Büyüme kamu etkisiyle dipten döndü

Naki BAKIR

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın ilk çeyreğine ilişkin gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) gerçekleşmelerini açıkladı. Buna göre üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH, geçen yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla yüzde 9.5 artışla 357 milyar 854 milyon; sabit fiyatlarla da yüzde 3 artarak 28 milyar 75 milyon TL olarak gerçekleşti. Bu arada takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH birinci üç aylık dönemde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3.7'lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre yüzde 1.6 arttı.
Özel tüketimde sert biçimde frene basılan 2012 yılının ilk çeyreğinde yüzde 3.3 olan GSYH büyüme oranı, ikinci çeyrekte yüzde 2.9'a, üçüncü çeyrekte yüzde 1.6'ya, son çeyrekte ise yüzde 1.4'le son 14 çeyreğin en düşük düzeyine inmiş, yılın tümündeki büyüme oranı yüzde 2.2'de kalmıştı. 
-Özel tüketimde artış düşük kaldı

İlk çeyrekteki yüzde 3'lük büyümenin ana kaynağını, düşük de olsa artış seyrini sürdüren yurttaşların tüketimi oluşturdu. İlk çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 3 artan özel tüketim harcamaları GSYH büyüme oranına 2.1 puan katkı yaptı. Aynı dönemde yüzde 7.2 artan devletin nihai tüketim harcamalarının büyümeye katkısı ise 0.7 puan oldu. Kamu ve özel sektörün yatırımları ile stok değişiminin toplamından oluşan yatırımlardaki artış yüzde 1.1'de kalırken, bunun büyümeye katkısı sadece 0.3 puan oldu. Bununla birlikte kamu yatırımlarının büyümeye katkısı 2.2 puan olarak gerçekleşti. İlk çeyrekte mal ve hizmet ihracatı yüzde 3.4, ithalatı ise yüzde 3.2 arttı. Net dış ticaretin ilk çeyrek büyüme oranına katkısı "sıfır" olarak gerçekleşti. 

-Tarımda yavaşlama, sanayi yatay, enerjide sert düşüş

İlk çeyrekte temel sektörlere göre büyüme eğilimi farklı seyir izledi. İlk çeyreklerin karşılaştırmasında tarımda büyüme oranı yüzde 5.2'den yüzde 3.6'ya, ulaştırma, depolama, haberleşmede yüzde 5.3'ten yüzde 1.5'e düşerken, imalat sanayiinde yüzde 2.8'le yatay ve düşük seyretti.  Enerjide ise geçen yılki yüzde 8.4 büyümeye karşılık bu yıl yüzde 3 küçülme yaşandı. 
Buna karşılık ilk çeyrek büyümesi inşaatta yüzde 2.4'ten yüzde 5.9'a, toptan ve perakende ticarette yüzde 0.9'dan yüzde 2.9'a, oteller ve lokantalar sektöründe yüzde 2.3'ten yüzde 13.7'ye yükseldi.

Geçen yıl ilk çeyrekte yüzde 0.6 küçülen madencilik ve taş ocakçılığı sektörü bu yıl yüzde 4.5'le çok daha sert bir düşüş yaşadı. 

İlk çeyrek büyüme oranı mali aracı kuruluş faaliyetlerinde yüzde 6.5, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetlerinde yüzde 5.7, kamu yönetimi, savunma ve zorunlu sosyal güvenlikte yüzde 5.2, ev içi personel çalıştıran hane halklarında yüzde 4.8, eğitimde yüzde 4.6, sağlıkta yüzde 3.6, konut sahipliğinde yüzde 1 olarak gerçekleşti. 

