Şap hortladı hayvancılığı teslim aldı!

Ali Ekber YILDIRIM

İZMİR - Hayvancılık sektörü bir kez daha darboğazda. Hızla yayılan şap hastalığı nedeniyle ülkede hayvan hareketleri tamamen durdu. Birçok hayvan pazarı geçici olarak kapatılırken ülkenin büyük bölümü karantina altında. Türkiye, bir kez daha şap hastalığına teslim oldu. İlk olarak eylül ayında Van’da görülen ve daha önce rastlanmayan hastalığın ithal hayvanlarla ya da Suriye sınırından kaçak giren hayvanlarla ülkeye girdiği ve hızla yayıldığı ifade ediliyor. Asya- 1 Virüsü veya Nepal Şapı olarak adlandırılan virüs nedeniyle doğudan batıya, kuzeyden güneye ülkenin dört bir yanındaki hayvan pazarları kapatıldı. Hayvan hareketleri tamamen durdu.

Türkiye’de ilk kez görülen virüs nedeniyle birçok ilde buzağı ölümlerinin arttığını belirten sektör temsilcileri, bunun hayvancılığın geleceğini de olumsuz etkileyeceğini ifade ediyor. Şap Enstitüsü verilerine göre, şap hastalığı genel olarak gebe hayvanlarda yavru atmaya, özellikle genç hayvanlarda buzağılarda yüksek oranda ölümlere neden olurken süt ve et veriminde yüzde 10 ile yüzde 15 arasında kayba yol açıyor. Ayrıca, hastalık görülen hayvanların gelişiminde gerilik yaşanıyor. Hastalık nedeniyle hayvan hareketlerinin, içerde ve dışarıda ticaretin durması ve mücadele maliyeti nedeniyle ağır ekonomik kayıplar meydana geliyor. 

Hayvan pazarları kapalı

DÜNYA’nın tespitlerine göre şap nedeniyle kapalı olan bazı hayvan pazarları ile ilgili bilgiler şöyle: 

KARS: Besiciliğin merkezi konumunda olan ve ülkenin hemen her yerine besilik hayvan sevk edilen Kars’ta bir ayı aşkın süreden beri sevkiyat yapılamıyor. Şap nedeniyle kentin tümünde hayvan pazarları kapalı. Uygulanan karantinanın 21 Aralık’ta sona ermesi bekleniyor. Ancak karantina süresinin uzatılmasına kesin gözüyle bakılıyor. 

ÇORUM: Şap nedeniyle hayvan pazarının ikinci bir emre kadar kapatıldığı ilan edildi. İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü Orhan Sarı’nın verdiği bilgiye göre çevre illerde ve Çorum Merkez Serban, Narlık, Karaağaç, İnalözü köyleri ile Uğurludağ ilçesi Sazköy köylerinde Asya-1 tipi şap hastalığı görülmesi nedeniyle hayvan pazarı kapatıldı. Hastalığın yayılma eğilimi göstermesi ve çevre illerde yoğun olarak görülmesi nedeniyle bazı hayvan pazarlarının kapalı olduğunu açıklayan Sarı bu nedenle kontrolsüz hayvan hareketlerinin ortaya çıkabileceğini ifade etti. Sarı, bu nedenle yayılma eğilimi gösteren şap hastalığının önlenmesi ve oluşması muhtemel virüsün engellenmesi amacıyla ilde bulunan tüm hayvan pazarlarının ikinci bir emre kadar İl Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Komisyonu Kararı gereğince kapatılmasına karar verildiğini açıkladı. 

KIRŞEHİR: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Kırşehir merkez ve Boztepe ilçesinde şap hastalığının tespiti üzerine, canlı hayvan pazarını 4 hafta süreyle kapattı. Yapılacak aşılamadan sonra hastalığın kontrol altına alınmasının ardından, pazarın yeniden açılması bekleniyor. 

DENİZLİ: Valilik İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu Kararı ile Denizli’nin tamamında büyükbaş ve küçükbaş hayvan hareketleri (alış-satış) durduruldu. Babadağ, Honaz, Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerinde şap hastalığı görülmesi üzerine Acıpayam Canlı Hayvan Pazarı kapatıldı. 

AKSARAY: Yeşilova ve Bağlıkaya Kasabaları ile İncesu ve Ulukışla Köylerinde 1 Aralık’ta tespit edilen Şap Hastalığı nedeniyle toplanan İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu kararıyla Aksaray Belediyesi Canlı Hayvan Pazarı 4 Aralık itibariyle hastalık riski ortadan kalkıncaya kadar kapatıldı. İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu Kararı’nda Konya ve Kırşehir’de de hastalığın görüldüğü ifade edildi. Kararda, hastalık görülen Yeşilova, Bağlıkaya, Ulukışla ve İncesu mihrakları ile hastalığın bulaşabileceği yerleşim yerlerinde hayvan hareketleri sınırlandırılarak bu yerlere çift tırnaklı hayvanların giriş ve çıkışlarının yasaklandığı ifade edildi. Ayrıca, hastalık mihraklarından alınan numunelerin Şap Enstitüsü’ndeki incelenmesinde sonbahar şap aşılama kampanyasında kullanılan aşı suşundan farklı bir tip çıkması nedeniyle yeniden aşılama yapılacağı bilgisine yer verildi. 

