Paranın yeni adresi yapay zekâ

Sevilay ÇOBAN

Türkiye’de son yıllarda gözle görünür bir geli­şim gösteren ve dünya arenasında da önemli bir çıtaya ulaşan girişimcilik sektörü, ay­nı zamanda geleceğin ekonomi ve inovasyon haritasını da or­taya koyar nitelikte. Girişimci, yatırımcı, kamu, akademi, sivil toplum kuruluşları ve iş dün­yası…

Ekosistemin sacayakları olan bu paydaşların 2025 yılı­na dair beklentilerini, yatırım­ların yönüne ilişkin raporları ve gelişimin hangi yöne eviri­leceği konusundaki bakış açı­larını haberimizde derledik.

6. Dijital CEO ve Liderler Zirvesi Sonuç Raporu, küresel yapay zekâ pazarının 2030’a kadar 1,81 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşacağını öngörürken, KP­MG Türkiye M&A ve 212’nin “Türkiye Startup Yatırımları” raporuna göre; yapay zekâya (AI), büyük yatırımlar devam ediyor ve dünya çapında sa­vunma teknolojisi yatırımları öne çıkıyor. Raporlar ve sek­törün ortak verisi de 2025 yı­lında yapay zekânın yatırım­lar büyümeye devam edeceği ve bu alanda önemli bir ekono­mik büyüklüğün ortaya çıka­cağa işaret ediyor.

Savunma teknolojileri yükselen trend

KPMG Türkiye M&A ve 212’nin raporuna göre; yapay zekâya (AI), büyük yatırımlar devam ederken, dünya çapın­da öne çıkan yatırımlarda sa­vunma teknolojisi yatırımları­na yönelim söz konusu. Ame­rika, Asya ve Avrupa’da yılın 3. çeyreğinde gerçekleşen en büyük yatırımlar yapay zekâ, savunma teknolojisi veya bu ikisinin birleşimi olan alan­lardaki girişimlere oldu. Bu nedenle, yapay zekânın çeşit­li endüstri çözümlerine uygu­lanması ana gündem başlıkla­rından biri haline geldi ve AI destekli savunma teknoloji­leri, sağlık teknolojileri ve bi­yoteknoloji çözümleri küre­sel olarak yoğun yatırımcı il­gisi çekti.

Türkiye’de ise 2024 yılının 3. çeyreğinde 22 adet ile en fazla işlem biyotekno­loji dikeyinde gerçekleşirken onu 12 işlemle sağlık teknolo­jisi ve yapay zekâ (AI) dikey­leri takip etti. Bununla birlik­te, fintech, SaaS ve biyotekno­loji 2024 yılının 3. çeyreğinde işlem hacmi açısından en çok yatırım çeken dikeyler oldu. KPMG Türkiye M&A Danış­manlık Hizmetleri, Şirket Or­tağı Özge İlhan Acar, yapay zekâ, biyoteknoloji ve sağlık teknolojilerindeki işlem adedi artışının Türkiye’nin küresel trendleri yakından takip etti­ğini ve bu sektörlerde rekabet avantajı elde edebileceğini gös­terdiğini söyledi. 212 Kurucu Ortağı Ali Karabey ise “Türki­ye ekosistemine baktığımız­da, yatırım hacminde bir düşüş yaşanmış olsa da yabancı yatı­rımcı ilgisi belirgin bir şekilde artmış durumda. Sağlık tekno­lojileri, biyoteknoloji ve finte­ch gibi alanlar ise hem işlem hacmi hem de stratejik önemi açısından öne çıkıyor. Türki­ye’nin global bir oyun kurucu olma yolundaki adımları, yerli girişimlerin global yatırımlar­dan aldığı payı artırmak açısın­dan kritik rol oynuyor” diye ko­nuşuyor.

Yabancı yatırımcı ilgisi artıyor

2024 yılının 3. çeyreğinde, startup satın alımları toplam işlem hacminin yüzde 83’ünü oluşturarak yatırımlarda en büyük payı temsil ederken, to­hum aşamasındaki yatırımlar yüzde 16’lık bir paya sahip ol­du. Ayrıca yabancı yatırımcılar, 2024’ün 3. çeyreğinde liderlik ettikleri işlemlerle yaptıkları 266,1 milyon dolar toplam ya­tırım sonucunda toplam işlem hacminin yüzde 87’sini oluş­turdular.

