Uykuya yatırılan robotlara ‘yeniden kullanım’ önerisi

Başak Nur GÖKÇAM

Birleşmiş Milletler (BM) tarafından hazırla­nan Küresel e-atık İz­leme Raporu’na göre 2019 yı­lında 54 milyon ton e-atık üre­tildi. Bu miktarın 2030 yılına kadar 82 milyon tona çıkacağı tahmin ediliyor. Bugünün dün­yasında cep telefonu, buzdo­labı, televizyon, bilgisayar gibi araçları kapsayan e-atık üreti­mi, teknolojinin hızlı gelişimi ile artacak.

Hatta her ne kadar şu anda robotlar ve robotik sis­temler elektronik atık olarak sı­nıflandırılmıyor olsa da bilim insanları bunların güncel ta­nımlara uyduğunu ve bu neden­le gelecekte e-atık kapsamına dahil edilme olasılığının yük­sek olduğunu savundu. Bu sı­nıflandırmayla birlikte robotik endüstrisi ve elektronik robotik ürünler için kullanım ömrünün sonunu tasarlama ve planlama şekli daha fazla incelenecek.

Diğer elektronik ürünlerde olduğu gibi, birincil ömrünün sonuna geldiğinde bir robotla ne yapılacağına dair çeşitli se­çenekler mevcut. Şu anda, bir­çok işletme, araştırma merke­zi ve üniversite robotik elektro­nik atıklarını 'uykuya yatırıyor'. Yani kullanmadığı için bir sü­re saklıyor. Fakat uzmanlar, ar­tan e-atık miktarıyla mücadele edebilmek için robotların geri dönüştürülmek yerine yeniden kullanılmaları gerektiği konu­sunda uyarıda bulundu.

Bristol Üniversitesi ve Batı İngiltere Üniversitesi araştır­macılarının yaptığı ve Towar­ds Autonomous Robotic Sys­tems’de yayınlanan yeni bir çalışmaya göre robotik sektö­rünün kullanım ömrü tamam­landığında yeniden programla­nabilen ve başka görevler için kullanabilen robotlar üretilme­si gerekiyor. Çalışma ile robo­tik sektöründe ve akademide çalışan bireylere, erken dönem çalışmalarının robotik siste­min uzun vadeli kullanımı üze­rindeki etkisini fark etmelerini sağlamayı hedefliyor.

e-atık artışı tehlike yaratıyor

Çalışmaya ilişkin açıklamada bulunan Bristol Mühendislik, Matematik ve Teknoloji Okulu’ndan Helen McGloin, "Sanayide, akademide veya genel halkta olmamız fark etmez, hepimiz dünya çapında üretilen giderek artan e-atık yığınlarının farkındayız. Bu araştırma, elektronik atık seviyelerinin artışını ve bunun gezegenimiz ve insanlar için yarattığı tehlikeleri özetlemektedir” dedi.

Elektronik atık seviyelerinin dünya genelinde her geçen yıl arttığını, evlere, okullara ve işyerlerine yeni robotik ürünlerin girmesiyle yakın gelecekte bu sorunun daha da büyüyeceğini belirten Helen McGloin, "Geri dönüşüm, elektronik atıklarla başa çıkmak için kolay bir seçenek gibi görünse de, sıklıkla yanlış yönetildiği için alternatifler aranmalıdır. Bu makale, robotik endüstrisindeki herkesi dairesel bir ekonomi için tasarım yaparken yaratıcı ve önleyici düşünmeye davet ediyor" diye konuştu.

Teşvik ve mevzuat gerekiyor

Bunun yanı sıra robotik sektöründe yeniden kullanım uygulamasının çeşitli zorluklarını vurgulayan ekip, ekonomik ve çevresel uygulanabilirliğin değerlendirilmesi, robotların yeniden kullanımının teknik yeterliliğinin kanıtlanması, teşvikler ve mevzuat kullanımı yoluyla döngüsel ekonomiye yönelik tutumların ele alınmasının da önemine dikkat çekti.

Çevresel etki tasarımda başlıyor

Bir ürünün çevresel etkisinin yüzde 80’i, tasarım aşamasın­da belirleniyor. Bu nedenle bir robotun da tasarımcılarının ve üreticilerinin, elektronik ürünün yaşam döngüsü so­nunda geri dönüştürülmesi­nin sınırlamalarını anlamaları kritik önem taşıyor. Bilim in­sanları, sektörü sürdürülebi­lir bir yaşam döngüsüne taşı­mak için gereken şeyin diğer seçenekleri değerlendirmek gerektiğini savunuyor.

Yeni­den kullanımla karşılaştırıl­dığında yeniden amaçlandır­manın, robotlara özgü oldu­ğunu belirten araştırmacılar, sistemlerin tamamen yeni­den programlanabildiğini ve yeni donanımlarla entegre edilebileceğini söyledi. Söz konusu yeniden kullanımla da orijinalinden farklı bir fay­da sağlayan ürünle sonuç el­de edilebileceği belirtildi.

Geri dönüşümdeki engeller incelenecek

Araştırma; tüketicilerin ikinci el robotlara yönelik tutumların, endüstrinin e-atıklara yönelik tutumlarının, tamir hakkının, yeniden kullanım hakkının ve döngüsel ekonominin, ayrıca robotların yeniden kullanım süreçleri ile robotik endüstrisinde döngüsel ekonomiye yönelik engellerin daha ayrıntılı incelenmesi ile devam edecek.