KIRIKKALE: İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden yapılan açıklama ile, şap hastalığının daha yaygın hale gelmemesi için, Kırıkkale merkezindeki ruhsatlı canlı hayvan pazarının ikinci bir emre kadar kapatılmasına karar verildi. 

BURSA: İnegöl ilçesinde, 3 kırsal mahallede bazı büyükbaş hayvanlarda şap hastalığı görülmesi üzerine karantina uygulaması başlatılarak hayvan pazarı geçici olarak kapatıldı. İnegöl İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürü Mahmut Doğru, basın toplantısı yaparak hayvan pazarının 24 Aralık’a kadar kapatıldığını söyledi. Karantina başlatılan ilçeye hayvan giriş ve çıkışı yasaklandı. 

SAMSUN: İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, Amasya, Çorum, Ordu, Sinop ve Tokat İllerinde ve akabinde de Samsun’un Ayvacık, Bafra, Kavak ve Vezirköprü’de arda arda görülen şap hastalığının yayılma riskinin çok yüksek olması nedeniyle ildeki tüm hayvan pazarları kapatıldı. Hayvan giriş ve çıkışları yasaklandı. 

BURDUR: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Fırat Erkal, Burdur Merkez, Düğer ve Çatağıl köylerinde üç işletmede görülen hastalık nedeniyle hayvan pazarının kapatıldığını ve 21 gün süreyle hayvan sevkiyatının olmayacağını söyledi. Erkal şu bilgileri verdi: “Sadece sonbahar aşılamasında 193 bin hayvanı aşıladık. Şap hastalığının 4 alt tipine etki edebilen bir aşılama yaptık. Bugün itibariyle çıkan hastalık bugüne kadar görülenlerden farklı bir serotip. Başka illerden veya yurtdışından girdiğini düşündüğümüz bulaşma oranı çok yüksek bir tip. Dolayısıyla yaptığımız 191 bin şap aşısı bu alt tip için bağışıklık sağlamıyor. Bununla ilgili olarak Bakanlığımız bir çalışma yaparak bu tip hastalığa karşı da bağışıklık kazandıracak yeni bir aşı üretti. Şimdi bu aşıyı yapıyoruz.”

Şapın neden olduğu kayıplar

• Süt ve et verimindeki kayıplar. 
• Hayvanların gelişmesinde gerilik. 
• Gebe hayvanlarda yavru atma. 
• Özellikle genç hayvanlarda görülen oldukça yüksek oranda ölümler. • Dış ticarete getirilen kısıtlamalardan doğan ekonomik kayıplar. 
• Tedavi masrafındaki maliyet.

Şap hastalığı nasıl bulaşır?

Şap hastalığı (dabak), hasta hayvanların salyaları, derisi ve yapağıları vasıtasıyla diğer hayvanlara bulaşır. Hastalığı taşıyan hayvanların ahırına girenlerin ayaklarına giydiklerine, ot, saman ve yemlere bulaşmaktadır. Hayvanların salyası, burun akıntıları, solunumu, süt, idrar, deri döküntüsü ile bulaşabildiği gibi, rüzgar vasıtasıyla uzun mesafeye ulaşabilmekte, hayvanlarla uğraşan insanlar aracılığı ile de bulaşabilmektedir.

Şap hastalığı nasıl anlaşılır?

Hayvanda ateş yüksekliği, ağızdan akan ipliksi salya ve akar, dilde, diş etinde, dudak ve burun içinde, memede mercimek tanesi kadar içi sıvı olan keseciklerin patlamasıyla oluşan yaralardan, hayvanın tırnak arasında oluşan yaralardan, tırnağın düşmesinden, hayvanın yürümekte zorlanması ve acı çekmesinden, bazen diz çökerek yürümesinden anlaşılabilmektedir.

Hastalık ülke geneline yayılıyor 

Bu iller dışında başta hayvancılık merkezi olarak bilinen ve et ve süt üretiminde önde gelen illerden Van, Erzurum, Manisa, Balıkesir, Sakarya, Konya gibi bir çok il ve ilçede şap hastalığı nedeniyle hayvan pazarları kapalı. Ayrıca uygulanan karantina önlemleri gereği hayvan hareketleri büyük oranda yasak. 

Şap hastalığı nedir? 

Şap, ülkelerarası canlı hayvan ve hayvansal ürün ticaretini olumsuz yönde etkileyen, büyük ekonomik kayıplara neden olan, çift tırnaklı hayvanlarda akut ve çok bulaşıcı viral bir hastalık olarak tanımlanıyor. Şapın 7 farklı serotipi (A, O, C, Asia 1, SAT1, SAT2, SAT3) vardır. Bu serotipler çok sayıda alt tip ve varyanta sahiptir. Şap virüsü doğal şartlarda yüksek mutasyon oranına sahiptir. Bu çeşitlilik, hastalıkla mücadelede aşı kullanımını güçleştiren bir etmendir. Sınırlı sayıda bulunan aşı suşları, dünyanın farklı bölgelerinde, bazen aynı bölgede mevcut virüsler için etkili bir koruma sağlayamaz. Türkiye’de şap hastalığı mihraklarında yapılan incelemelerde, hastalığın en yaygın bulaşma yolunun direk bulaşma olduğu bildirilmiştir. Bu bulaşma şeklinde genellikle hayvan hareketleri ve hayvan pazarlarının önemli rolü olduğu düşünülmektedir. (Kaynak: Şap Enstitüsü)