Hollandalılar topraksız tarıma geldi

Sayime BAŞÇI

İSTANBUL - Toplam bin 400 dönümlük alana ulaşan topraksız tarım, 5 kat fazla verim şansı ile Türkiye dışında yabancı yatırımcıların da dikkatini çekti.  Yüzde 80 ihracat odaklı çalışan topraksız tarım yatırımı için Niğde'de İtalyanlar 8 bin dönüm, Hollandalılar ise 20 bin dönüm arazi satın aldı. İtalyan firmalar, araziyi halen meyve bahçesi olarak kullanırken, Hollanda'nın ise dünyada lider olduğu kesme çiçek üretimini Türkiye'de topraksız alanda yapmak istediği belirtiliyor.  Yabancı yatırımcıların yanı sıra pek çok yerli holding ve bireysel yatırımcı da Anadolu'da arazi alarak topraksız tarıma geçmeye hazırlanıyor.

Jeotermal kaynak önemli

Tarımın en değerli yatırım alanlarından biri olduğu günümüzde, Türkiye de toplam 500 bin dönümlük sera alanı ve yıllık 2 milyar dolara ulaşan yaş sebze meyve ihracatı ile global arenada dikkat çekiyor. Faaliyetteki tarım alanları dışında potansiyeli ile de göz dolduran Türkiye'de son başarılı yatırım örneğini de topraksız tarım oluşturuyor. Toprak yerine organik ve inorganik maddelerin kullanıldığı topraksız tarım, farklı ülkelerin de gündeminde. Seracılıkta dünyanın lideri konumunda olan ve Türkiye'ye de cam sera konusunda önemli miktarda ihracat gerçekleştiren Hollanda bu fırsatı Türkiye'de değerlendirecek gibi görünüyor. Tarım arazisi bulmakta sıkıntı çeken Hollanda, arayışları neticesinde Türkiye'de 20 bin dönüm arazi satın aldı. Arazi'nin bulunduğu Niğde, jeotermal kaynakları ile dikkat çekiyor. Arazi üzerinde henüz bir işlem yapmayan Hollanda'nın önümüzdeki dönemlerde bölgede kesme çiçek yetiştirmek istediği gelen duyumlar arasında. Yine Niğde'de 8 bin dönüm arazi satın alan İtalyan firmalar ise henüz bölgede sadece meyve bahçeciliği gerçekleştiriyor. İtalyanların da önümüzdeki dönemlerde arazilerini topraksız tarım için değerlendirmesi bekleniyor.

İhracat pazarı hazır

Jeotermal ya da kömür enerjisi kullanımın şart olduğu bu yetiştiricilikte, toprak yerine kaya yünü, perlit ve kokopit kullanıyor. Bu maddeler bitkilere uygun büyüme ve tutunma ortamı sağlıyor. Normal topraklı seralarda dönüm başına 10 ton ürün alınırken, bu rakam topraksız seralarda 50 tona kadar çıkabiliyor. 5 kata ulaşan bu verim artışı da yüksek maliyetlere rağmen yatırımcılar açısından önemli bir tercih sebebi. Yatırımın bir başka avantajı ise hazır olan ihracat pazarı. Bugün topraksız tarımda en çok tercih edilen ürünler California biberi ve salkım domates. Özellikle salkım domatesin sadece topraksız tarımda istenilen verime ulaştığı kaydediliyor. Normal toprakta istenilen kırmızılığa ulaşamayan bu ürünün Rusya, Ukrayna gibi önemli pazarları söz konusu. Kırmızı ve sarı California biberlerinde ise ana pazar İngiltere.
Topraksız tarımda toplam üretimin yüzde 80'i ihraç edilirken yüzde 20'si iç pazarda tüketiliyor. Domates ve biber dışında belli bölgelerde çilek üretimi de söz konusu. Çiftçilere anahtar teslim sera ve danışmanlık hizmeti veren TMG Topraksız Tarım temsilcisi Memduh Özsaraç, bu noktada ürün çeşitlendirmesinin çok da fizıbıl olmadığına işaret etti. Domates ve biberde çok büyük Pazar potansiyelleri olduğunu anlatan Özsaraç, burada, farklı ürün demelerinden ziyade, hazır pazarlar üzerinde yoğunlaşılması gerektiğini aktardı.  

