Mahsul veriminde ‘çinko’ keşfi

Başak Nur GÖKÇAM

Küresel yüzey sıcaklığı, 1970 yılından bu yana daha hızlı artış göster­meye devam ediyor. Isınma so­nucunda yaşanan iklim deği­şikliği, kuraklık, artan sıcak­lıklar ve diğer stres etkenleri, son 50 yıllık değerlendirme­lere bakıldığında küresel an­lamda tarımsal üretimi yavaş­lattı. Tarımsal üretimde ya­vaşlamanın durdurulması için birçok araştırma yapılıyor. Ye­ni bir araştırmaya göre çinko­nun, bitkinin çevresel şartlar nedeniyle yaşadığı abiyotik strese karşı tepki verdiği orta­ya konuldu. Söz konusu keşfin bitki büyümesinde fayda sağ­lamasının yanı sıra, özellikle baklagil bazlı tarımda mahsul dayanıklılığına devrim yarata­cağı düşünülüyor.

Çalışma, Danimarka’daki Aarhus Üniversitesi araştır­macıları tarafından yapıldı. İncelemelere göre çinkonun, baklagillerin azot fiksasyon sürecinde, yani azotun amon­yağa dönüştüğü azot bağlan­masında önemli bir rol oyna­dığını gözler önüne serdi. El­de edilen bu bulgunun, ürün verimliliğini optimize ederek, sentetik gübrelere olan bağım­lılığı azaltacağı tahmin edili­yor. Araştırmacılara göre çin­konun, Fiksasyon Altında Nit­rat (FUN) ile birlikte azotun nasıl bağlandığını anlayarak, bunun azot dağıtımı artırı­mına yönlendirebileceğini ve ürün verimini iyileştirebilece­ği için de daha sürdürülebilir tarım uygulamalarına teşvik edebileceğini düşünüyorlar.

İkincil bir sinyal

Nature dergisinde yayınla­nan çalışmada araştırmacıla­rın Madrid Politeknik Üniver­sitesi ve Fransa’daki Avrupa Senkrotron Radyasyon Tesi­si ile iş birliği yaparak, bakla­gillerin çevresel faktörleri en­tegre ettiği ve azot fiksasyon verimliliğini düzenlemek için ikincil bir sinyal olarak çin­ko kullandığı keşfedildi. Ça­lışmada, FUN’un nodüllerde­ki çinko sinyallerini çözen ve azot fiksasyonunu düzenle­yen yeni bir çinko sensörü tü­rü olduğunu keşfedildi.

Çalışmaya ilişkin bilgi ve­ren Yardımcı Doçent ve çalış­manın baş yazarı Jieshun Lin, “Bakteriler, kök nodüllerinde havadaki nitrojeni sabitlemek için baklagillerle iş birliği ya­pabilir. Ancak nodüller sıcak­lık, kuraklık, su baskını, toprak tuzluluğu ve topraktaki yük­sek nitrojen konsantrasyo­nu gibi çevresel etkilere karşı hassastır” bilgisini verdi.

Yapay gübre kullanımını azaltmada yeni yol olabilir

Azot fiksasyonunun, hem baklagiller hem de baklagil­ler yetiştirildikten sonra top­rakta kalan azota dayanarak, birlikte yetiştirilen veya gele­cekteki ürünler için azot bulu­nabilirliğini artıran yararlı bir özellik olabileceği ifade edil­di. Söz konusu keşfin, çiftçi­lik sistemlerini yönetmemiz ve azotlu gübre kullanımını azaltmamız ve bunun çevre üzerindeki etkisini azaltma­mız için bize yeni yollar sağ­layan gelecekteki araştırma­ların temellerini atmaya yar­dımcı olacağı belirtildi.

Araştırmacıların, elde edilen sonucu baklagil mahsullerinde optimize etmek için özellikle bakla, soya fasulyesi ve börül­ce gibi mahsuller üzerinde yeni stratejiler geliştirmek için ça­lıştıkları ifade edildi.

Mahsul yetiştirme şeklimiz değişebilir

Çinkonun, bitkileri iklime daha dayanıklı hale getirebileceği için mahsul yetiştirme şeklinin değişmesinde etkili olacağı düşünülüyor. Bunun nedeni bitkinin aşırı hava koşullarına karşı daha fazla tolerans kazanmasına dayanıyor. Yani, daha istikrarlı mahsul veriminin yanı sıra yapay gübre ihtiyacı da azalacak ve baklagillerin önceden uygun olmayan alanlarda yetiştirilmesine olanak tanınacak.

150 binden fazla bitki incelendi

Çinkonun bitkilerde ikincil bir sinyal olarak rolünü keşfetmenin gerçekten dikkat çekici olduğunu belirten çalışmanın baş yazarı Jieshun Lin, “Bu hayati bir mikro besindir ve daha önce hiç sinyal olarak değerlendirilmemişti. 150 binden fazla bitkiyi taradıktan sonra, sonunda çinko sensörü FUN’u tespit ettik ve bitki biyolojisinin bu büyüleyici yönüne ışık