Türk tütüncülüğü kan kaybediyor

ARZU ALP-İZMİR

Türk tütüncülüğü kan kaybediyor. 2000’li yılların başında Ege’de 300 bin üretici 110 bin ton, Türkiye genelinde ise 580 bin üretici 196 bin ton tütün üretirken 2013 ürün yılında bu rakam Ege’de 58 bin üretici 68 bin tona, Türkiye genelinde ise 81 bin 800 üretici 88 bin tona düştü. 2014 ürün yılında ise Ege’de 43 bin üreticinin 48 bin ton, Türkiye toplamında ise 65 bin üreticinin 68 bin ton tütün üretmesi bekleniyor. 

Yunanistan ve Lübnan'ın tütün politikası Türkiye'de uygulanmalı 

Tütün Eksperleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Turan Gülümser, sigara üreticisi firmaların Türkiye’den aldıkları tütün miktarını azaltmaları nedeniyle ülkede tütün üretiminin azaldığını söyledi. Özellikle oryantal tütün üreticisi rakip ülkeler Yunanistan, Bulgaristan ve Makedonya’da hükümet ve ilgili makamların sigara firmalarına yaptıkları dayatmalar sonucunda söz konusu ülkelerin pazar paylarını koruduğuna dikkat çeken Gülümser, bulunduğumuz coğrafyada Lübnan’da da tütün üretiminin devlet tarafından desteklendiğini ve sigara üreticisi firmaların sattıkları sigaralarda yer alan tütün miktarı kadar tütünü, Lübnan’dan satın almaya zorunlu tutulduğunu kaydetti. Türkiye’nin ise bölgesinde en büyük yaprak tütün üreticisi olmasının yanı sıra sigara firmaları için tüketim potansiyeli olarak dünyanın en cazip pazarlarından birisi olduğunu, ancak bu gücünü kullanamadığını ifade eden Gülümser, söz konusu ülkelerdeki uygulamaların Türkiye’de de hayata geçirilmesinin yerli tütün üretiminde dikkate değer bir katkı sağlayacağını söyledi. Benzer uygulama ve anlaşmalar sayesinde üretimin artmasıyla ihracatta artış, ithalatta ise azalmanın ülkenin ödemeler dengesine pozitif katkı sunacağını anlatan Gülümser, diğer taraftan üretici sayısı ve bağlı işkollarında oluşacak istihdam artışıyla beraber makro ekonomik açıdan da önemli faydalar sağlayacağının öngörüldüğünü ifade etti. 

Vergi gelirlerinden artırılacak kaynak üreticiye prim verilmeli 

Türkiye’nin dünyanın önde gelen oryantal tütün üreticisi konumunu devam ettirebilmesi adına, özellikle Lübnan ve Yunanistan’ın yaptığı anlaşma ve politikaların Türkiye’de de hayata geçirilmesi için acilen çalışma başlatması gerektiğini ifade eden Gülümser, 2015- 2018 dönemini kapsayan eylem planı çerçevesinde, yüksek orandaki kaçak tütün mamulleri ve kayıtdışı sarmalık kıyılmış tütün tüketimini azaltabilmek için uygulanan vergilendirme sisteminin yeniden değerlendirilmesi, tütün üreticilerinin örgütlenmesinin teşvik edilmesi ve açık arttırmalı satış sistemine yer verilmesi, tütün mamullerinin satışından toplanan vergi gelirlerinden ayrılacak bir kaynağın üreticilere prim olarak verilmesi, Tütün Fonu’nun kademeli olarak azaltılmasından dolayı oluşan çok yönlü zararların ortadan kaldırılması için Fonun tekrar yükseltilmesini talep ettiklerini kaydetti. Gülümser ayrıca,- Tekel’in özelleştirilmesi sonucu ağırlıkla GTHB olmak üzere çeşitli devlet birimlerinde çalışan 400 meslektaşlarının da etkin biçimde üretim, ithalat, depolama ve satış noktalarındaki denetimlerde görev almasının verimliliği arttıracağı yönündeki görüşlerini Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi’ne (SSUK) bildirdiklerini ve bu taleplerin dikkate alınmasının Türk tütüncülüğü ve ekonomisine büyük katkı getireceğine inandıklarını söyledi. 

Türkiye’de üretim miktarı ve üretici sayısı hızla azaldı 

Tekel’in özelleştirilmesinin ardından Oryantal Blend (Harman) sigara tüketiminin azaldığını, hatta yok olduğunu ve pazar payının tamamına yakınının Amerikan Blend harmandan oluştuğunu dile getiren Gülümser, 2014 ürün yılında Ege’de 43 bin üreticinin 48 bin ton, Türkiye genelinde ise 65 bin üreticinin 68 bin ton tütün üretmesinin beklendiğini kaydetti. Gülümser, “Sözleşmeli tütün üretimine geçildikten sonra son derece düşük tütün rekolteleriyle karşılaşılmış, ardından arz-talep dengesi nedeniyle tütün tedarikçisi firmalar, piyasadan tütün alabilmek amacıyla fiyat yükseltmesinin yanı sıra avans miktarını da arttırmışlardır. Sonucunda 2013 ürün yılında, Ege Bölgesinde son sekiz yıldaki, Türkiye genelinde ise son beş yıldaki en yüksek rekolte gerçekleşti” dedi. 

Gülümser, tedarikçi firmalarda oluşan stok miktarı ve alıcıların siparişlerini azaltmaları nedeniyle 2014 yılı ürününde Samsun Bölgesi dışında sözleşme miktarında bir hayli azalma olduğunu bildirdi.

Türkiye tütün ticaretinde net ithalatçı ülke oldu

Türkiye’de 2014 yılında 525 milyon dolar bedelle yaklaşık 70 milyon kilogram tütünün ihraç edildiğini hatırlatan Yaşar Turan Gülümser, buna karşın, 2002’den itibaren Türkiye’de üretilmeye başlanan Amerikan blend sigaralar için 55 bin 800 ton ile başlayan tütün ithalatının, 2014’te rekor kırarak yaklaşık 90 bin tona ulaştığını ve 550 milyon dolar ödendiğini söyledi. 2002’den bu yana tütün ithalatındaki artışın yüzde 61’e ulaştığını belirten Gülümser, “Yıllarca ülkemizin en önemli ihraç kalemlerinden biri olan tütün, 2012 yılında bu üstünlüğünü yitirerek tütün ticaretinde net ithalatçı ülke pozisyonuna geçiş yapmıştır” dedi.