Türkiye’nin kompozit sektörüne ilişkin stratejisini netleştirmesi gerekiyor

RÜŞTÜ BOZKURT

Ülkemizin yetiştirdiği felsefecilerden biri olan Nusret Hızır, "Felsefesiz iş yapılabilir mi? Elbetteki yapılır; ama tam, temiz doğru iş yapılamaz” diyor. Ünlü ABD’li siyaset bilimcisi Henry Kissenger de, bir strateji kavramına dayanmayan işlerin etkin sonlar üretemeyeceğini, kaynakları etkin ve verimli kullanmayı zorlaştıracağını anlatır. Ülkemiz kalkınma yarışında, rekabet edebilir alanlar seçmek, tanımlamak ve iletişim kurarak etkin sonuçlar almak zorundadır. Rekabet edebilir alanlardan biri olan kompozitlerin üretiminde ülkemizin hak ettiği düzeye ulaşması için ekonominin bütün aktörlerinin katılımıyla “strateji” belirlemek ve paylaşmak zorundayız. 

Kompozitlerin üretimine ilişkin stratejinin veri bazını oluşturmak için sektörü temsil eden Kompozit Sanayicileri Derneği’nden üç yöneticiyle konuştuk. Sektörün büyük bir çoğunluğunu temsil eden dernek yöneticilerinin saptamaları önemli.

Örtülü engelleri aşmak gerekiyor

Kerem Paksoy Kompozit Sanayiciler Derneği Yönetim Kurulu üyesi. Diyor ki,“Bizim dar bir alanda oynamamız isteniyor. Savunma sanayi gibi yüksek performanslı alanlara erişmemiz engelleniyor. İran ve Kuzey Kore’ye gitme bahanesi ardına saklanarak yüksek katma değerli alanlara erişimimiz engelleniyor”. Genel Sekreter İsmail Hacialioğlu, “Temel sorunlarımızdan biri de, ana sanayimizin yeterli olmaması, kompozitler için uzun soluklu bir devlet politikasının belirlenmemiş olması. İşin daha da önemli yönü, kompozit malzemeler konusunda tam bir farkındalıktan söz edemememiz. Örneğin lazer teknolojisinde her şeyi yapıyoruz, sıra kristale geldiğinde bağımlı haldeyiz. Süreçleri iyi tanımlamak, aksamaları uygun zamanda gideremiyor” diye ekliyor.

Başkan Vekili Barış Pakiş, sorunlara yukarıdan bir bakış yapıyor: “Bürokrasi sektörün önemini yeni farkediyor. Vatandaş ürünler hakkında net bilgi sahibi değil. Mimar, mühendis de yaygın biçimde sektörü tanımıyor; kompozit malzeme mühendislik eğitimi verilmiyor. Bütün bunlar sektör fırsatları gerektiği gibi değerlendirmemizi engelliyor. Ülke genelinde bazı tampon mekanizmalar işliyor; akıllı kompozitler hızla yayılıyor; ülke olarak gelişmeleri yakından izlememiz, anında tepki verebilmemiz gerekiyor” diye değerlendirmesini paylaşıyor.
Kerem Paksoy, ulusal bir strateji geliştirirken, “Hammadde eksiklerimiz iyi analiz edilmeli, dışa bağımlılık azaltılmalı. Savunma sanayi, rüzgar enerjisi ve otomobil için de geçerli bu. Bu gelişmeleri yaratabilmemiz için diğer ülkelerde olduğu gibi kolektif gücü, kamu enerjisini üreticinin arkasında gören ve inanması iş insanları gerekiyor. Fransa’da Atofine ve Total birleşti, önemli bir güç oluştu. Küçük ve orta ölçek firmaların esneklik ve hızına ihtiyacımız olduğu kadar, büyük ölçekli firmaların Ar-Ge’den tasarıma, inovasyondan pazara erişebilme olanaklarını dikkate almadan istediğimiz yere ulaşamayız. Güçlü firmalar ve standartlara malzemede eksikliğe fırsat tanımıyor. Bu nedenle paranın pahalı olması durumunda gerekli yatırımlar yapılamaz. Eximbank kullanınca da ithalata yöneliş artıyor. Sektörü mutlaka bir bütün, belirlenen stratejiyi desteklecek biçimde yönetmek gerekiyor” diyerek sektörle ilgili başka boyutlara değiniyor.

