19 milyon 4A çalışanı TES’lenecek

Esin ÇETİNEL

2025- 2027 döneminde uygulanacak ekonomi politikalarının yol haritasını oluşturması açısından büyük önem taşıyan Orta Vadeli Plan’da (OVP) sigorta sektörü de unutulmadı… Önümüzdeki üç yılı kapayan OVP'de afet sigortasından, Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'ne (TES), BES'ten, Tamamlayıcı Uzun Süreli Bakım Sigortasına hatta Bina Tamamlama Sigortası’na kadar çok sayıda düzenlemenin hayata geçirileceği vurgulandı. Çok geniş kesimleri ilgilendiren düzenleme kararları içerisinde belki de en önemlisi yaklaşık 23 milyon işçi ve memuru yakından ilgilendiren TES oldu. Ancak şunu söylemekte yarar var, yasal düzenleme olmadığı için bu kapsam içerisine Emekli Sandığı personelinin yani memurların girip girmeyeceği şimdilik net değil. Sigorta sektörü ise bugün tüm hesaplamalarını 4A kapsamında yer alan 19 milyon işçi üzerinden yapıyor.

Birçok kişi için çok yeni bir kavram olan TES için söylenecek ilk şey Otomatik Katılım Sistemi’ne işverenlerinde dâhil edilmesi olarak özetlenebilir. Programda da bu net biçimde ifade ediliyor. Hatta OVP’de, “Otomatik Katılım Sistemi’nin işverenlerinde katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır” ibaresi yer alıyor. Yine aynı Plan’da bu sistemin hayata geçmesi için kanuni düzenlemeye gidileceği ve Tamamlayıcı Emeklilik Sisteminin 2025’in 4. çeyreğinde hayata geçeceği vurgulanıyor. Buna göre, bugün isteğe bağlı olarak çalışanların dahil edildiği OKS kanunla kapsamı genişletilerek 2025’in sonunda yeniden hayat bulacak. Burada ufak bir hatırlatma da yapalım; hâlihazırda OKS kapsamında yer alan çalışanlar prime esas kazançlarının %3’ü tutarında sisteme katılım sağlarken, devlet katkısı ise %30 olarak uygulanıyor.

Kanuni düzenleme bekleniyor

Ancak henüz kanuni düzenlemeler yapılmadığı için TES konusunda çok sayıda bilinmez mevcut. Bu konuda OVP’de yapılan en net ifade ise ikinci basamak emeklilik sistemi vurgusu. Çoğumuz için yabancı bir kavram olan ikinci basamak emeklilik sistemi ise aslında sisteme işverenlerinde dahil edilmesi anlamına geliyor. İkinci basamak özetle çalışanların her ay maaşlarından kesilen tutarın dışında işverenlerinde belirli oranda katkı yaptığı özel emeklilik sistemi olarak tanımlanıyor. Yani bugüne kadar OKS ile hem kendi birikimi hem devlet katkısı ile özel emeklilik sistemine giren çalışanların bundan sonra işverenlerinin de katkıda bulunmasının yolu açılıyor. Buna göre, hem çalışan hem işveren hem de devletin katkısı ile özel emeklilik birikimleri desteklenecek.

TES’in OKS’den bir diğer farkı ise dilediğin zaman sistemden ayrılma imkânının ortadan kalkması. OKS’de işveren çalışanlarını sisteme dâhil ediyordu. Çalışan ise dilediği takdirde birikimlerini alarak OKS’den ayrılabiliyordu. Bu nedenle bugün 7,5 milyon çalışan otomatik katılım sisteminin içinde. TES’de ise çalışan istediği zaman sistemden ayrılamayacak. TES’in gündeme geldiği günden beri en çok tartışılan konulardan biri olan kıdem tazminatı konusunda ise beklendiği gibi planda herhangi bir açıklama yer almadı. Sektör yetkilileri de TES ile kişilerin emekliliklerinde gelirlerinin artırılmasının hedeflendiğini bu kapsamda kıdem tazminatının dahil olmayacağı görüşünde… Tabii bu görüşün şu anki açıklamalar çerçevesinde olduğu unutulmamalı…

“Detaylar belli değil”

Henüz tüm detayları belirlenmemiş olsa da TES'in Sosyal Güvenlik Sistemi’nin tamamlayıcısı niteliğinde, geniş kapsamlı ve sistemde uzun süre kalıcılık planlayan bir bir düzenleme olacağı vurgusu yapan BNP Paribas Cardif Genel Müdür Yardımcısı Gökhan Sertsöz, “Dolayısıyla işveren katkısının da desteği ile çalışanlara düzenli bir birikim sağlayan TES’in, tüm çalışanlara ikinci bir emeklilik şansı tanıyacak olması, özellikle emeklilik dönemi ile birlikte ortaya çıkabilecek gelir kaybı endişesini büyük ölçüde gidermeye yardımcı olacaktır diye düşünüyoruz” diyor. TES’in başarılı olabilmesi için iki önemli kriter bulunduğuna da dikkat çeken Sertsöz’e göre, “sistemin sağlıklı işleyişi için tüm detayların netleşmesine ve ikinci kriter olarak mevcut ekonomik koşullarda çalışanların tasarruf edebilme güçlerinin artırılmasına” ihtiyaç duyuluyor.

İngiltere’de işveren katkısı yüzde 3 TES’e ilişkin yasal düzenleme bulunmadığı için henüz çalışanlar için önemli olan işveren katkısının oranı da belli net değil. Sertsöz, “Dünyada farklı emeklilik planlarına yönelik farklı oranlar görebiliyoruz. Örneğin 2024 itibarıyla İngiltere’deki otomatik katılım düzenlemesi çerçevesinde, işverenlerin çalışanlarının emeklilik planlarına minimum katkı payı olarak brüt maaşlarının %3’ünü ödemeleri gerekiyor. Çalışanlar için ise minimum katkı oranı %5. Dolayısıyla İngiltere’deki çalışanlar bu uygulama ile toplamda %8 katkı oranından faydalanabiliyor. Şu an için ülkemiz için de TES ile çalışanın brüt maaşından kesilen yüzde 3’ün yanında, işverenin çalışanın sözleşmesine belli bir oranda katkı sağlayacağı konuşulsa da bu oran henüz net değil” diyor.

Yeni düzenlemeler yolda

OVP'de sigorta ve BES’i ilgilendiren çok sayıda hedef de yer aldı. TES'in yanı sıra konulan diğer hedefler ise şöyle sıralandı;

- Katılım sigortacılığı mevzuat altyapısı ve ekosistemi geliştirilecek, sigortacılık tekniklerinin daha etkin ve şeffaf şekilde uygulanmasına yönelik düzenlemeler hayata geçirilecek.

- BES fon türleri katılımcıların birikimleri için daha fazla katma değer üretecek şekilde yeniden tasarlanacak, devlet katkısı getirilerinin artırılmasını, kesintilerin sadeleştirilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacak.

- Otomatik Katılım Sisteminin (OKS) işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacak.

- “Tamamlayıcı Uzun Süreli Bakım Sigortası” hayata geçirilecek.

- Tüm afet tehlikelerini kapsayacak afet sigortası geliştirilerek yaygınlaştırılacak, zorunlu deprem sigortasının beyanı ve ödemesinin etkin takibi sağlanacak.

- Bina tamamlama sigortasının yaygınlaştırılmasına ilişkin çalışmalar yürütülecek. Yapı denetim sürecinde yer alan kişi ve kuruluşların mesleki sorumluluk sigortası ve yapı müteahhitlerinin yapı sorumluluk sigortası yaygınlaştırılacak.