Bakliyatta fiyatlar uçtu nohuta ithal yolu açıldı

İmam GÜNEŞ

İSTANBUL - Bakliyatta fiyat artışları rekor kırarken dün nohutta vergi indirimi haberi piyasayı bir nebze rahatlattı. Rekolte düşüklüğü, verimliliğin azalması ve dövizdeki artış, artışların temel nedenleri. Son fiyat artışlarının, enflasyon sepeti içindeki gıda payını da artırması muhtemel. En ciddi fiyat artışları; pirinç, fasulye ve nohutta gözlemlenirken, sadece kırmızı mercimekte fiyat istikrarı sağlanması dikkat çekiyor. Başta kuru fasulye olmak üzere bakliyat fiyatlarında artışlar yaşanırken, Bakanlar Kurulu nohut ithalatında 1 Temmuz’a kadar gümrük vergisini sıfırladı. Nohut ithalatında 1 Temmuz 2017’ye kadar gümrük vergisi oranları sıfırlandı. “Yaşanan fiyat artışları gösterdi ki bundan sonra bakliyat, dünya piyasasında da yükselmeye devam edecek. Türkiye’de de böyle olacak. Eski fiyatları görmeyecek” diyen Reis Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Reis, fiyat artışlarının verimliliğin azlığına, üreticiye destek verilmemesine ve rekolte düşüklüğüne bağlı olarak gerçekleştiğini ifade etti.

“Tohumu bile ithal ediyoruz”

Rekoltede sadece kırmızı mercimekte verimlilik yaşandığını ifade eden Reis, diğer ürünlerde rekoltenin istenildiği gibi omadığını dile getirdi. Fiyatların çok yükseldiğini belirten Reis, “Dünyada da bakliyat fiyatları böyle olmaya başladı. Türkiye’de de böyle olacak. Eski fiyatlar artık olmayacak. Avantajı, fiyatlarda istikrar olursa çitfçi tohum ekecek” dedi. Tarım alanlarının doğru kullanılmadığına dikkat çeken Reis, şu bilgileri paylaştı: “Yanlış ilaçlama, yanlış sulama. Tarım alanları böyle yok oluyor. Tohumu bile ithal ediyoruz. Üreticiye üretmesi için destek verilmesi gerekiyor. Diyarbakır’daki karpuz bile eski karpuz değil. Kendi tohumlarımıza sahip çıkmamız gerekiyor. Verimi artırırsanız fiyat artmaz. Tek çare bu. Devlet desteğini artırsa üreticimiz ürünleri ekecek. Eğer olmazsa yine Meksika, Arjantin Kanada’dan ithal edeceğiz.”

Nohut üreticisi 5 büyük üretici ülkede de fiyatlar yüksek

Nohutta gümrük vergisinin sıfırlamasının üreticiyi ve tüketiciyi korumak adına alınan bir karar olduğunu dile getiren Reis, şöyle devam etti: “Nohut için uygulanan gümrük vergisi yüzde 19.5’ten sıfıra indi. Nohut fiyatları dünyadaki 5 büyük üretici ülkede yüzde 80 oranında arttı. Bu artış ithalatçı durumunda olan bize de yansıdı dolayısıyla. Gümrük vergisinin sıfıra inmesiyle beraber ithal nohutta yüzde 20, yerli nohutta da yüzde 10 civarında fiyatta düşüş olur. Geçici ve gecikmeli bir karar olsa yine olumlu bir karar. Geçen yılın rekoltesini gördükten sonra Eylül 2016’da bu karar alınabilirdi. Önemli olan fiyat artışından önce bu tedbiri uygulayabilmek. Nohut ve fasulye gibi ürünler için teşvik verilir, üretim olmayan tarlaya ekim için destek verilirse daha sağlıklı tedbir alınmış olur.”

‘Fiyat artışı kur kaynaklı’

“Bakliyat üretiminde yaklaşık 15 yıldır gerileme yaşandığını, bu durumun son 1-2 yıldır aşılmaya başlandığını” kaydeden Sezon Pirinç Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Erdoğan da, ancak Türkiye’nin hala ithalatçı konumda yer aldığını, bu sebeple döviz kurundaki artışların ürün fiyatlarını artırdığını söyledi. Erdoğan, sözlerine şöyle devam etti; “Bakliyatta özellikle son dönemde yaşanan artış, tamamen dövize bağlı. Hala ithalatçı konumdayız. Bu tür fiyat artışları, kendi iç dinamikleriyle değerlendirilir. Tamamen arz ve talep dengesiyle ilgili. Tarımsal ürünlerde öngörüde bulunmak çok zor. Bu yüzden fiyatların düşüp düşmeyeceği ile ilgili bir çıkarımda bulunamıyorsunuz. İklimi tahmin edemiyorsunuz. Tarım alanlarında yüksek teknoloji ve bilinçli üretimde bulunsanız da iklim koşulları istenildiği gibi değilse yapacak birşeyiniz yok. Dünyada da bakliyat fiyatlarında bir artış var. Bunda küresel ısınmanında ciddi bir payı var. Bakliyat üretiminde gerileme yaşanıyor dolayısıyla.”

