Uluslararası refahın anahtarı yapay zeka olabilir mi?

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

İnsanlık tarihinde siyaset her zaman insan tarafından yönlendirildi. Bugün geldiğimiz noktada ise her alanda etkisini gösteren yapay zeka, siyasete de müdahale edebilecek gibi görünüyor.
Robotlar tarafından yönetilecek bir sürecin yaratabileceği radikal değişimi şu an için hayal etmek pek mümkün görünmese de, bugüne kadar gerek edebiyat, gerek sinema, gerekse yapay zekaya yönelik popüler tartışmalarda dünyayı ele geçiren robotlar, insanları yöneten yapay zeka gibi konular çok defa işlendi.

Ulaştığımız yapay zeka teknolojisinin, hayatımıza yönelik bir tehdit oluşturup oluşturmayacağını tartışa duralım, aslında bir çok alanda daha şimdiden “yapay zeka”nın yönetimine girdik ve insan aklını yönlendirmeye başlayan yeni bir akıl formu ile birlikte yaşamaya, hatta onsuz yapamamaya başladık.

Yol bulurken, çeviri yaparken, ucuz bilet ararken, alışveriş yaparken, kaç adım attığımızı öğrenmek için, nerede olduğumuzu anlamak için yapay zekaya danışıyoruz. Fakat bazı alanlarda yapay zeka ile nasıl mücadele edebileceğimizi henüz kestiremiyoruz. Siyaset de bunların başında geliyor.

Dünya Ekonomi Forumu (WEF) Jeostrateji Platformu, yapay zeka ve uluslararası ilişkiler arasındaki ilişkiyi değerlendiren bir rapora yer veriyor. Bu rapor Chatham House uzmanları Dr. Jacob Parakilas, Mary L. Cummings, Dr Heather Roff , Kenn Cukier ve Hannah Bryce tarafından hazırlanmış. Raporda, önümüzdeki 10 yıl içinde yapay zekanın ordu, güvenlik ve ekonomi üzerindeki olası etkileri değerlendiriliyor. Yapay zekanın uluslararası ilişkiler ve politika belirleme sürecinde üstleneceği rollerin tanımları yapılıyor. Raporda, yapay zekanın rolleri şu kelimelerle tanımlanıyor: Analitik, öngörü sahibi ve operasyonel. Analitik, öngörü sahibi, operasyonel
• Analitik Roller: Analitik roller kapsamında, yapay zeka sistemlerinin üst düzey kararlar aşamasında çok az sayıda insanı devreye sokması bekleniyor. Yapay zeka bu süreçte, karar verici olan insanların dünyayı nasıl algıladığını değiştirecek.

• Öngörüsel roller: Yapay zekanın öngörü yeteneğinin uzun vadede olumlu değişimler yaratabileceği ifade ediliyor. Bu sayede, politika yapıcılar ve devletler belli uygulamaların potansiyel sonuçlarını önceden görebilecekler. Eğer sistem yeterince güvenilir bir yapıya sahip olabilirse, bu durum dünya genelindeki tüm ülkeler açısından fayda sağlayabilecek.

• Operasyonel roller: Yapay zekanın operasyonel kullanımının yakın zamanda hayata geçmesi pek mümkün görünmüyor. Otonom araçların, silahların veya kişisel robot asistanların kullanımının önünde ciddi etik ve teknolojik engeller var. Fakat bu sistemler uzun dönemde sadece kararların nasıl alınacağını değil, aynı zamanda nasıl uygulanacağını da etkileyecek.

“Siyasi" yapay zeka için hükümetlere öneriler

Chatham House raporu, yeni etik normlar belirleme sürecinde önemli roller üstlenecek olan hükümetlere ve uluslararası organizasyonlara şu önerilerde bulunuyor:

• Orta ve uzun dönemde, yapay zeka deneyimi sadece bir kaç ülkenin ve az sayıda insanın kontrolünde kalmamalı. Bugün yapay zeka teknolojileri ABD ve Çin’de bulunuyor. Dünya genelinde hükümetler, bu konuda bağımsızlık sağlamak için kendi yapay zeka teknolojilerine yatırım yapmak ve bu teknolojileri geliştirmek zorundalar. Bunun yanı sıra, mühendislik ve teknoloji alanında insan kaynağı yetişmesini sağlayacak eğitim ortamının oluşturulması da bir diğer önemli konu.

• Şirketler, sivil toplum kuruluşları ve hükümetler insani hedefl er doğrultusunda yapay zeka teknolojilerine yatırım yapmalılar. Yapay zeka sistemleri, insan hayatının iyileşmesine, toplumsal kalkınmaya fayda sağlamalı. Toplumsal fayda sağlayan yapay zeka, özel sektöre doğrudan kar sağlamadığı için, bu sistemlerin geliştirilmesi için farklı bir bakış açısı gerekiyor.

• Yapay zeka sistemlerinin kapasiteleri ve sınırlarına yönelik bilgiler sadece teknik uzmanların hakimiyetinde olmamalı. Toplumun tamamı yapay zeka konusunda bilgilendirilmeli. Teknoloji eğitimine ve teknoloji yatırımlarına öncelik verilmeli.

• Yapay zeka alanındaki inovasyonun büyük bir bölümü ticaret sektöründe gerçekleşiyor. Bu nedenle, özel ve kamu sektöründeki yapay zeka geliştiricilerinin özellikle savunma sektörü ile güçlü işbirlikleri gerçekleştirmesi gerekiyor.

• Yapay zekanın sağladığı faydaların yaygınlaştırılması ve olası risklerinin doğru yönetilebilmesi için, hukuki çerçevenin çok iyi belirlenmesi gerekiyor.

• Yapay zeka geliştiriciler ile düzenleyicilerin özellikle dikkat etmeleri gereken konu ise, insan-makine arayüzleri. İnsan zekası ve yapay zeka birbirinden tamamen farklı; bu nedenle bu ikisi arasındaki arayüzlerin çok dikkatli bir şekilde tasarlanması ve sürekli olarak yenilenmesi gerekiyor.