‘Cayma hakkı’ ve ‘rekabet’ tartışılıyor

Serhat ALİGİL

Türkiye’de, özel sektör ve kamudaki 45 yaş altı tüm çalışanların bireysel emeklilik sistemine (BES) “otomatik katılım”ını öngören uygulama, 1 Ocak 2017 tarihinde başladı. İlk etapta çalışan sayısı 1000 kişinden fazla olan özel sektör işyerlerini kapsama alan uygulamanın ilk resmi sonuçları da ortaya çıktı. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) verilerine göre 3 Şubat itibariyle ilk 1 ayda otomatik katılımla BES’e dahil olan katılımcı sayısı 496 bin 953 kişiye ulaştı. Ancak BES şirketlerinde, kapsama alınmış ama değişik nedenlerle verileri EGM’ye gönderilmemiş kişilerin sayısının da çok yüksek olduğu belirtiliyor.

Ortalama fon 125 lira

Yine 3 Şubat itibariyle otomatik katımla BES’e giren katılımcıların toplam fon tutarı 62 milyon 450 bin liraya ulaştı. Bu toplam fon tutarına göre otomatik katılımla BES’e girenlerin kişi başına ortalama katılım payının 125 lira olduğu ortaya çıktı. EGM’deki resmi verilere göre otomatik katılımla BES’e en çok çalışan eden şirket 91 bin 115 kişiyle Aviva- SA Emeklilik oldu. Bu şirketi 73 bin 240 katılımcıyla Katılım Emeklilik, 66 bin 51 katılımcıyla Allianz Yaşam ve Emeklilik, 63 bin 159 katılımcıyla Garanti Emeklilik ve 61 bin 669 katılımcıyla Anadolu Emeklilik izliyor. Bu veriler ışığında yorumlarını aldığımız BES şirketlerinin yöneticileri özellikle cayma hakkının kullanımına, çalışanlarını sisteme dahil edecek şirketlerin hazırlık sorunlarına ve yoğun rekabete dikkat çekiyor. Özellikle rekabet; hem müşteri kitlesi tek olduğunu için yeni şirket kazanımında hem fiyatta öne çıkıyor.

Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, cayma sorunu yaşandığını duyduklarını, bu hakkın yüzde 30-50 arasında kullanıldığını gözlediklerini belirterek “Otomatik katılımla ilgili peşin hükümlü kişilerini olduğunu görüyoruz. Buna rağmen bir şeyler söylemek için erken. Daha işin çok başındayız” dedi.

Katılım Emeklilik ve Hayat Genel Müdürü Ayhan Sincek de şu bilgileri verdi: “Sağlıklı data için mart ayının sonunu beklemek lazım ama cayma oranları yüksek görünüyor. Örneğin ocak ayında ortalama yüzde 55 oldu. Günlük çıkış 2-3 bin kişiyi buluyor.” Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Özgür Obalı ise bu konuda farklı bir yorum yaptı: “Geçen yıl yapılan araştırmalarda cayma oranının yarı yarıya olacağına dair öngörüler söz konusuydu. Fakat gelen ilk sonuçlara göre sisteme dahil olan çalışanların tasarruf bilinci ile hareket ettiği ve cayma oranlarının çok daha düşük seviyelerde olduğunu söyleyebilirim.” Ayrıca AvivaSA Emeklilik ve Hayat Üst Yöneticisi Fırat Kuruca, henüz 2 aylık cayma süresi dolmadığı için verilecek katılımcı sayısı ve cayma oranının sağlıklı olmayacağını ifade etti.

Sistemi iyi anlatılmalı

Çalışanlarını BES’e dahil edecek şirketlerin hazırlıklarıyla ilgili değerlendirme yapan Ayhan Sincek, kurumsal olarak nitelenen bu şirketlerin bazılarının veri girişinde sorunları olduğunu, zaman zaman bu işi kendilerinin yapmak zorunda kaldığını söyledi. Uğur Erkan da, bu kapsamda ücret ödeme sistemlerine dikkat çekti ve “Operasyonlarımızı tamamlayıp bu şirketlerin işleri kolaylaştırdık. Ancak ocak ayı maaşını şubat ortasında ödeyen şirketler olduğunu görüyoruz. Bu da EGM’ye veri göndermemizi etkileyebiliyor” dedi.

Fırat Kuruca ise kurumsal hizmet merkezi, hızlı ve kolay İK çözümleri sunan online platformlarıyla süreçleri hızlandırdıklarını anlattı. Özgür Obalı ise pratikte karşılaşılan farklı bir soruna dikkat çekti: “Bu sorun tasarruf bilinciyle ilgili. Bu konuda en büyük görev sektörün oyuncularına düşüyor. Sistemin çalışanlara faydası ve dünya çapındaki en başarılı örneklerde dahi olmayan teşvik yapısının tüm çalışanlara detaylı bir şekilde anlatılması gerekiyor.” Öte yandan Uğur Erkan, farklı bir konuya daha vurgu yaparak 1 Nisan’dan itibaren sisteme dahil olacak kamu çalışanlarıyla ilgili izlenecek yöntemdeki belirsizliğe dikkat çekti.

Gönüllü BES’ 6,7 milyon kişiye ulaştı

İlk sonuçlara göre BES’e otomatik katılımın “gönüllü BES”e etkisi sınırlı görünüyor. Gönüllü BES’teki katılımcı sayısı 30 Aralık 2016’ya göre 3 Şubat itibariyle yüzde 1,4 artarak 6 milyon 720 bin 725 kişiye ulaştı. Aynı dönemde toplam fon tutarı devlet katkısı hariç yüzde 4,7 artışla 55 milyar 894 milyon liraya ulaştı. Devlet katkısı ise yüzde 4,2 artışla 7 milyar 754 milyon liraya yükseldi. Böylece toplam fon tutarı 63 milyar 648 milyon liraya çıktı. Öte yandan yatırıma yönlendirilen tutar 44 milyar 422 milyon lira düzeyine çıktı.