Yerli üretici desteklenmeli

Erdoğan gümrük vergilerinin sıfırlanması ile ilgili ise şu ifadeleri kullandı: “Nohut tüketiminin azaldığı bir döneme girdik. Havanın ısınmasıyla beraber sebze ve meyveye dönüş başlayacak. Nohutta gümrük vergisinin sıfırlanması fiyatlardaki anormal yükseklikten dolayı alınan bir tedbir. Tamamen tüketiciye yarayan, onları korumak için alınan bir karar. Ben bu tip alınan kararlar yerine daha kesin çözümleri tercih ederim. Üretici desteklenmeli. Nohutta yerli üretim yapılabilmeli. Üreticinin ekim yapması için teşvik edilmesi lazım. Yerli nohuta ve üreticiye destek verilirse bu tip kararlara da çok gerek kalmaz.”

Ağustos sonu fiyatlar düşer

Tat Bakliyat Genel Müdür Yardımcısı Tuba Memiş de, bakliyatta yaşanan fiyat artışının dünya konjonktüründe de yaşandığını söyledi. En ciddi artışın nohutta olduğunu söyleyen Memiş, sebebinin ise dünyadaki arz eksikliğinden kaynaklandığını ifade etti. Memiş, şu bilgileri verdi: “Fiyat artışları ithalatçı konumda olduğumuz için döviz artışından da kaynaklanıyor. Nohutta yüzde 20’ler civarındaki vergi sıfırlandı. Yaşanan ciddi fiyat artışından kaynaklı bir tedbir uygulandı. Ağustos sonu gibi rekoltelerle beraber nohut fiyatlarında düşüş yaşanır. Kırmızı mercimekte ise düşüş var. Çok ucuzladı. Son 4-5 yılın en ucuz fiyatlarına sahip.”

Geç alınmış bir karar

Arbel Bakliyat Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Arslan, nohutta yüzde 20’lere yakın gümrük vergisinin sıfırlanmasının çok geç alınmış bir karar olduğunu söyledi. Arslan, şu açıklamalarda bulundu: “Bakanlık çok geç farkına vardı. Şu anda bu kararın bir faydası yok. Meksika ve Hindistan’dan ithalat yapıyoruz. Malların çıkışı nisan sonunda, Türkiye’ye gelmesi temmuzda oluyor. Bakanlığın önce hangi ülkeden ne kadar sürede ürün geldiğini bilmesi gerekir. Karar almadan bize sorabilirlerdi. Sektörden görüş almadılar. Karar en fazla yüzde 5’lik fiyat düşüşü sağlar. Bu da geçici olur zaten. Nohut kış mevsiminde tüketiliyor. Yazın pek tercih edilmiyor. Türkiye’de yerli nohut bulamıyoruz. Çiftçi nohut ekmiyor. Tohumluk mallar yok. İthal ürünler dövizden etkileniyor. Dünyada nohut piyasasını Türkiye dengeliyordu. 3 yıldır piyasadan çekilmiş durumdayız. Üreticiye destek verilmesi, yerli üretimin artması gerekiyor.”

GÜMRÜK VERGİSİ 1 TEMMUZ’A KADAR SIFIRLANDI

Başta kuru fasulye olmak üzere bakliyat fiyatlarında artışlar yaşanırken, Bakanlar Kurulu nohut ithalatında 1 Temmuz’a kadar gümrük vergisini sıfırladı. Daha önce yüzde 19.5 olan 0713.20.00.00.19 Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonlu, nohut ithalatında 1 Temmuz 2017’ye kadar gümrük vergisi oranları sıfırlandı. Temmuz ayından itibaren ise gümrük vergisi, bazı ülke gruplarından yapılan ithalatta yüzde 10.5, bazı ülke gruplarından yapılan ithalatta ise yüzde 19.3 olarak uygulanacak. Kararı DÜNYA’ya değerlendiren Reis Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Reis, dünya genelinde nohut fiyatlarında rekolteye bağlı olarak ciddi artış yaşandığını belirterek, yeni ürün çıkana kadar verginin sıfırlanmasını olumlu olarak değerlendirdi. Türkiye’nin ithalat yaptığı, Meksika, Hindistan, ABD ve Kanada gibi ülkelerde de fiyatların yüksekliğine dikkat çeken Reis, baklagillerde prim miktarının önceden belirlenmesi halinde, çiftçilerin bu ürünleri ekmeye yöneleceğini kaydetti.