağını, nasıl yapacağını düşünüyor; araştırıyor. Yapay zeka, robotlar, otomasyon, bağlantı imkanları, değişen müşteri ihtiyaçları, farklılaşan fiyat-maliyet dengeleri, tedarik sisteminin, dağıtım sisteminin kısaca endüstrinin bütünüyle yapı değiştirdiği bir aşamadayız. Bizim invetörlerimiz sürekli aklı artan ürünler. Bisikletteki adam pedallara basmazsa düşer; bizim ürünlerimiz de sürekli geliştirilmezse piyasada yer bulamaz” diyor.

Geleceğe nasıl bakıyorlar?

“Haftanın Sohbetleri “ merkez düşüncesi olan yazılar: “Türkiye mekanik, elektrik-elektronik ve yazılım üretiminde dünyanın neresinde duruyor” sorusunun yanıtını arıyor. Arayış, üretimin kılcal damarlarındaki üreticilerin “geleceğe bakışının” çok önemli olduğu noktasına taşıyor bizi. Söyleşi yaptığımız girişimcilerin geleceği bakışını öğrenmenin yolumuzu aydınlatacağı kanısındayız.

Niyazı Sarımaden, “Bizim gibi yerli teknoloji üreten firmaları devlet sahiplenmeli. Gerekirse ortak olmalı. Ancak o zaman Almanya gibi büyük markalar üretebiliriz. Teşvik sistemi mantığı değişmeli, ülkeye katkı yapacak projeler ve üretimler ülkenin her yanında desteklenmeli. Devlet finansmana erişebilirliği artıran düzenlemeler yapmalı. Devlet kurumları yerli malı kullanma konusunda ödünsüz gözetim ve denetim yapmalı, kararlara önce kendisi uymalı. Makine üreticilerinin yerli girdi kullanması özendirilmeli; bütün konularda etkili,gözetilen ve denetlenen, sonuçları açıkça sorgulanan teşvik sistemleri tasarlanıp yürürlüğe konmalı. Kullandığımız girdiler, kompenentlerin önemli kısmı dışardan geliyor; yerli kompenent üretimi de etkili biçimde özendirilmeli. Sektörde gelişmenin ileriye ve geriye bağlantıları var. Biz gelecekten umutluyuz, o nedenle son 4 yılda onca yatırım yaptık. Ar-Ge’ye ciddi kaynak ayırıyoruz. Sektörün geleceğinin olduğunu biliyor; kendi çapımızda gerekeni yapmaya uğraşıyoruz” diyor.

MEDEL Elektronik'in inovasyonu tamamlanan projeleri

• Doğrudan sürüşlü asansör tahrik sistemleri için güç ve moment uygunluğu yüksek elektrik motoru ve sürücülerinin geliştirilmesi.

• Otomasyon uygulamalarında ölçüm/Kontrol/besleme kartlarının geliştirilmesi.

• Vakum tuvalet sistemleri.

• Besleme üniteleri.

• Motor test ünitesi (315 KW asenkron cer motor test ünitesi; rutin tip testleri).

• Yüksek frekanslı, modüler yapıda, kompakt yardımcı konvertör ünitesi geliştirilmesi.

• Asenkron motor sensörsüz vektör hızı kontrol cihazı.

Kuruluşun aldığı ödüller

• 2012 Türkiye girişimciler İnovatif Kobi Başarı sertifikası.

• Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) tarafından verilen, 12 TESİD Yenilikçilik, Yaratıcılık Ödülleri’nden Kobi Dalında Yenilikçiliğin Ticarileştirilmesi Ödülü.

• İstanbul Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği’nin (İDDMİB) düzenlediği Metalık Fİkirler 2 Ar-Ge Projesi Pazarı Yarışması’nda, Yıl İçinde Geliştirilen Projelere En Çok Proje Üreten Sanayici Ödülü.

• 2014 Türkiye Girişimciler İnovatif KOBİ Birincilik Ödülü.