300 treyler üreticisinden sadece 15’i sınıfını geçti

Aysel YÜCEL

Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın treyler sektörü ile ilgili denetimi vahim bir tabloyu ortaya çıkardı. Denetlenen 300 üreticiden sadece 15’inin tip onay belgelerine ve trafik kurallarına göre üretim yaptığı belirlendi. Buna göre Türkiye yollarında kurallarına göre üretilmemiş binlerce treyler dolaşıyor.

Denetimlerde bu sonucun çıkmasıyla Bakanlık ceza kesmenin ötesinde harekete geçti. Sanayi Bakanlığı Ürün Güvenliği Denetim Müdürlüğü, treyler üretiminin yoğun olduğu yerlerde üreticileri toplayarak eğitmeye başladı. Konya ve Sakarya’da eğitim verildi. Treyler Üreticileri Derneği (TREDER) Yönetim Kurulu Üyesi Recep Serin, “Sorunun kaynağında sadece bir tip onay belgesine sahip olup ancak ‘kafasına göre’ üretim yapanlar değil. Bir başka boyut da belge ticareti. İfl as eden belge sahibi kişiler, belgelerini belgesiz üreticilere kiralıyorlar. Merdiven altı üretim böyle çalışıyor” dedi.

Bakanlık yoğun denetimlerde 300’e yakın treyler üreticisinin 94 bin aracını denetlendi ve bu araçlardan 32 bin adedi mevzuat ve ürün güvenliği açısından eksik ve kusurlu bulundu. Denetlenen firmalardan sadece 15’inin araçları uygun çıktı. 172 aracın trafiğe tescili engellendi. Bugüne kadar 200 dolayında tip onayı belgesi iptal edildi. Pilot bölge olarak seçilen Adana, Konya ve Sakarya bölgesinde yapılan denetimlerle ilgili bilgiler sektör paydaşlarına da sunuldu. Bakanlık denetimlerini araç ve aksamlarla ilgili mevzuat, belgelendirme, piyasa gözetimi gibi üç ana kolda yürütüyor. “Ürün Güvenliği” kriterinde piyasaya arz edilecek her ürünün, insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması açısından asgari güvenlik koşullarını sağlaması koşulu aranıyor. “Güvenli Ürün” açısından denetimlerde aracın, kullanım süresi içinde, normal kullanım koşullarında risk taşımayan veya kabul edilebilir ölçülerde risk taşıyan ve temel gerekler bakımından azamî ölçüde koruma sağlayıp sağlamadığına bakılıyor. “Piyasa Gözetimi ve Denetimi”nde ise yetkili kuruluşlar tarafından, ürünün piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında veya ürün piyasada iken, ilgili teknik düzenlemeye uygun olarak üretilip üretilmediğine dikkat ediliyor.

4703 sayılı Kanun uyarınca uygunsuz ürünler için uygulanan yaptırımlar kapsamında kusurlu araçların piyasaya arzı yasaklanıyor, piyasaya arz edilen ürünler toplatılıyor, güvenli hale getirilemeyen ürünlerin bertaraf edilmesine karar veriliyor. Söz konusu ürünleri piyasaya arz edenlere idari para cezası uygulanıyor. Piyasaya güvenli olmayan ürün arz eden üreticiye 44 bin liraya kadar, teknik düzenlemelere uygun olmayan ürün arz eden üreticiye 9 bin liraya kadar, uygunluk belge ve işaretlerini usulüne uygun olmadan kullanan ya da bu belge ve işaretleri tahrif veya taklit edenlere 22 bin liraya kadar ceza kesiliyor.

İflas etmiş firmalar belgelerini kiralıyor

Merdiven altı üreticilerin bilinçsiz ve belgelendirmeyi bilmeden üretim yaptıklarına dikkat çeken Recep Serin, “Bir tip onayı ile birden fazla tip üretmeye kalkıyor. Onların markalarına, standartlarına kadar hepsi belli. Bir belge alınıyor ama o belgeyi hiç dikkate almadan yapılıyor. Kafasına göre treyler yapmaya devam ediyor. Sonra denetimden geçemiyor” dedi. Dernek olarak üreticileri aydınlatmaya çalıştıklarını Sanayi Bakanlığı Ürün Denetim Müdürlüğü ile de görüştüklerini anlatan Serin, “Denetimi teşvik ediyoruz. Daha fazla denetim ve eğitim yapılması lazım. Onlara da başladılar. Ürün Güvenliği Denetim Müdürlüğü şu anda treylercilerin yoğun olduğu illerde toplayıp eğitim veriyor. Sakarya'da Konya’da yaptılar. Bunlar güzel gelişmeler. Bizim yaptığı araştırmalar neticesinde biz 250 kadar üretici envanteri oluşturduk. Tabi bunun üzerinden 1.5 yıl geçti. Bu sayı 300'e çıkmış olabilir. Bu firmaların belli bir kısmının faaliyeti bile yok. Kağıt üzerinde firmalar. Kapalı, iflas etmiş. Bizim en büyük ikinci sorunumuz olan sahtecilik burada başlıyor. Adam işyerini kapatıyor ama elindeki tip onay belgesini kullanmaya devam ediyor. Belgesi olmayan diğer treylercilere satıyor. Bizim 17 üyemiz var ve bunlar pazarın yüzde 50'sinden fazlasına sahip. Eğer 17 firma yüzde 50’sini, kalan 250 firma da diğer yarısını alıyorsa o pazarın durumu belli. Sahtecilik olaylarının önüne geçecek en büyük önlemlerden biri de araç sürücü bilgi sistemi. Motorlu araçlarda geçti biliyorsunuz. Ama bizim motorsuz araçlarda henüz geçmedi. Bu durum sahtecilik yapan firmaların önünü açıyor” diye konuştu.

Pazar yüzde 15 daralacak

Recep Serin, treyler pazarına yönelik beklentilerini şöyle anlattı: “Treyler pazarı her yıl 20 bin adet ile 25 bin arasında oynar. Pazarda geçen yıla oranla yüzde 15 daralma bekliyoruz. Bunun daha çok ekonomik sebepleri var. Ülkemizin yaşadığı olaylar, darbe girişimi, ekonomik gelişmeler bu daralmanın ana nedenleri arasında.”