'Kaçacak aboneyi, uçağın bozulacak parçasını biliyoruz'

İBRAHİM EKİNCİ

İSTANBUL - Yandex’in gündeminde ‘makinelerin öğrenmesi’ (yapay zeka) ve Big Data (büyük veri) var. Şirketin bu konudaki çalışmalarında gelinen noktayı, hedefl erini Yandex Kurucu Ortağı ve CEO’su Arkady Volozh, şirketin St. Petersburg’daki merkezinde anlattı. Yandex Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Mehmet Ali Yalçındağ’ın da katıldığı toplantıda konuşan Volozh, “Tüketici internetiyle milyonlarca insana bedava hizmet sunarken reklamverene de doğru hizmeti vererek para kazanıyoruz. Daha fazla ne yapabiliriz dedik? Sektörlere ve kimlere nasıl çözümler sunabileceğimize baktık. Gördük ki yapabileceğimiz çok şey var… Elimizdeki değerler nedir diye baktık” diyen Volozh şöyle devam etti: 

“Birincisi veri merkezlerimiz. Büyük sistemler bunlar. Milyonlarca sunucunuz olduğunda binlerce harddisk arızalanabiliyor ama onların ne zaman arızalanacağı bile algoritmalarla hesaplayabiliyor, önden tahmin edebiliyoruz. Bu da önceden tedbir almayı sağlıyor. Bu donanımı kullanmayı çok iyi biliyoruz. İkincisi eldeki terabayt, petabayt seviyesindeki verileri işleyebilen çok az şirket var. Bunlardan biri Yandex. Üçüncü olarak, makine öğrenimi (machine learning) geliyor. Veriyi anlamlandırmanız gerekiyor. Makinelerin öğrenmesi burada daha fazla değer taşıyor. Mühendislerimiz algoritmaları yazıyor, makineler ondan sonra öğreniyor, süreci yönetiyor. Bir cümle biz öğretiyoruz onlar sonra bunu kendi geliştirerek ilerliyor. Yapay zeka teknolojisiyle bunu yapıyoruz. Dördüncü değerimiz çalışanlarımız. Bunları yapabilecek özel mühendislere ihtiyaç var. En iyi öğrencileri seçiyoruz, eğitiyoruz. Küresel Programcılık-Yazılım Geliştirme Yarışması’nın 1 ve 3’üncüsü Yandex’in Veri Analizi Okulu’ndan çıktı. Dünyanın en iyi yazılımcıları Yandex’te…” 

Yandex platformunda CERN deneyi 
Yandex olarak Avrupa Nükleer Araştırma Enstitüsü’ne (CERN) üye olduklarını ve birçok deneyin Yandex platformunda geliştirildiğini belirten Volozh, “Diğer bir örnek, jeoloji üzerine çalışan bir start-up şirketi (Seismotech) keşfettik. Bizim yardımımızla milyonlarca sismik titreşimi inceleyerek yerin altında neler var ona bakıyorlar. Nereden kömür, petrol, gaz çıkar diye araştırıyorlar” dedi. Volozh, Yandex’in çalışmalarına ilişkin diğer örnekleri şöyle sıraladı: 

“İnovatif bir yelkenli tasarımına büyük bir katkı sağladık. SpeedDream, dünyanın en hızlı, tek gövdeli yelkenlisi olma iddiasında. Tasarımına Yandex yardım etti… Genler ve DNA üzerinde çalışmalarımız var. Havacılıkta en büyük oyuncuyla çalışıyoruz. Binlerce sensörden gelen verileri inceleyerek ilk bozulacak parçayı tahmin edebiliyoruz. Firma bu çalışma için uçak verdi, üzerinde çalıştık, havada analizler yaptık. Öyle bir noktaya geldik ki; uçak indiğinde yedek parçası hazır oluyor. Havacılıkta rötarların yüzde 10’u yedek parça kaynaklı… Matematik, teknoloji ve bilim paradan ve zamandan tasarruf sağlıyor. Finansta dünyadaki en büyük şirketlerden biriyle sahtecilik önleme üzerine çalışıyoruz. ABD’de çipli yok, manyetik şeritli kart var. ABD’li tüketici Avrupa’ya geldiğinde ATM işlemlerinin yüzde 30’u reddediliyor. Bankacılık sistemi riske girmek istemiyor. Reddedilme oranını yüzde 25’e bile düşürsek kar ederiz dediler ve Yandex’e başvurdular. Algoritma ve bilimin para ürettiği örneklerden biri daha gerçek oldu. İnternet servis sağlayıcılarla deney yaptık. Bize ayın verisini veriyorlar, biz şu kullanıcılar sizi sonraki ay bırakabilir diyoruz. İndirim teklifi veya evlerine çiçek yollanması gerektiğini söylüyoruz.” 

Endüstriyel devrimin yeni merkezi 
Bu yeni teknolojilerin herhangi bir alanda yüzde 10 fark yaratabildiğini, her alanında yüzde 10 etki yaratabilen bir gelişmenin devrim anlamına geldiğini belirten Volozh, “Bu diğer devrimler gibi büyük değişimlere neden olacak. Veri işleme ve big data tüm sektörlere dokunuyor. Dokunduğumuz her şey daha akıllı olacak. Makineler bizden öğrenip hayatımızı kolaylaştıracak. Hız ve ucuzluk ve daha iyi sonuç demek. 90’larda metal ve plastiği Güney Doğu Asya’da üretmek yüzde 5 - 10 daha ucuzdu. Bölge, dünyanın fabrikası oldu. Bir sonraki endüstriyel devrimin merkezi neresi? Big data çalışmaları 3 merkezde yoğunlaşıyor; ABD’nin batısı, Avrupa’nın doğusu ve Çin… Bunlar da bir sonraki endüstriyel devrimin merkezleri olacak.” 