BAKANLAR
 

[PAGE]

BAKANLAR
 

Babacan: Büyüme de istihdam da artıyor

Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede işsizlik oranlarının arttığı veya halen yüksek seviyede seyrettiği bir dönemde, Türkiye'de büyüme ve güçlü istihdam artışının birlikte gerçekleştirilmesinin önemli başarı olarak görülmesi gerektiğini belirtti.
Babacan, yaptığı yazılı açıklamada, geçen yıl zayıf seyreden özel nihai tüketim harcamalarının, bu yılın ilk çeyreğinde büyümeye pozitif katkı sağladığını belirterek şunları kaydetti:
"Yılın kalanında özel kesimin katkısının artmasını beklemekteyiz. İlk çeyrekte kamu yatırımları da büyümeye önemli bir katkı sağlamıştır. Bu yılın ilk çeyreğinde gerçekleşen büyüme rakamları, 2013 yılının tamamı için Orta Vadeli Program'da öngörülen büyüme oranları ile uyumlu bir görünüm arz etmektedir. 2010 yılından itibaren aralıksız büyüyen Türkiye ekonomisinde, 2013 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre istihdamdaki artış 1 milyon 208 bin kişi olmuştur.."

Çağlayan: İç talebin katkısı önem kazanıyor

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Türkiye ekonomisinin yüzde 3 büyümesine ilişkin Orta Vadeli Program (OVP) hedefini yakalamak, 2023 hedeflerine ulaşmak için ekonominin daha fazla büyümesi gerektiğini bildirdi. Çağlayan, yaptığı yazılı açıklamada, Türkiye ekonomisinde 14 çeyrek boyunca kesintisiz bir büyüme yaşadığına dikkati çekerek şunları kaydetti:
"Dış konjonktür talep açısından hala çok zayıf. Türkiye'de de küresel ekonomik konjonktürün bir sonucu olarak net ihracatın büyümeye katkısı geçen 2 yıldaki kadar canlı olmayacak. Bu yıl büyümede iç talebin katkısı daha büyük bir önem kazanıyor. 2013'te yüzde 4 büyüme isteniyorsa, iç talepte biraz daha canlanma olmalı. Mayıs ayında birtakım canlanma işaretleri geldi, bunların 2. çeyrek büyümesine yansımasını bekliyorum."
"Faiz lobisi" tartışmasına ilişkin değerlendirmelerde de bulunan Çağlayan, "Türkiyenin büyümesinden rahatsızlık duyan yurt içindeki ve yurt dışındaki marjinal odakların ve faiz lobisinin oluşturduğu koalisyonun, halkımızın demokratik eylemlerini kendi çıkarları doğrultusunda ülke imajımızı, birliğimizi bozacak şekilde manipüle etme hevesi kursağında kalacak" dedi.

Şimşek: İkinci çeyrekte hızlanma bekliyoruz

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yılın ilk çeyreğinde iç talepteki ılımlı toparlanmanın katkısı ile ekonominin yüzde 3 büyüdüğünü belirterek, ikinci çeyrek ile birlikte büyümenin hızlanarak Orta Vadeli Program'da (OVP) öngörülen yüzde 4 seviyelerinde gerçekleşmesini beklediklerini bildirdi.
Bakan Şimşek, "Önümüzdeki dönemde güçlü kamu mali dengelerimiz, sağlam bankacılık sektörü ile reel sektör ve hane halkının güçlü bilanço yapısı büyümeyi destekleyecektir. Öte yandan tüketici kredilerindeki güçlü seyir de toparlanmayı olumlu yönde etkileyecektir" açıklamasını yaptı.

Yazıcı:Yüzde 3, umutlarımızı artırıyor

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, ilk çeyrek büyüme rakamlarına ilişkin, "Büyüme rakamlarının yüzde 3 gibi bir seviyede olması umutlarımızı artırıyor. Türkiye, 2023 hedeflerine giderken çözüm süreci dediğimiz çok temel sorunu çözdüğünde, büyüme rakamlarımız daha ivme kazanacaktır" dedi.

Ergün: İhracattaki sıkıntıya rağmen sanayi büyüyor 

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün, yılın ilk çeyreğinde büyümeye en büyük katkının iç tüketim talebinden geldiğini belirterek, "Özellikle ana ihracat pazarlarımızda yaşanan sıkıntılara rağmen imalat sanayimizin de büyüdüğünü görüyoruz. Bu daha bir başlangıçtır" değerlendirmesinde bulundu.