En büyük 10 işlemden 5’i tohum aşaması

2024’ün 3. çeyreğinde ger­çekleşen en büyük 10 işlemin dört tanesi satın alma, biri er­ken aşama, beşi ise tohum aşa­ması yatırımlarından oluştu. Listenin zirvesinde, endüstri­yel enzim geliştiricisi Livzym Biotechnologies’e Lallemand, Evyap Holding, Türk Telekom Ventures ve Startupİst Ventu­res tarafından yapılan 11 mil­yon dolarlık tohum aşaması yatırımı yer aldı. Bu yatırım, Türkiye’nin biyoteknoloji sek­töründeki yenilikçiliği des­teklemeyi ve küresel rekabet gücünü artırmayı amaçlıyor.

Oyun sektörü cazibesini koruyor

Bir diğer dikkat çekici işlem ise oyun sektöründe gerçekleş­ti. Cypher Games, The Raine Group liderliğinde Play Ven­tures, 500 Emerging Europe ve bireysel yatırımcıların katı­lımıyla 10 milyon dolarlık bir tohum yatırımı aldı. Kök hücre tedavilerine yönelik yeni yön­temler üzerinde çalışmalar ya­pan StemBio’nun yüzde 65 his­sesini satın alan Koç Holding, sağlık alanındaki tecrübelerini yeni yatırımlarına aktarmaya devam ediyor.

133 milyon yeni iş oluşturması öngörülüyor

Vizyon 100 Platformu, İz­mir Yüksek Teknoloji Ensti­tüsü’nün (İYTE) katkılarıy­la hazırladığı 6. Dijital CEO ve Liderler Zirvesi Sonuç Rapo­ru’nu açıkladı. Zirvede yer alan 40 farklı sektörden 50 konuş­macının öne çıkan başlıkla­rı 250 madde şeklinde rapor­da yer aldı.

Rapora göre, 2024’ü 136,6 milyar dolarlık pazar de­ğeriyle kapatması beklenen küresel yapay zekâ pazarı­nın, 2025’te 500 milyar dola­ra, 2030’a kadar ise yüzde 40’a yakın birleşik büyüme oranıy­la 1,81 trilyon dolara ulaşma­sı bekleniyor. Bunun yanı sıra 2030’a kadar küresel ekonomi­ye 15,7 trilyon dolar katkı sağ­laması öngörülen yapay zekâ­nın, bu katkının 6,6 trilyon do­larını iş gücündeki verimlilik artışlarından, 9,1 trilyon do­larını ise tüketici talebindeki artıştan sağlayacağı kaydedi­liyor. Yapay zekânın 2030’a ka­dar 133 milyon yeni iş oluştur­ması öngörülüyor.

Yapay zekâ­dan en çok etkilenecek olan sektörler ise sağlık, finans ve bankacılık, ödeme sistemle­ri, sanayi ve üretim, peraken­de, e-ticaret, ulaşım ve lojistik, eğitim, tarım ve eğlenceden oluşuyor. Vizyon 100 Danışma Kurulu Başkanı Bülent Kutlu ise fırsat ve tehditlerin yapay zekâ uygulamaları ile birlikte gelmesinin iş dünyası açısın­dan çok önemli olduğuna vur­gu yaparken, “Yapay zekâ uy­gulamaları sadece fırsatları değil önlem alınmaz ise ciddi tehditleri de içeriyor. Ekono­mik düzenin ve toplumsal ha­yatın kökten değişmesinden bahsediyoruz” diyor.

Meta, 10 milyar dolara veri merkezi kuruyor

 ABD Ticaret Bakanlığı, sektör raporlarına atıfta bulunarak, ABD’de 2030 yılına kadar her yıl yüzde 9 oranında büyümesi öngörülen yapay zekâ kaynaklı artan talebi karşılayacak yeterli veri merkezi olmadığını tespit etti. Meta da geçtiğimiz günlerde Louisiana’da 10 milyar dolar yatırım ile yapay zekâ veri merkezi kuracağını açıkladı.

Louisiana, enerji yoğun veri merkezleri için yer arayan büyük teknoloji firmalarını cezbetmek için vergi kredileri ve diğer teşvikler sunan ve sayıları giderek artan eyaletler arasında yer alıyor. Veri Merkezi Stratejisi Direktörü Kevin Janda, Meta’nın Louisiana veri merkezinin 500 operasyonel iş ve 5 bin geçici inşaat işi yaratacağını öngördüğünü söyledi. Janda, 370 bin metrekare büyüklüğündeki bu veri merkezinin şirketin bugüne kadarki en büyük yapay zekâ veri merkezi olacağını kaydetti.

