Limanlarda yoğunluk artıyor kapasiteler hızla büyümeli

Necmi ÇELİK

Türkiye Liman İşletmecileri Derneği TÜRKLİM Yönetim Kurulu Başkanı Hamdi Erçelik, limanların 2024 yılı performansını, gözlenen sorunları ve limanlara yapılması gereken yatırımlar konusunu DÜNYA Gazetesi’ne anlattı.

İlk Yarıda Türkiye’de limanların performansını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Limanlarımızın 2024 performansını olumlu buluyorum, rakamlar da bunu gösteriyor. 2024 yılının ilk yarısında limanlarda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,2 artarak 269 milyon 182 bin ton, elleçlenen konteyner miktarı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %11,2 artarak 6 milyon 781 bin TEU’ya ulaştı. Haziran ayında limanlarımızdan yurt dışı limanlarına giden yük miktarı bir önceki yılın aynı ayına göre %2,9 azalışla 11 milyon 266 bin 49 ton olarak gerçekleşti.

Limanlarımızda toplam yükte şubat ayından bu yana süren artış mayıs ayında durmuştu, ve devamında haziran ayında %3,5 oranında bir gerileme geldi. Ancak yine de altı aylık toplam verilerde %3,2 oranında bir artış gerçekleşti. Artıştaki yavaşlamanın temel nedenine baktığımızda mayıs ve haziran aylarında yurt dışından limanlarımıza gelen yük miktarındaki azalmadan kaynaklı olduğu görülüyor. Yük türleri bazında baktığımızda sıvı yüklerde düşüşün devam ettiği gözleniyor. İlk yarıda toplam yükte Aliağa 44,2 milyon ton işlem hacmi ile bu alanda liderlik ederken, bölgede yılın başından bu yana kesintisiz bir artış eğilimi yaşandı. İkinci sırada yer alan Kocaeli’de ise toplamda 42,7 milyon tona ulaşıldı. Konteynerde liman başkanlığı bazında Kocaeli, Tekirdağ ve Aliağa liman başkanlıklarında kesintisiz artış sürüyor. Özellikle Aliağa’da ilk yarıda ortalama %35 gibi önemli bir yükseliş eğilimi kaydedildi.

Konteyner cephesinde tablo nasıl?

Konteynerde ise Türkiye genelinde mayıs ayında başlayan artıştaki yavaşlama haziran ayında da devam etti ve aylık gelişim %3,2 artarak 1 milyon 137 bin TEU oldu. Yılın 6 ayı değerlendirildiğinde yılın aynı dönemine göre %11,2 artışla 6 milyon 781 bin TEU'ya gibi oldukça yüksek oranda bir artış gerçekleştiğini görüyoruz. Özellikle konteynerdeki küresel gelişmelere baktığımızda; yaşanan Rusya-Ukrayna çatışmasına ilave olarak Kızıldeniz krizinin de etkisiyle 2024 yılının genelinde jeopolitik faktörlerin etkisinin daha da olumsuz olacağı bekleniyordu. Ancak Avrupa ve ABD'nin, Çin'e olan ithalat bağımlılığını azaltma çabalarının sonucu olarak ticaret rotalarının yeniden düzenlenmesiyle birlikte konteyner piyasasının da dinamiklerinin değişeceği anlaşılıyor.

Asya'dan Avrupa'ya uzanan hat boyunca dünya limanlarının genel durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Kasım 2023’te patlak veren Kızıldeniz Krizi, Türk deniz taşımacılığı ve limancılık sektörünü de farklı şekillerde doğrudan ve dolaylı olarak etkiledi. Süveyş Kanalı'na erişimde yaşanan kısıtlamalar, tedarik zincirlerinde gecikmelere ve artan maliyetlere yol açarken, bu kriz Türk limanları için aynı zamanda önemli fırsatlar da doğurdu. Güvenlik endişeleri nedeniyle gemilerin Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu'nu tercih etmeleri, Türkiye limanlarında transit yük hacminde belirgin bir artışa neden oldu. Türk limanlarında 2024 yılının ilk 5 ayında transit konteyner elleçlemeleri 2023’e göre ortalama %54.26 artış gösterdi. Bu durum, Türkiye'nin stratejik konumunu daha da güçlendirerek, limanlarımızın küresel lojistik zincirindeki önemini artırdı.

Transit yüklerdeki artışla ilgili değerlendirmeniz nasıl?

Enerji taşımacılığı bu krizden etkilenmiş durumda. Ancak Türk limanlarının ticaret hacmi krizden önceki daralmaya karşın, krizle birlikte transit yüklerdeki artış sayesinde toparlanma eğilimi gösterdi. Güvenlik endişeleriyle birlikte sigorta maliyetlerinin yükselmesi, gemilerin alternatif rotalara yönlendirilmesine neden oldu ve bu durum,Türkiye limanlarında ek maliyetlerin yanı sıra artan operasyonel yükler doğurdu. Ancak bu maliyetler, artan talep ve transit yüklerdeki yükseliş sayesinde dengelendi. Ayrıca, küresel çapta yaşanan konteyner sıkıntısı, limanlarda ciddi darboğazlara yol açtı. Gemilerin uzun süre beklemesi ve boş konteyner bulma zorluğu, tedarik zincirlerinde aksamalara neden olarak üretim süreçlerini olumsuz etkiledi. Türk deniz taşımacılığı da bu küresel sorundan doğal olarak etkilendi.

Türkiye’deki büyük limanlar mevcut konjonktürden nasıl etkileniyor?

Pandemi sonrasında toparlanma çabalarına rağmen, küresel tedarik zincirindeki kırılganlıklar devam ediyor. Büyük limanlarda, özellikle elleçleme, yükleme ve boşaltma işlemlerinde gecikmeler oluşuyor. 2024 yılında Türk limanlarında gemilerin bekleme süreleri, pandemi öncesine kıyasla %20’ye varan artışlar gösterdi. Büyük limanlarda artan iş yükü ve konteyner trafiği, bu limanlarda zaman zaman operasyonel sıkışıklıklar yaratırken, özellikle transit konteynerlerde %54,26 oranında artış görülmesi, bazı limanlarda kapasite kullanım sınırlarına ulaşılması gibi bir tablo ortaya çıkardı. Büyük limanlarda, artan talep ve küresel ticaretin dalgalanmaları elleçleme süreçlerini de etkiledi.

Uzun dönemli perspektifiniz nedir TÜRKLİM olarak?

Küresel ölçekte yaşanılan kriz sürecinde Türk limanları küresel ticarette önemli bir merkez haline gelerek, transit yük akışında önemli bir artış sağladı. Bu fırsatların sürdürülebilir bir avantaja dönüştürülmesi için Türkiye’nin liman altyapısını güçlendirmesi, dijitalleşme ve otomasyon projelerine ve yeşil dönüşüme yatırım yapması kritik önemdedir.