Patates 1 liraya fırladı, Nevşehir ve Niğde’de çiftçinin yüzü güldü

Mahmut SABAH

NİĞDE - Türkiye’nin önde gelen patates üretim merkezlerinden Nevşehir ve Niğde’de ürünü para etmediği için geçen sezon sıkıntılı günler yaşayan çiftçilerin, fiyatlar bu yıl 5’e katlayıp 1 liraya yükselince yüzü güldü. Bu yıl ekim alanlarındaki daralma nedeniyle ürün rekoltesinin yarı yarıya azalmasının fiyat yükselmesinde etkili olduğunu kaydeden üreticiler, Niğde’de bu yıl 210 bin dekar alanda 750 bin ton, Nevşehir’de ise 60 bin dekar alanda 240 bin ton patates üretildiğini ifade etti.

Niğde Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Veli Kenar,  2012 yılı hasat döneminde patatesin tarla fiyatının 18 ile 22 kuruş arasında değiştiğini belirterek, “Kış aylarında 7 kuruşa kadar düşmesine rağmen alıcı bulamamıştı. Hasat sezonunun bu yıl 60 kuruştan açılıp, fiyatların Aralık’ta 100 kuruşa çıkması, geçimini patatesten sağlayan binlerce çiftçi ailesinin yüzünü güldürdü” dedi.

Niğde’de geçen yıl 21 bin 562 hektarlık alanda 815 bin 380 ton patates üretildiğini aktaran Kenar, “Bu miktar beyan edilmeyen ekim alanlarıyla birlikte 1 milyon 400 bin tona ulaştı. Bu yıl ise 210 bin dekarlık alanda ekim yapılarak, yaklaşık 750 bin ton ürün elde edildi. Alanların daralması, çiftçinin kredi temini ve tohum alımında zorlanması rekoltenin yarı yarıya azalmasına neden oldu. Ürün, gelişimini ekiminden hasadına kadar geçen 5 ila 6 aylık sürede tamamlar. Bu süre içinde 3 saatten az olmamak kaydıyla en az 8 - 9 kez sulanması gerekir. Bu Nevşehir için de geçerli. Baraj yok, akarsu yok. Yazlar bu havzada sıcak ve kurak geçer. O nedenle sulama işlemi elektrik enerjisi kullanılarak yeraltından çıkarılan sularla yapılır. Bu sulama çok pahalı. Hem çiftçiye ağır bir maliyet yükler, hem de üretimi kısıtlar. Keza, tohum, mazot, gübre ve ilaç gibi temel girdilerdeki fiyat artışları da çiftçinin sürekli uykusunu kaçırır. Her yıl pazar sorunu da yaşanır. Çiftçi ürününün bir bölümünü hemen satmak ve paraya çevirmek zorundadır. Tabii, zarar etme riskini de göze alarak” açıklamasını yaptı.

Veli Kenar, geçmiş dönemlerde, girdi fiyatlarının sürekli artmasına karşın, üründeki fiyat artışlarının hep yerinde saydığını öne sürdü. Bu yıl üretim düşüklüğünün, satış fiyatının yükselmesinde etkin rol oynadığına işaret ederek şöyle dedi: “Çiftçi 2012 yılında kilosunu 40 ile 45 kuruşa mal ettiği patatesi  18 ile 7 kuruş arasında değişen fiyatlarla satmak zorunda kaldı. Üretim maliyetini bile karşılayamayan birim satış fiyatı, çiftçiyi ekim yapamaz hale getirdi. Bu görüntü 2013 üretim dönemine de yansıdı, dolayısıyla ekim alanlarındaki yüzde 45’e varan daralma rekoltenin yarı yarıya azalmasına neden oldu. Üründeki bu düşüş, komşumuz Nevşehir için, hatta patates üretimi yapılan diğer bölgeler için de geçerli.Çiftçi patatese, kilo başına bu yıl 35- 40 kuruş harcadı. Bir önceki yıla göre, birim maliyetinin düşük olmasının nedeni ise sertifikalı tohum almayıp, elindeki tohumu ekmesi ve ekimin toplu arazilere yapılarak, sulamadaki enerji maliyetinin aşağı çekilmesiyle sağlandı.  Üretimin az oluşu ise birim satış fiyatının yükselmesinde etkin oldu. Şuan ki rakamlar bu sezon için memnuniyet verici. Ancak üç yıllık toplam ortalama giderlerinin altında kaldı.”

İran ve Suriye’ye patates ihraç ediyoruz

Patateste geçmiş yılların aksine bu yıl pazar sorunu yaşanmadığını belirten Kenar, “Hem iç, hem de dış pazarlardan yoğun talep var. Şu anda İran ve Suriye başta olmak üzere bazı ülkelere patates ihraç ediliyor. Çiftçi de 95-100 kuruş olan ürünün manav ve marketlerde 2 ile 2,5 liradan satıldığını biliyoruz. Fiyatın 1 TL’nin üzerine çıkması, tüketiciyi olumsuz etkiler.”

Nevşehir’de üreticiler kayıtdışı üretimden şikayetçi

Nevşehir Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Ekiz: 

İlde 3 bin 500 çiftçi ailesi geçimini patatesten sağlıyor. Niğde’de yaşanan sorunlar Nevşehir’de de yaşanıyor.  Ülkemizde maalesef arz talep dengesi dikkate alınmadan üretim yapılıyor. Plansız, programsız yapılan üretim ister istemez, sorunları da peşinden getiriyor. Hemen her bölgede kayıt dışı ekim yapılıyor. Örneğin patateste Türkiye rekoltesinin normalde 6.5 milyon ton olması lazım. Oysa kontrolsüz ekim yüzünden bu miktar 8 milyon tona kadar çıkabiliyor.  Nevşehir’de 2011 patates rekoltesi 400 bin ton dolayında gerçekleşti. Bu miktar geçen yıl 500 bin tona yükseldi.  Üretilen patatesin 4’te üçü iç piyasaya verilirken yaklaşık yüzde 20’si ihraç edildi. Bir bölümü de alıcı olmadığı için çürümeye terkedildi. Nevşehir çiftçisi de, tarlasını elektrik enerjisi kullanarak yeraltı suyu ile sular. Elektrik pahalı. Akaryakıt, tohum, gübre, ilaç da öyle. Üründeki fiyat artışı, her dönemde girdilerdeki fiyat artışının çok gerisinde kalıyor.

Nevşehir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Okan Yılmaz: Başta Derinkuyu ilçesi ve Kaymaklı beldesi olmak üzere Nevşehir’de bu yıl 60 bin dekar alanda 240 bin ton dolayında patates üretimi gerçekleştirildi. Geçen yıl fiyatı 18 kuruşa kadar düşen patatesin bu yıl 100 kuruştan işlem görmesi çiftçiyi sevindirdi. İklim koşulları nedeniyle Avrupa ülkelerindeki patates üretiminde yaşanan düşüşler ve bölgedeki ekim alanlarının daralması fiyatların artmasında etkili oldu.