Türkiye'den 4 yılda 4,7 milyar $'lık yatırım

 Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkan Yardımcısı Bekir Polat, Türkiye’nin teknoloji girişim ekosisteminin son dönemde ciddi bir büyüme gösterdiğini belirterek, “2011-2021 döneminde girişimlerimiz yaklaşık 810 milyon dolarlık yatırım aldı. Fakat son 4 yıla baktığımızda özellikle 700 milyon dolarlık bir yatırımın alındığı 2024’ün ilk 9 ayını da hesaba katacak olursak, Türkiye’ye 4,7 milyar dolarlık bir yatırım geldi” diyor. Türkiye’de 7 unicorn ( 1 milyar doları aşan girişimler) olduğunu ve ülkede unicorn adayı olan birçok girişimin mevcut olduğunu dile getiren Polat, daha çok “Turcorn” çıkması için durmadan çalıştıklarını kaydetti. Polat, “Artık ülkemizin büyümesinin bir tık daha öteye taşıyacak olan şey, katma değeri yüksek, daha inovasyon ağırlıklı, AR-GE ağırlıklı yatırımların peşinde koşmak” değerlendirmesinde bulundu.

 “Kadın girişimciyi micro finansman büyütecek”

 KAGİDER Başkanı Esra İçin Bezircioğlu, 2025'i kadın girişimciliğinin sektöre etkisi ve büyüme potansiyeli açısından değerlendirdi. “2025 yılı, kadın girişimciler için fırsatların ve dönüşümün hızla arttığı bir dönem olacak. Teknolojik yenilikler, çevresel farkındalık ve sosyal değişimlerin birleşimi, kadın girişimciliğini güçlendirecek” diyen Bezircioğlu, “Mikro finansman ve yatırım desteklerinin artırılması, kadın girişimcilerin büyümesi açısından kritik olacak. 2025 yılı, kadın girişimcilerin liderlik edeceği bir dönem olacak ve biz de bu süreci desteklemeye devam edeceğiz. En çok büyüyecek alanlar arasında dijital dönüşüm, yeşil teknolojiler ve e-ticaret alanlarında olacak. Özellikle yapay zekâ (AI), çevre dostu iş modelleri, sunan girişimler ön plana çıkacak.

 “Cesur fikirler öne çıkacak”

İTÜ Arı Teknokent Genel Müdürü Attila Dikbaş, Türkiye pazarının, şu anda bünyesinde barındırdığı 10 binin üzerinde girişimle, yalnızca yerel bir pazar olmaktan çıkıp, uluslararası arenada iddiasını artıran bir ekosistem inşa etiğini dile getirdi. “2025’e yaklaşırken, oyun sektörü, yapay zekâ ve biyoteknoloji gibi ileri teknolojilerin yükselişiyle, bu dönüşümün yeni boyutlarına şahit oluyoruz” diyen Dikbaş, şunları kaydetti: “Özellikle üretken yapay zekâ uygulamaları, çevre dostu enerji çözümleri ve otonom teknolojilerdeki gelişmeler, mevcut iş modellerini kökten dönüştürmekle kalmıyor; aynı zamanda hiç keşfedilmemiş fırsatların da kapısını aralıyor. Krizi fırsata çevirebilen vizyoner girişimler, yalnızca sektörel sınırları aşmakla kalmayacak; yatırımcıların da uzun vadeli değer yaratma odaklı stratejilerinde de öncelikli yer edinecek. 2025 yılı, cesur fikirlerin ve stratejik hamleler geleceği şekillendirdiği bir yıl olmaya aday.”

“Tohumda Avrupa'da birinciyiz"

Kayacan Ventures Yönetim Kurulu Başkanı Ulaş Kayacan, 2025 yılında Türkiye’nin yatırımda lig atlayacağını kaydederek, en az 5 unicorn çıkarma başarısı gösterileceğini söylüyor. Türkiye’nin tohum yatırımlarında Avrupa birinciliğini sürdürmeye devam edeceğini anlatan Kayacan, büyümenin artacağını öngördüğü alanları ise şöyle sıraladı; yapay zekâ ve otomasyon, siber güvenlik, yeşil enerji dönüşümü, sağlık yazılımları çözümleri.

“Evrim mi devrim mi göreceğiz”

Decacorn Angels CEO Duygu Eren, 2025 yılında trend olan yapay zekâ, siber güvenlik ve sağlık teknolojileri gibi alanlarda yatırım yapmaya devam edeceklerini belirterek, şunları söylüyor: “2025 yılında kurumsal şirketlerin startuplara yatırım yapma konusunun çok daha artacağını ve bu noktada ciddi gelişmeler göreceğimiz kanaatindeyim. Bu şirketlerin kendi fonlarını kurması, yatırıma başlamaları ekosisteme ivme katacaktır. Öte yandan tarımdaki, sağlıktaki ve siber güvenlikteki girişimleri önemsiyor ve yakından inceliyoruz. Şu an yapay zekâyı anlamaya çalışıyoruz. Evrim mi yoksa devrim mi? Biz bunu yatırımlarımızı yaparak göreceğiz” diye konuştu.