Genel Sekreter Hacialioğlu’na göre, “Kompozitler çok hızlı gelişen bir alan. AB ülkelerinde bile malzeme ve bitmiş ürünün tanınması konusunda eksikler var. Gelişmekte olan ülkelerin fırsatları daha büyük.Hindistan, Çin ve Türkiye gibi ülkelerde çift rakamlı büyümeler gerçekleşiyor. Gelişmiş ülkelerde daha yüksek katma değerli ürünlere yöneliş eğilimi güç kazanıyor.” Analizlerden anlıyoruz ki, ülkemiz uzun zamandır kompozit sektörünün içinde var. Cam elyafı, karbon elyaf üretiyoruz. Diğer kompozit malzeme üretiminde belli düzeylerdeyiz. Kişi başına tüketimde belli birikim düzeylerine eriştiğimiz anlaşılıyor. O nedenle, rekabet edebilir sektörler arasında yer alması gerekiyor.

Sektör yetkililerine göre önlemlerin öncelikleri

Kompozit Sanayicileri Derneği yöneticileri ve sektörde önde gelen üreticilerle yaptığımız görüşmeler ve saha çalışmalarında sektörle ilgili sorunlar ve çözümlere ilişkin görüşlerini aldığımız üretici ve kullanıcılardan derlediğimiz sorun ve çözümlere ilişkin saptamaları paylaşalım:

1. Önce eğitim: Sektöreki işverenler, çalışanlar, kullanıcılar, bürokratlar, sivil toplum örgütlerinin bilinçlendirmesi ve farkındalığın artırılması gerekiyor.

2. Altyapı ihtiyaçları, kurumların kolektif bir anlayışla ele alınması gereken bir sorun. Palyatif çözümler kaynak israf ettiriyor.

3. Ülke çapında kümelenme ihtiyacı var. Kümelenmenin sinerji yaratan nitelikte olması, yığılma ile kümelenmenin karıştırılmaması önemli.

4. Kompozit sektörünün girdi verdiği sektörler oldukça fazla. Bu özelliği nedeniyle sektör gelişmenin itici gücü. Etkin bir network oluşturma hayati önemde.

5. En son ve en pahalıyı satın alana erişmek önemli. Normlar belirlenirken oy hakkımızın olması lazım. Bu her üründe olması gereken bir durum. Bazı ürünlerde standart belirleyen odaklarsa varsak da, birçok üründe yokuz.

6. Yerli hammadde ile yerli üretimi teşvik etmeli. Firmayı ekosistemi oluşturulmalı ve kendi ayakları üzerinde duran ve marka oluşturan yapılara ihtiyaç var.

7. Bazı devletler şirketlerin arkasında dururken, şirketlerin işini zorlaştıran, yatırım ortamı ve iklimi yaratmayan ülkelerdeki firmalar zorlanıyor. Ülkemizde de teşvikler yeterli etkinlikte değil, beklenen sonucu yaratmıyor. Firmaların önünü açan, işlerini kolaylaştıran önlemlerin alınması gerekiyor.

8. Özgür ve özgün düşünen nesiller yetiştirmek, eğitimde nicelik kadar nitelik geliştirmek, diğer üretim alanı gibi kompozit sektörünün de temel sorunu.

9. Fikri ve sinai mülkiyet ve korunması. İleri düzeyde hukuk siustemi ve hukuk altyapısı da sektörün gelişmesini yönlendirecek temel etkenlerden bir diğeri.

10. Devletin talep yarıcı ve yaratıcısı olması gerekiyor. Kompozit sektörünün ekosistemi besleyen yapılara ihtiyacı var. İhaleye çıkarken yerli milli imkanı hesaba katması lazım. 1400 uçaklık filo olacak 1000 uçak alacağız. Yerli malzeme ve yerli üretim şartı getirilmesi gibi.

11. Kompozit malzemeler Ar-Ge ve inovasyona çok uyun. Her malzeme, ürün yeni bir Ar-Ge demek. Yüksek katma değer demek. Teşviklerin bu bağlamı dikkate alınmalı.

12. Anti-damping mekanizmalarının işleyişi, sektörün gelişme stratejileri çerçevesinde ele alınmalı.

Dünya'da Kompozit üretiminde firmaların bölgesel dağılımı

AVRUPA’ DA: Hammadde hacim liderleri: Lyondellbasel, BASF Son kullanıcı sanayi hacim liderleri: Vestas (Rüzgar), PO (Otomotiv), TI (otomotiv) Niş sektör liderleri: Saertex (Tekstil),SGL,Carbon, Duqueine,Multiplast,Dassault Systems(IT),Lectra,e,-Xstram

AMERİKA’DA: Hammadde hacim liderleri: Dow/Dupont, Son kullanıcı sanayi hacim liderleri: GE(Rüzgar), Düşük maliyet liderleri: Owens Corning (Meksiko, Rusya) Niş sektör liderleri: Hexcel, Cytec,Goodrrich (servisler) 3D sistem

ASYA’ DA: Hammadde hacim liderleri: Toray Son kullanıcı sanayi hacim liderleri: Golwin (Rüzgar) Suzion(Rüzgar) Düşük maliyet liderleri: ,Jushi, CPIC, Tashan, Topkey Cobra