İŞ DÜNYASI
 

[PAGE]

İŞ DÜNYASI

Özdebir: Yüzde 4 hedefi çantada keklik değil

Ankara Sanayi Odası Başkanı (ASO) Nurettin Özdebir, yüzde 4'lük yıllık büyüme hedefinin henüz çantada keklik olmadığını, bu hedefe ulaşmak için iç talebin ve yatırımların canlı tutulması gerektiğini bildirdi. Özdebir şunları kaydetti:
"İç talebi küstürecek adımlar atılmamalıdır. Türkiye, artan nüfusuna istihdam yaratmak için hızlı büyümek zorundadır. Üst üste birkaç yıl yüzde 2, yüzde 3 gibi düşük hızlarla büyümek, işsizlik sorununu ağırlaştırarak toplumsal sıkıntıların artmasına neden olabilir. Küresel şartların oluşturduğu risklere karşı elbette duyarlı ve dikkatli olmak gerekir. Ancak geçen yıl yapıldığı gibi tedbirde de ifrata kaçmamak gerekir."

Bezci: Ekonomi verimliliğe dönüştürülmeli

Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Salih Bezci, açıklanan rakamların büyüme konusunda umut verici olduğunu vurgulayarak, "İnşallah 2013 yılı planlandığı gibi yüzde 4 seviyesinde bir büyümeyle kapatılır" değerlendirmesinde bulundu.
Bezci, Türkiye'nin ilk çeyrek büyüme rakamlarına ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, yüzde 3 olarak açıklanan büyüme rakamlarının, Türkiye'nin geleceği için olumlu bir sinyal olduğunu, bundan sonra ekonominin artık verimliliğe dönüştürülmesi gerektiğini ifade etti.

Çağlar: Tüketim artırıcı tedbir alınmalı

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı İbrahim Çağlar, Türkiye ekonomisinde yılın ilk çeyreğinde gerçekleşen yüzde 3'lük büyümenin, memnuniyet verici olduğunu söyledi. İlk çeyrek büyümesinde hane halkı tüketimindeki artışın etkili olduğunu kaydeden Çağlar şöyle devam etti:
"2013'te yüzde 4 büyüme hedefine ulaşmak için hane halkı tüketim harcamalarının önemi çok büyük. Çünkü vatandaş harcadıkça ekonomi büyüyecek ve özel sektör yatırımları tetiklenecek. Bu nedenle hane halkı tüketimini artırıcı tedbirler alınmaya devam edilmeli. Türkiye cari açığı büyütmeden ve hane halkı borç yükünü artırmadan büyümeyi sağlamak zorunda." 

Büyükekşi: Çift kanatlı model gerek

Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Mehmet Büyükekşi, "Dünyada büyüme beklentilerinin küçüldüğü bir dönemde yüzde 3'lük büyüme olumlu, bununla beraber 2023 hedeflerimiz için daha yüksek büyüme oranlarıyla yola devam etmemiz gerek" dedi. Türkiye'nin daha hızlı büyümesi için, iç tüketim ve ihracat dengesini yakalayarak çift kanatlı bir büyüme modelini kararlılıkla uygulaması gerektiğini belirten Büyükekşi şunları söyledi:
"İç tüketimin büyümeye katkısının 2,1 olduğu bir dönemde ihracatın katkısı sıfıra yakın gerçekleşti. Büyümeye, geçen yıl olduğu gibi, ihracatın daha fazla katkı vermesini istiyoruz, bunun için de hem dış pazarlardaki koşulların iyileşmesini bekliyoruz hem de içeride ihracat odaklı politikalara ağırlık verilmesini talep ediyoruz."

