BIST’te kolay işlem için Türk Yapay Zekası geliştiriliyor

Mehmet KAYA

ANKARA- Akıllı yazılımlar borsa işlemlerinde de insanların yerine karar vermeye, alım-satım işlemi yapmaya başladı. Bu algoritmalara yönelik bir çalışma TOBB ETÜ’de de yapılıyor. Borsa işlemlerinde insanlar yerine karar verebilen ve alım-satım işlemi yapan “akıllı yazılımlar” sıklıkla kullanılıyor. Bu yazılımlar ulaştığı sonuca bağlı ya alım tavsiyesi veriyor ya da otomatik olarak kendisi işlem yapabiliyor. Çok sayıda veriyi işleyerek kârlı alım-satış işlemi gerçekleştiren bu algoritmalara yönelik bir çalışma da TOBB ETÜ’de yapılıyor. TÜBİTAK’ın da destek verdiği akıllı yazılım, TOBB ETÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Ahmet Murat ÖZBAYOĞLU ve İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ekin TOKAT tarafından yürütülüyor. Yaklaşık 1,5 yıldır devam eden “Derin Öğrenme ve Evrimsel Algoritma Tabanlı Opsiyon Alım- Satım Stratejileri Eniyilemesi İçin Çok-Etmenli Bir Benzetim Ve Başarım Testi Platformu Yazılımı” projesiyle, ilk etapta BIST Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında ( VİOP) işlemleri yapılabilecek.

Algoritma geliştiriliyor

Proje kapsamında, BİST türev ürünlerine yönelik düzenli şekilde kazandırma ana amacını taşıyan bir algoritma geliştirilecek. Yapay zeka VİOP’ta opsiyon işlemlerinde kullanılacağı için şirketlerin ya da yatırımcıların kur riskinden korunmasında yapay zeka desteği alınmış olacak. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesinde (TOBB ETÜ) yaklaşık 1,5 yıldır sürdürülen proje TÜBİTAK AR-GE desteğiyle yürütülüyor. TOBB ETÜ’den yapılan açıklamada, “Kullanıcıların kolayca kullanabilecekleri bir arayüz yardımıyla; yapay zeka destekli alım satım stratejileri geliştirerek algoritmik işlemler yapabilecek. Yani bu arayüz, yatırımcıyı alım veya satım yapmaya geçmesi konusunda uyarıp, kendisi otomatik olarak alım satım işlemleri de gerçekleştirebilecek” bilgisi verildi.

Yazılım test edildi

TOBB ETÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Ahmet Murat Özbayoğlu ve ve İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Ekin TOKAT’ın yürüttüğü projede, yazılım testi de gerçekleştirildi. New York Borsasındaki opsiyon işlemleri üzerinde yapılan testlerde, ortalama kazancın üzerinde bir kazanç sağlandı. Üretilen yazılım ikinci aşamada BİST’teki VİOP ve özellikle opsiyon işlemlerine de uygulanacak. Yazılımın son halinin 2019 ortasına kadar kullanıma uygun hale getirilmesi planlanıyor.

İşlem yapmak kolaylaşacak

Ahmet Murat Özbayoğlu, opsiyon sözleşmelerinin karmaşık olarak tanımlandığını ancak döviz fiyatı üzerinde koruma sağladığını hatırlatarak, “Bunu bir ev satın almak istenirken, satıcıyı belli bir süre bağlamak için kaparo verilmesine benzetebiliriz” dedi. Opsiyon sözleşmelerinde, opsiyano satın alana, belirli bir tutardaki dövizi ileriki bir tarihte, satın alma sırasında belirlenen fiyattan alma imkanı sağlanıyor. Dövizin fiilen alınma tarihinde önceden belirlenmiş ve taahhüt altına alınmış döviz fiyatından daha yüksek bir bedel oluşmuşsa, kâr elde edilmiş oluyor. Geliştirilecek yazılımın sadece kârlı alış veriş imkanı amaçlamadığı, aynı zamanda kullanıcıya sunulacak arayüzle işlemin kolayca yapılmasına imkan vereceği, böylece döviz riskine karşı koruma isteyen yatırımcıların kolayca işlem yapmasına imkan sağlanacağı vurgulandı. Alım satım için algoritmanın işaret verecek olması da avantaj sağlayacak. Yazılım yatırımcılar yanında bankalar, aracı kurumlar, yöneticiler, piyasa profesyonelleri, akademisyenler için veri de üretecek.

Şubat ayında algoritmalara dayalı otomatik işlemler eleştirilmişti

Öte yandan, Özbayoğlu ve Tokat yaptıkları değerlendirmede Şubat ayında New York borsası başta olmak üzere bazı borsalarda yaşanan düşüşlerle ilgili algoritmalara dayalı yazılımların etkili olduğu yönünde eleştirileri de hatırlattı. Yazılımların benzer verileri kullandığını, aralarında küçük farklılıklar olduğunu belirten bilim insanları, satışa geçen bir otomatik yazılımın, aynı verileri kullanan diğer yazılımları da satış yönünde tetikleyebildiğini belirttiler. BIST’te opsiyon sözleşmelerine ilgi son dönemde artış eğiliminde bulunuyor. 2015 yılında döviz opsiyon sözleşmelerinde 4,2 milyar TL olan işlem hacmi yüzde 427 artarak 2016 yılında 22 milyar TL’ye ulaştı. 2015 yılında hisse senedi opsiyon sözleşmelerinde 527,2 milyon TL olan işlem hacmi ise yüzde 282 artarak, 2016 yılında 2 milyar TL olarak gerçekleşti.