Dönüm başına maliyet 50 euro

Bugün Türkiye'de topraksız üretim cam ve polikarbon olmak üzere iki çeşit serada yapılıyor. Polikarbon sera üretimi Türkiye'de yaygın olarak gerçekleştiriliyor. Cam seralar ise Hollanda'dan ithal ediliyor. Bu noktada sera maliyetlerinin oldukça düşük olduğuna işaret eden Memduh Özsaraç, polikarbonda dönüm başına 50 euro, camda ise 80-100 euro arasında olduğunu açıkladı. Topraksız tarımda sera haricinde asıl maliyet kalemini ise ısıtma sistemi oluşturuyor. Bugün büyük holdinglerin de önemli pay sahibi olduğu jeotermal kaynakların işletmesi çoğunlukla büyük holdinglerin elinde. Daha çok elektrik üretimi için kullanılan bu kaynaklar, holdingler dışında orta ölçekli firmalar tarafından da seracılık için kullanılıyor. İşletme için kiralanan bu kuyuların sahibi ise halen Maden Tetkik Arama Enstitüsü. MTA, çeşitli ihale dönemlerinde bu kuyuları kiralığa çıkarıyor. Bugün satın alınan bir jeotermal kuyusu için aranılan şart en az 50 dönüm içinde yatırım yapılması. Bugün bir kuyunun yıllık maliyeti de yaklaşık 1.5 milyon dolara denk geliyor.

Kömür enerjisi daha avantajlı

Jeotermal'in biraz zorlayabileceği küçük yatırımcılar için ise kömür alternatifi bulunuyor. Bugün Antalya'da gerçekleşen topraksız tarım için tamamen kömür enerjisi kullanılıyor. Uzmanlar, bu işe küçük dönümlerde başlayacak yatırımcılar için kömür alternatifini öneriyor. Bugün topraksız tarım yapılan Ege Bölgesi'nde jeotermal kullanılırken, Akdeniz çanağı ve Güneydoğu Anadolu'da ise kömür enerjisi kullanılabiliyor. Bu iki birim arasındaki fark ise yatırımın geri dönüşünde kendini gösteriyor. Jeotermal içeren yatırımlar 3 yıl içinde kendini amorti ederken, bu rakam kömürde 5 yıla çıkabiliyor. Küçük ölçekli yatırımların iyi bir örneğini de Güneydoğu Anadolu Bölgesi oluşturuyor. Urfa bölgesinde jeotermal enerji ile ısıtılan 50 dönümlük bir topraksız tarım alanı mevcut. Burada devletin hibe desteği de mevcut. Urfa Bölgesi'nde 8 dönüme kadar olan yatırımlarda bazı destek ve teşviklerden yararlanılabiliyor.

Yatırımın püf noktaları

* Tarım Bakanlığı, açıkladığı 2012 kredi paketinde örtülü tarıma işletme ve yatırım kredisi veriyor.

*Topraksız tarımda üretim için önerilen asgari alan 50 dönüm. Sera ve arazi yatırımı ile birlikte en asgari yatırım bütçesi 3.5 milyon Euro.

*Hazır pazarları dolayısıyla ekilmesi önerilen ürünler biber ve salkım domates

*Topraksız tarımda en önemli öge sıcaklık olduğu için yatırım için özellikle kömür ve jeotermal enerjinin kullanılabileceği Ege, İç Anadolu ve Akdeniz  Bölgeleri seçilmeli. İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleri bu yatırım için pek fazla önerilmiyor

* Tarım Bakanlığı, açıkladığı 2012 kredi paketinde örtülü tarıma işletme ve yatırım kredisi veriyor.

Dizayn, Özaltın ve Agrobay yatırımda öncü oldu

Topraksız tarım alanında pek çok büyük holding yatırımları mevcut. Bunların başında da Özaltın Holding geliyor. Turizm ve inşaat alnında faaliyet gösteren Özaltın Holding'in Antalya Belek'te 120 dönümlük bir serası bulunuyor. Seracılık alanında 10 milyon euro yatırım yapan Özaltın Holding, ürünlerinin önemli bir kısmını ihraç ediyor.

Dizayn Group da bu alanda önemli üretim yapan holdinglerden. Miracle adını verdiği projeye 5 milyon dolar harcayan holding, 1 dönüm tarlada 80 ton domates üretimi gerçekleştiriyor. Agrobay firması da bu alanda önemli üretime imza atıyor. Bayburt Group bünyesinde bulunan Agrobay, şirketin kurucusu Hasan Şentürk'ün Hollanda'ya gerçekleştirdiği bir yolculuk esnasında üretime başladı. Bugüne kadar seracılığa 30 milyon Euro yatırım yapan firma, seralarında salkım, çeri ve büyük domates yetiştiriyor.