EKONOMİSTLER
 

[PAGE]

EKONOMİSTLER

Gelberi: Özel tüketim güçleniyor, özel yatırım zayıf

Garanti Bankası Ekonomik Araştırmalar Müdürü Ali İhsan Gelberi, ilk çeyrek büyümesinin beklentilerin üzerinde gerçekleştiğini belirtti. Gelberi, ilk çeyrek GSYH verisini değerlendirdiği açıklamasında, "Kamunun ekonomiye katkısı birinci çeyrekte artarak devam etti" saptamasını yaptı. Özel sektör tüketimi artarken özel yatırımın hala hızlı daraldığını vurgulayan Gelberi, şu öngörüleri dile getirdi:
"2013 yılı birinci çeyrek büyüme verileri beklentilerin üzerinde gerçekleşse de kamunun yüksek katkısı ve hızlı daralmaya devam eden özel sektör yatırım harcamaları değerlendirildiginde olumlu görünüm zayıflıyor. Rakamlar
ekonominin tüketimle büyüdüğünü teyit ediyor. İkinci çeyrek için açıklanan öncü göstergeler ekonomideki toparlanma eğiliminin devam ettiğine işaret etse de dış talebe iliskin olumsuz görünüm sürüyor. Yıl geneli için tahminimiz büyümenin yüzde 4.8 olacağı şeklinde. Ancak küresel ekonomiye iliskin belirsizlikler, iç talepteki özellikle yatırım kaynaklı zayıf eğilim büyüme tahminimiz üzerinde belirgin aşağı yönlü risk yaratıyor."

Fertekligil: İstikrarın devamı önemli

T-Bank Başekonomisti Veyis Fertekligil, düşen faiz oranları ve küresel ekonomide oluşabilecek hafif bir toparlanma ile büyümenin yılın ikinci yarısında daha yüksek olabileceğini ve yüzde 4 büyümeye ulaşılabileceğini kaydetti. Fertekligil, "Bu çerçevede, yılın ikinci altı ayında iç talebin ve dolayısıyla tüketimin biraz artması ve ihracatın katkısının da biraz iyileşmesi beklenebilir. Tabii ki bunların gerçekleşmesi aslında siyasi ve ekonomik istikrarın sürmesi ve Türkiye'ye gelebilecek olan sermaye akımlarının da devam etmesi halinde mümkün olabilecektir" dedi.

Demir: Bu performansla yüzde 4 aşılabilir

Finansbank Başekonomisti İnan Demir, ilk çeyrek büyüme oranının kendi beklentilerinin de üzerinde olduğunu belirtti. Demir, "Bu ilk çeyrekteki yüzde 3'lük büyümenin, yılın genelinde yüzde 4'lük hedefe ulaşılması konusunda yeterli zemini sağlayacağını düşünüyorum, hatta ilk çeyrekteki beklentilerin üzerindeki bu performans, yüzde 4'ten bile daha yüksek büyüme oranlarına ulaşılmasına izin verebilir " dedi.

Girgin: Tüketici güveni baskı oluşturabilir

Ata Yatırım Başekonomisti Gülay Elif Girgin, açıklanan verilerin ikinci çeyrekte büyüme momentumunda ılımlı bir ivmelenmeyi işaret ettiğini söyledi. Girgin şöyle dedi:
"Fakat diğer yandan, şu an her ne kadar bizi makroekonomik tahminlerimizi revize etmeye yöneltmese de, Haziran başı itibariyle yaşanmaya başlanan olayların devam etme süresine bağlı olarak tüketici güveni anlamında ekonomi üzerinde baskı oluşturma ihtimalini göz ardı etmemekteyiz."

Zeybek: Güçlü büyüme eğilimi henüz yok

ING Bank Ekonomisti Ömer Zeybek, ilk çeyrek verilerinin geçen sene ekonomide gözlenen yumuşak iniş sonrası kısmi bir toparlanmayı işaret ettiğini söyledi. Zeybek, bununla birlikte gerek özel yatırım iştahının zayıflığının gerekse net ihracatın azalan katkısının güçlü bir büyüme eğiliminin henüz başlamadığını ortaya koyduğunu kaydetti. Zeybek, "Nitekim Ocak 2013'ten beri aylık bazda gerileyen PMI rakamlarının da içinde olduğu bazı öncü göstergeler toparlanmanın zayıf seyrettiğine işaret ederken, aktivitedeki seyrin yılın özellikle ikinci yarısında güçleneceğini düşünüyoruz" dedi.