Tarımda vahşi sulama kaçağı tetikliyor

Fikret ÇENGEL/MARDİN

Güneydoğu’daki altı ilde dağıtım hizmeti veren Dicle Elektrik, 2013 yılından itibaren yaptığı yatırımlarla kayıp kaçak oranını yüzde 76’dan yüzde 42’ye kadar düşürdü. Dicle Elektrik Genel Müdürü Yaşar Arvas, 5 yıllık hedeflerinin kayıp kaçak oranını yüzde 30’ların altına çekmek olduğunu ifade etti. Elektrik dağıtım faaliyetlerine ve kaçak elektrikle mücadeledeki son duruma ilişkin Mardin’de basın mensuplarına açıklamalarda bulunan Arvas, bölgede kaçak elektriğin büyük bir bölümünün tarımsal sulama faaliyetleri için kullanıldığını dile getirdi.

25-30 bin çiftçinin bölgenin enerjisini bedelsiz kullanmak istediğini ifade eden Arvas, “Özellikle tarımsal ve kırsal alanlarda yaşanan aşırı elektrik tüketimi ve israf, sistemimiz üzerinde baskı oluşturarak planlı kesintilere sebep oluyor. Tarımsal sulama alanlarında tüm abonelerimizin sadece yüzde 4’ünü oluşturan bir kesim, bölgedeki kayıp-kaçak oranını yüzde 75 seviyelerine çıkarıyor. Şehir merkezlerinde kayıp-kaçak oranı Türkiye ortalamalarında seyrederken bir grup çiftçi kaçak trafolarıyla, 100 bin nüfuslu bir ilçe kadar enerji tüketebiliyor” dedi.

2,2 milyon müşteriye hizmet verdiklerini anlatan Yaşar Arvas, 2013-2023 arasında bölge nüfusunun yüzde 35 artmasına karşın, abone sayısını yüzde 62 artırdıklarını ifade etti. Kaçakla mücadele için sayaçları evlerin dışına çıkardıklarını, trafoları direklerin üstüne yerleştirdiklerini anlatan Arvas, bölgede abone başına elektrik tüketiminin Türkiye ortalamasının 2,5 katı olduğu bilgisini verdi.

11 milyar TL yatırım yapılacak

Arvas, 2024 yatırımlarına ilişkin “Merkezi ve kırsal bölgelere altyapı ve teknoloji odaklı toplamda 11 milyar TL’ye yakın bir yatırım hedefliyoruz” dedi. Arvas, bu kapsamda 2024 için Diyarbakır’a 1.5 milyar TL, Şanlıurfa’ya 3.5 milyar TL, Şırnak’a 3.1 milyar TL, Batman’a 1.1 milyar TL, Mardin’e 870 milyon TL ve Siirt’e 300 milyon TL tutarında yatırım bütçesi ayırdıklarını açıkladı. 500 milyon TL’nin üzerinde bir yatırım da teknolojiye yapılacak. Ülke ekonomisine 10 yılda sağlanan katkının 165 milyar TL olduğunu, 2023’te sağlanan kazancın 27,8 milyar TL olduğunu vurgulayan Arvas, 10 yılda bölgedeki elektrik altyapısına 1 milyar dolara yakın yatırım yaptıklarını söyledi.

İhtiyaçtan 10 kat daha fazla tüketiliyor

Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Şırnak, Batman ve Siirt illerinde bulunan 16 milyon dekar ekili tarımsal alanda 140 bin çiftçi üretim yaparken, 65 bin çiftçinin sulu tarım gerçekleştirdiğine işaret eden Yaşar Arvas, “Sulama yapan abonelerimiz, 2023’te 6.5 milyar kWh elektrik tüketti. Bu tüketim, tüm Türkiye’de tarımsal sulama için tüketilen elektriğin yüzde 48’ini oluşturuyor” dedi.

Sulamaların yüksek elektrik tüketilerek kuyulardan su çekilmesiyle gerçekleştiğini belirten Arvas, “Sulama kuyularından çekilen suyun derinliği 700 metrelere ulaştı. Çiftçiler suyu yeryüzüne çıkarabilmek için ihtiyaçlarının 10 katı kadar daha fazla elektrik tüketmek durumunda kalıyor. Bu da enerji çekişinde aşırı yüklenmeye ve anlık arızalara neden oluyor” diye konuştu. “Bölgenin elektrik altyapısı bundan 10 yıl önceki gibi olsaydı çiftçilerimiz değil 700 metrelerden, 100 metreden dahi su çekerken zorlanacaktı” diyen Arvas, gelinen noktada bölgede elektrik değil, sulama problemi olduğunu, GAP projesi kapsamında sulama kanallarının tarla başlarına kadar getirilmesiyle, bölgedeki su sorunun önemli oranda çözüleceğini ve aşırı enerji tüketiminin önüne geçilmesinin sağlanacağını söyledi.

150 bin liraya 250 haneye yetecek trafo

Dicle Elektrik ele geçirdiği binlerce trafoyu bölge merkezlerinde sergiliyor. Trafoların kullanılabilecek parçalarından dönüşüm yoluyla faydalanıyor. Verilen bilgiye göre bölgede yakalanan en küçük trafoların fiyatı 120-150 bin TL arasında değişiyor. Sulamada elektrik kullanan bir çiftçinin aylık faturası da 150-200 bin TL kadar geliyor. Böylece çiftçiler kaçağa yöneliyor. Elektrik giderlerinin çokluğundan şikâyet eden çiftçiler; gübre, elektrik ve mazotun ucuz olmasını istiyorlar.

Drone’lar kaçak trafoları avlıyor

Şanlıurfa ve Mardin’de tespit edilen kaçak trafolara işaret eden Dicle Elektrik Genel Müdürü Yaşar Arvas, “Milyonlarca vatandaşımızın kaçak elektrik marifetiyle hakkının gasp edildiğini görüyoruz. Aşırı yüklenme neticesinde iletim hatları zarar görüyor, anlık arızaların önü açılıyor. Sadece bölgenin değil Türkiye’nin elektrik arzındaki kaliteli ve kesintisiz hizmetin sağlanması aşırı enerji tüketiminden vazgeçilmesi ile mümkün olacak. Bu kapsamda kaçak elektrik kullanımı ile mücadelemiz aralıksız devam edecek” dedi. Kaçakla mücadelede Drone’ları da kullandıklarını anlatan Arvas, “20 Drone operatörümüz var. Mühendislerimiz kullanıyor. 20 kişinin de eğitimi sürüyor” diye konuştu. Arvas, bölgede Silopi gibi bazı belediyelerin de popülizm için altyapı yatırımlarını engellediğini savundu. Devam eden yüzbinlerce dava için hukuk biriminde 232 kişi çalıştırdıklarını belirten Arvas, saha denetimi yapan hizmet aracı sayısını da 2013’ten bu yana yüzde 400 artırdıklarını kaydetti.