Tokat’da tarım ve teknolojinin etkileşimini tartıştık

RÜŞTÜ BOZKURT

Bir Fransız atasözünde, “İnsan doğduğu köyde peygamber olamaz” denir. Bu sözün derin anlamını kavramaya çalışmaya başladığım günlerden bugüne, Artvin’de, Tokat’da ve Eskişehir’de bir konuşma yapmak istediğim zaman tedirgin olurum. Birikimin, deneyimin ne olursa olsun, gölgenizin toprağa düştüğü yerlerde, “ elimizde büyüyen çocuk” yargısından kendinizi kurtaramazsınız.

Tarım teknolojisi Tokat için

Bir söz vardır; “Aşağı tükürsem sakal, yukarı tükürsem bıyık, karşıya tükürsem ayna; çaresiz içime tükürüyorum” denir… Bu toplantıda öyle yapmadım; “kral çıplak” demeye karar verdim; bütün içtenliğimle doğru bildiklerimi paylaştım.

Öncelikle, 20 yıldır tekrarladığımız Tokat’ın potansiyellerine, coğrafi konumuna, 900 metrede 900 yılı yansıtan tarihi eser birikimine, Tokat gümrüğü ve Valide Sultan gelirlerine, kentin sahip olduğu 12 önemli hanın ne anlama geldiğine, Kazova, Artova, Erbaa Ovası ve Niksar Ovası’nın mikro klima özelliklerine hiç değinmedim. “Dünün güneşi ile bugünün çamaşırını kurutmanın mümkün olmadığı” bilinciyle; geçmişten çok geleceği konuşmanın önemli olduğunu, “kral çıplak” demenin zamanı geldiğini düşündüm; düşüncelerimi katılımcılarla paylaştım.

Tokat’da sorumluluk taşıyan seçilmiş ve atanmış yöneticilerin beş önemli teknolojik boyutu düşünmelerini, bir merkez kurarak bu konuları izlemelerini, geri-bildirimle ilerleme mekanizmaları oluşturmalarını önerdim. Teknolojik gelişmelerin ilki, “gelişmiş hava durumu modellemeleri” ile tarımda insanlık tarihinde 13 bin yıldır hiç tanık olmadığımız bir gözleme, veri üretme, bilgi sağlama, erken uyarı yapma ve önlem alma olanakları yaratılmasıdır. Gelişmiş hava durumu modellemelerinin verilerine erişmeden, ülkemizde tarımsal üretim üzerinde söz söylemenin anlamı da değeri de yoktur.

İkincisi “toprağın dilini anlama” konusunda teknolojinin getirdiği yeni boyutlardır: Toprak direnci ve sıkışması hakkında çok net veriler üreten sensörlerin olanaklarını kullanmayı bilmeden, rekabet edebilir tarımsal üretim bir ham hayaldır. Ayrıca toprağın bileşen ve bağlamlarının etkileşimine ilişkin veri üreten sensörleri kullanmadan da rekabet edebilir tarımsal üretim yapmanın dönemi gerilerde kalmıştır. Söz konusu veri üretimi, “gerçek zamanlı karar verme sistemleri” kurmamızı sağlamaktadır; tarımsal üretim sensörlerin sağladığı verilerle, gelenek taassubunu hızla aşmayı gerektirmektedir.

Domatesin kaderi değişiyor

Üçüncüsü, biyoteknoloji ve gen teknikleri konusundaki gelişmeler ürünlerin nicelik ve niteliklerine yeni boyutlar katıyor.

Dileyenler HBT Dergisi’nin 133’uncu sayısında CRISPR’CAS9 tekniğinin domates yetiştirmeye sağladığı imkanlara bakabilir: Yaban domatesi bu teknik sayesinde bezelye büyüklüğünden kiraz büyüklüğüne gelmiştir. Likopen içeriği 5 katı, meyve sayısı 10 katı artmıştır. Pestist kullanımını azalmıştır. Domatesin küresel ısınmanın olumsuz etkilerine direnci artırılmıştır. Ayrıca tarımsal üretimde hidroponik, aeroponik ve akuaponik uygulamalar verimi yükseltmektedir.

Prof.Dr. İsmail Çakmak’ın HarvestPlus ve HarverstZinc programları gibi gelişmeleri izlemeden de Tokat ya da başka yerde tarımın kaderini değiştirmek mümkün değildir.

Tarım alanında dron kullanımı da alabildiğine yayılmakta ve etkili olmaktadır. Dronlar, toprak ve alan analizleri yapmakta, ekim ve dikimleri kontrol etmekte, ilaçlamada kullanılmakta, ürün izlemesini sağlamakta, sulama yönetimini etkinleştirmekte ve bitki sağlığını korumayı kolaylaştırmaktadır.

Tarımda ne olmadığını söylemek çok kolay… Ne yapmak gerektiğimizi söylemek, gerekli örgütlenmeleri yapmak, planlamak, izlemek, denetlemek ve gözetlemek zamanıdır. Ne olduğunu değil, ne yapmak gerektiğini netleştiren bir metot ihtiyacımız vardır.