“Beyaz Rusya’da lider olduk” 
Volozh, şirketin rakamları ve pazar büyüklükleri ile ilgili şu bilgileri verdi: 
“6 binden fazla çalışanımız var. 3 binden fazlası mühendis. Büyük veri merkezlerimiz var… Rusya’da % 62 ile pazar lideriyiz. Ukrayna % 32, Kazaksitan’da % 30 pazar payımız var. Beyaz Rusya, Google’ı geçtiğimiz ilk pazar, Google’ın liderliği kaybettiği ilk ülke oldu. Bir Data Analiz Okulu’muz var. 2007’de master programı olarak başladı. 6 kez mezun verdi. Yıllık olarak Stanford’un bu alanda mezun ettiği öğrenci sayısına denk… Senede 100 kişi… Büyük talep var… MTI’den, Londra Kraliyet Koleji’nden bile gelecek öğrenciler var. Bu arada, Big Data konusuna odaklanan Yandex Data Factory projesini başlattık. Küresel müşteriler ve dünyayı etkileyecek hizmetlere ilişkin faaliyet gösterecek. Eylül’de lanse edilecek. Bugün senede 1.5 milyar dolar gelir elde ediyoruz. Seneye bu sayede bunun üzerine 1 milyar daha eklemek istiyoruz.” 

“Konyalı internette niye pizza arar?” 
St. Petersburg’daki basın toplantısında, Yandex Teknoloji Direktörü Grigoriy Bakunov ile Yandex’in CERN Projesinden Sorumlu Yazılım Geliştiricisi Andrey Ustyuzhanin da birer sunum yaptı. Makine öğrenimi teknolojileri hakkında konuşan Bakunov, “Pizza kelimesini arayan hangi kullanıcıya hangi sayfayı göstereceğiz? İstanbul’dan ‘pizza’ arandığında en çok eve teslim için arama yapılıyor. Ankara’da restoran aranıyor. Konya’dakiler tarif arıyor… Bunlara coğrafi konum istatistikleri sonucu ulaştık. Yandex’e her gün 350 milyon sorgu geliyor. Kullanıcıların önceki hareketlerinden yola çıkıp ne yapacağını öngörüyoruz” dedi. Andrey Ustyuzhanin de CERN’de saniyede 4 milyon çarpışma fotoğrafını analiz ederek, milyonlarca çarpışmanın içerisinden nadir olayları kaydettiklerini söyledi. 

Extreme Sailing Series İstanbul Boğazı’na geliyor 
2007 yılından beri düzenlenen, yelkenseverlerin ilgi gösterdiği Extreme Sailing Series yelkenli yarışlarının St. Petersburg’daki etabı da gerçekleşti. Yandex’in sponsor olduğu yarışların 6’ncı ayağı 11 – 14 Eylül tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenecek. Bu yarışlar Yandex ve Palmarina’nın sponsorluğunda gerçekleştirilecek.

Türkiye’nin bilgisi Türkiye’de kalmalı
Yandex Türkiye CEO’su Yalçındağ, “Yandex.Türkiye olarak günlük 1 milyon sadık kullanıcı sayısına ulaştık. İnsanların hayatlarını kolaylaştıran ürün ve servislerimizle her ay Türkiye’deki internet kullanıcılarının yüzde 50’sinden fazlasına dokunuyoruz. Arama motoru pazarında, son 6 ayda yaklaşık yüzde 70 büyüyerek yüzde 5 pazar payını geçtik. Yandex, sektörün önemli bir oyuncusu olduğunu kanıtladı” dedi. Yandex’in, 2015 sonunda yüzde 10 - 15 arasında bir pazar payı hedefl ediğini belirten Yalçındağ, şöyle konuştu: “Türkiye’de Yandex farkını daha fazla hissettireceğiz. Kullanıcının hayatını daha fazla kolaylaştıracak ürün ve servisler üzerinde çalışıyoruz. Türkiye’de Big Data konusuna eğilmek, şirketlerin ellerindeki büyük veriyi anlamlandırabilmeleri ve kendi işlerini daha iyi yapabilmeleri konusunda adımlar atma hazırlığındayız. Beynimizin yüzde kaçını kullanıyoruz derdik. Big Data, bilginin maksimumunu kullanarak bunun insanın hayatını kolaylaştırmak için geri vermek üzerine kurulu… İnsansız uçak, insansız araba derken, konu neredeyse insansız insana gidiyor… Yandex bir yüksek teknoloji şirketi. Latin alfabesi kullanan bir coğrafyayı ve Türkiye’yi seçmesi bir şans. Diğer şirketler sadece bir pazar olarak görürken ben Yandex mühendislerini Türkiye’ye getirmek istiyorum. Neden Yandex Türkiye’de üretmesin? 2023 vizyonuna yüksek teknoloji olarak ne katabiliriz diye plan hazırlığı içindeyiz. Bilgiyi başka yere götürüyor yabancı şirketler. Türkiye’de yapılan aramaların, gezintilerin bilgisi Türkiye’de kalsın… Bu konuda adım atacağız. Tüm veri merkezimiz Türkiye’de olacak… Ayda 35 milyon internet kullanıcısının % 50’si bir Yandex hizmetini kullanıyor. Yol ararken, pizza ararken kullanıyor. Türkiye’de artık 2 arama motoru var. Yandex’e normal aramalar dışında artık geleceği soracağız. Hangi arabayı alayım diye bilgisayarla sohbet edeceğiz. Sebebini soracağız makineye, o da detay detay anlatacak.”