Türk somonu ihracatta ‘kur’a takılıyor

Mehmet Hanifi GÜLEL

Türkiye’de son yıllarda üretimi artan Türk somonu (alabalık) ihracatta döviz kuruna takılmaya başladı. Döviz kurunun rekabetçiliği olumsuz etkilemesi nedeniyle su ürünleri sektörünün ihracatını da yavaşlatıyor.

Türkiye’nin üretim maliyetleri yüksek kalmasından dolayı özellikle Türk somonu ihracatında rekabetçiliğini kaybediyor. Sektör temsilcileri, Türk somonunun şu anda üreticiden 3 eurodan alındığını, önümüzdeki aydan itibaren ise 2.7 eurodan alım yapılacağını aktardılar. Üretimdeki artış yaşanıyor ama ihracat ise aynı orantıda artmıyor. Geçen yıl üretilen ve temizlenen 15 bin tondan fazla Türk somonu soğuk hava depolarında ihracat edilmeyi bekliyor.

2022 yılında Türk somonu ihracatında yakalanan yaklaşık yüzde 50’lik ihracat artışı, 2023 yılında yerini neredeyse duraklamaya bıraktı. 2023 yılında 76.8 bin ton ihracata karşılı, gelirde yüzde 8.3 artışla 441.3 milyon dolara ulaştı. Kilogram başı ortalama ihracatı ise 5.75 dolar oldu.

Türkiye’nin balıkçılık ve su ürünleri ihracatı 2023 yılında yüzde 5 artış ile 1 milyar 597,5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu yılın ocak ayında ihracat yaklaşık 8 bin tona karşılık 36.7 milyon dolar olarak geçekleşti.

Soğuk hava depolarında 15 bin ton Türk somonu var

 Türk somonu üretiminin her geçen yıl artığını kaydeden Elazığ İli ve İlçeleri İç Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Birliği Başkanı Yücel Doğan, 2022 yılında işlenip temizlenen 49 bin ton temizlenmiş somunun olduğunu ve 2023 yılında ise 90 bin tona yükseldiğini söyledi.

Üretimin yüzde 83 arttığını, ihracatın ise yüzde 8 yükseldiğini aktaran Doğan, şu an soğuk hava depolarında işlenmiş ve 18 ay son kullanma tarihli 15 bin tondan fazla Türk somonunun bulunduğunu belirtti. Söz konusu balığın geçen yıl haziran ve temmuz aylarında temizlenip soğuk hava depolarına koyulduğunu bildiren Doğan, ‘’Satış için fiyatın düzelmesini bekliyoru. Satışlar var ama çok yavaş oluyor. Soğuk hava depolarında olan balığın bir kısmı üreticinin, bir kısmı da büyük firmaların elinde bulunuyor’’ dedi.

Rusya ve Japonya pazarı durgunlaştı

 Balık ihracatının haftalık olarak yapıldığını fakat istenilen miktardan çok az olduğunu anlatan Doğan, diğer yandan bu hafta içinde yeni üretim sezonunun başladığını duyurdu.

Çiftliklerde mart ayı itibaren yeni sezonun başlayacağını ifade eden Doğan, ‘’Çıkan yeni mahsul balığı taze olarak satıyoruz. Geçen yıl soğuk hava deposuna koyduk çok zarar ettik. Bu sene Türk somonu üretimi geçen yıla göre yüzde 30 düşüş bekleniyor. Bu yıl yaklaşık 60 bin tondan fazla üretim bekleniyor. Genellikle ihracat pazarımız Rusya ve orada da savaş var.

Yine Japonya pazarına önceki yıl 12 bin ton temizlenmiş Türk somonu ihraç ederken, geçen yıl sadece 4 bin ton satabildik. Japonya’da dolardan dolayı pahalı gıda girmesin diye alım yapmıyorlar. Bu iki ilkeye ciddi miktarda ihracat yapıyoruz’’ diye konuştu. Türk somonun ihracatının yavaşlamasından dolayı bazı üreticilerin üretimden çekildiğini bildiren Doğan, kendi bölgelerinde en küçük üreticinin kedisinin olduğunu ve ürününü soğuk hava deposuna koyduğu için zarar ettiğini ifade etti.

‘’Piyasadan kopmaya başladık’’

Türk somonu ihracatı noktasında pazarda alıcıların ağır hareket etmesinin sebebinin ruble/dolar patatesindeki değişimden kaynaklandığını belirten İstanbul Su Ürünleri ve Hayvansal Mamüller İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Ahmet Tuncay Sagun, Türkiye’nin üretim maliyetlerinin yüksek olması ve devletin bu konuda tam destekler vermemesinden dolayı piyasadan kopmaya başladıklarını aktardı.

Soğuk hava depolarında 15 bin tondan fazla temizlemiş ürünün olduğuna işaret eden Sagun, ‘’Şu anda depolarda Türk somonunu stok şeklinde bekletiliyor. Bu stok önceki yıllarda olmuyordu. Bu şartlar böyle devam ederse üretimi de düşürecek. Üretimde 2022 yılı rakamlarına döneriz. Devletin bu konuya el atmasını ve hükümet ilişkilerine de destek verirse mutlu oluruz’’ dedi.

Balıkçılık üretiminde geçen yıl 1 milyon tona ulaşıldı

Tarım ve Orman Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü Mustafa Altuğ Atalay, balık yetiştiriciliği ve avcılık ürünlerinde geçen yıl rekor kırıldığını belirterek, "Geçen sene 1 milyon tona yakın balık elde edildi.

Bu yıl 575 bin ton üzerinde yetiştiricilik hedefimiz var" dedi. Ülkemizde balık üretiminin avcılık ve yetiştiricilikle yapıldığını anımsatan Atalay, Türkiye'nin, balıkçılık konusunda Avrupa'da hem kabiliyet hem de av gücü bakımından öne çıktığını bildirdi.

Atalay, ülkenin özellikle yetiştiricilikte Avrupa'da ilk sıralarda yer aldığına işaret ederek, "Levrek ve çipura yetiştiriciliğinde dünyada birinci sıradayız. Alabalık yetiştiriciliğinde ise dünyada ikinci ülkeyiz. Önemli oranda piyasayı belirleyen ve balık sunan bir ülkeyiz" dedi. Türkiye'nin, su ürünleri ihracatında da adından söz ettirdiğine dikkati çeken Atalay, 100'den fazla ülkeye balık ürünü ihraç edildiğini söyledi.

Atalay, artık balık yetiştiriciliğini de üretim planlaması kapsamına aldıklarını bildirdi. Öte yandan balıkçılık sektöründe Ar-Ge desteklerinin fayda sağladığını bildiren Atalay, sadece yetiştiricilik ve üretim tarafında değil, istilacı türlerle mücadelede de Ar-Ge çalışmaları yapıldığını ifade etti. Atalay, istilacı tür olarak son dönemde artan balon balığının yayılım hızının engellenmesi için destek verildiğini anımsattı.

15 bin ton soğuk hava depolarında bekliyor

Son yıllarda Türk somonunda üretim artışı yaşanmasına rağmen, üretim maliyetlerinin yüksek olmasından kaynaklı ihracatta yavaşlanma yaşanıyor. Geçen yıl üretilen ve temizlenen 15 bin tondan fazla Türk somonu soğuk hava depolarında ihracat edilmeyi bekliyor