Dijital maden yaratacak enerji

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

Brezilya-Paraguay sınırında bulunan Itaipu barajı modern dünyanın yedi harikasından biri olarak gösteriyor. Elektrik üretimi ve üretim kapasitesi açısından dünyanın en büyük ikinci hidroelektrik barajı olan Itaipu, 14 bin MW’lik enerji üretme kapasitesine sahip. 1984 yılında açılan baraj, 2016 yılında 103.098.366 megawatt saatlik rekor enerji üretimine ulaştı.

Barajın bulunduğu gölge, uzun zamandır kaçakçılık ve uyuşturucu ticareti ile ünlü. Son dönemde ise, bölgede merkezi işlemciler gelişmeye başladı. Hedefl eri, burada üretilen enerjiyi bitcoin başta olmak üzere kriptopara madenciliği için kullanmak. Kriptopara madenciliğinde yüksek bilgisayar gücünün çok önemli olduğunu biliyoruz. Bu aynı zamanda çok fazla elektrik tüketimi anlamına geliyor. Yapılan araştırmalara göre, 2017 Kasım ayında tüm küresel bitcoin ağı tarafından tüketilen güç, İrlanda’nın toplam elektrik tüketiminin üzerinde. Güncel dijital madencilik operasyonlarının yıllık 61,71 TW/saatlik elektrik harcadığı ifade ediyor. Yani şu anda bitcoin madenciliği dünyanın en çok elektrik harcayan 43’üncü ülkesi konumunda. Paraguay’da kriptopara madenciliğinin patlamasının nedeni, Itaipu barajının sahip olduğu enerji potansiyeli. Barajın güçlü hidroelektrik tesisi ve büyük enerji arzı, Paraguay’ı bitcoin madenciliği için ideal bir konuma taşıyor. Bugün Itaipu’nun bulunduğu bölgede sayıları hızla artan güçlü bilgisayarlar ve soğutma sistemleri her geçen gün daha fazla enerji tüketimine yol açıyor.

Bu durum bazılarını hızlı bir şekilde zengin ederken, diğerlerinin yoğun eleştirilerine maruz kalıyor. Neden derseniz, Dünya Bankası verilerine göre Paraguay, toprak mülkiyeti konusunda eşitsizlik oranı en yüksek olan ülke. Ülke nüfusunun dörtte biri fakirlik sınırında yaşıyor. Dolayısıyla ülkedeki insanlar, hidroelektrik enerjisi potansiyelinin çok daha verimli bir şekilde kullanılması gerektiğini düşünüyor. Diğer yanda ise dijital madenciliğin patlaması ile bazı insanların “mültimilyoner” olması tartışılıyor.

Havalandırma sistemleri üreticisi Gregorio Bareiro bunlardan biri. Bareiro, Bitcoin yatırımcılarına, kendi başlarına kurabilecekleri pratik soğutma sistemleri üretiyor. Şu sıralar ise kendine ait 750 bilgisayarı Brezilyalılara, Avrupalılara ve Kuzey Amerikalılara kiralıyor ve yakın zamanda seyyar arabalar kullanarak “mobil madenler” kurmayı planlıyor.

Bareiro’ya göre, Paraguay şu anda enerji fazlasına sahip tek ülke ve bu sayede küresel bitcoin madenciliğinin merkezi olabilecek potansiyele sahip. Paraguay, Itaipu’nun enerji üretiminin yarısına sahip; fakat ülkedenin bir kaç fabrikası ve pek de iyi işlemeyen ulusal şebekesi tüm bu enerjiyi tüketemiyor. Dolayısıyla, yaratılan enerji fazlası, piyasa düzeyinin oldukça altında bir fiyata Brezilya’ya satılıyor. İşte tam da bu yüzden Bareiro’nun dediği gibi “Paraguay’ın kriptopara madencilerine kırmızı halı sermesi gerekiyor.” Bareiro’ya göre, Itaipu’nun gücü sayesinde enerji fiyatlarını biraz daha aşağı çekerek, bugün Çin’de faaliyet gösteren 150 bin dijital madencilik ünitesini Paraguay’a çekmek mümkün olabilir. Bu sayede önümüzdeki 10 yıl içinde Paraguay’ın tüm dış borçlarını kapatacak bir gelir sağlanmış olur.

Bareiro, “Ülkemiz için bir çıkış yolu bulduk. Bizim en büyük şansımız Brezilya’ya enerji satmak değil, kriptoparaya yatırım yapmak” dese de, enerji canavarı olan kriptoparaların doğru bir çıkış yolu olmadığını düşünenler oldukça fazla.

Universidad Nacional de Asunción tarafından gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, Brezilya’ya satılan enerjiyi iç piyasaya çevirmek ve üretim sektörüne yönlendirmek iki milyon kişiye istihdam yaratıp, Paraguay’ın milli gelirini dört katına çıkarabilir. Bu sayede, Güney Amerika’nın en fakir ülkelerinden birinin kaderi de değişmiş olur.

Duke University öğretim görevlisi Cristine Folch’un yorumu da ilgi çekici. Folch’a göre Paraguay; Google, Apple ve Facebook gibi dünya devlerine temiz enerji ile çalışan veri merkezleri sunabilir. Bu da Paraguay’ın lityum pil üretiminde bölgesel bir merkez olmasını sağlar.

Guardian gazetesinde yer alan yorum ise aslında tüm bu gelişmeleri özetler nitelikte: Eğer Paraguay henüz düşük bir nüfusa sahipken Itaipu’nun sunduğu avantajları doğru kullanırsa, teknoloji dünyasının sınırlarını zorlamaya başlar.