Küresel ekonomideki belirsizlik teknogirişim yatırımlarını yavaşlattı

StartupCentrum raporuna göre 2023’ün ilk çeyreğin­de, Türkiye'deki 77 tekno­loji girişimi yatırım aldı. Söz ko­nusu rakam bir önceki çeyreğe gö­re yüzde 230’lik bir düşüşe işaret ediyor. Raporda özellikle yüksek değerli yatırımların önemli ölçü­de azaldığı belirtiliyor. Teknogi­rişimler, 2023'ün ilk çeyreğinde toplam 61 milyon dolarla 2021'in başından bu yana toplanan en dü­şük tutarı aldı. Özellikle, 10 mil­yon doları aşan yüksek değerli ya­tırımların bu düşüşteki etkisine dikkat çekiliyor. Bu düşüşü ya­bancı yatırımcıların ilgisinin az olmasına bağlayan raporda, mev­cut gerçekleşmeleri ele alan ra­kamlarla yabancının ilgisinin az olduğu doğrulanıyor.

Kurumsal yabancılar nerede?

Öyle ki 2022 yılında yerli tek­nogirişimlere yatırım yapan ku­rumsal yatırımcıların yüzde 50’si yabancılardan oluşurken, 2023’ün ilk çeyreğinde yabancı yatırımcı oranı yüzde 16 seviye­lerine kadar geriledi. Yabancı ya­tırımcı sayısı az olsa da, yerli ya­tırımcıların ekosisteme olan ilgi­sinin devam ettiği gözlemleniyor. Yüksek değerli yatırımların ek­sikliğinden bahsedilirken, 10 mil­yon dolar altındaki yatırımlara bakıldığında ekosisteme olan il­ginin devam ediyor. 10 milyon do­lar altındaki yatırımlar hem adet hem de miktar olarak neredeyse 2021 ve 2022 verilerini yakalamış durumda.

Blok zincir yatırımları arttı

Raporda ayrıca 2023'te en çok yatırım alan oyun, yapay zeka ve makine öğrenimi, finans ve sağ­lık gibi sektörlere de dikkat çeki­liyor. Ayrıca 2022'de blokzincir girişimlerine karşı artan ilginin 2023'te de devam etmesi bekleni­yor. Yılın ilk çeyreğinde blokzin­cir dikeyinde 4 startup toplamda 19.2 milyon dolar yatırım almış durumda. Yatırım aşamaları açı­sından 2023 yılının ilk çeyreği, tüm yatırımların tohum ve erken aşamada yapılmasıyla birlikte ile­ri aşama yatırımlar için nispeten sakin geçti. Tohum aşaması yatı­rımları, tüm yatırımların yüzde 88'ini oluşturdu ve yaklaşık 245 bin dolarlık medyan (ortanca) ya­tırım tutarıyla toplam 40.9 mil­yon doları topladı.

Her yılın ilk çeyreği en düşük yatırım alan çeyrek oldu

2022 yılının sonlarına doğru dünya genelinde ekonomik kriz kaygıları artarken, küresel ekono­mik ve siyasal iklimdeki belirsiz­likler teknogirişimlerin yatırıma ulaşmasını da olumsuz etkiledi. Yüksek tutarlı yatırımlarda ciddi bir düşüş yaşanmıştı. 2023 yılın­da ise bu trendin devam ettiği gö­rüldü. Türkiye’de 2023 yılının ilk çeyreğinde, 77 teknogirişim yatı­rım aldı. 2021 ve 2022 yıllarındaki hızlı yükselişin ardından, bu çey­rekte yatırımlar biraz hız kesti.

10 milyon doları aşan yatırımlara yabancı etkisi

Özellikle 10 milyon dolar üzeri yatırımlarda ciddi bir düşüş ya­şandı ve yılın ilk çeyreğinde sade­ce 1 yatırım gerçekleşti. Bu yatı­rımın da büyük bir kısmı şirketin kripto para birimi üzerinden ger­çekleştirildi. Metatime’ın aldı­ğı 11 milyon doların yaklaşık 10.8 milyon doları özel satışa çıkarı­lan kripto para birimi üzerinden gerçekleştirdi. Ancak, 1 milyon dolar altındaki ve 1-10 milyon do­lar arasındaki yatırımların sayısı 2022’nin ilk çeyreği ile neredey­se aynı seviyede. Bu da, teknogi­rişimlere olan ilginin devam etti­ğini gösteren bir ayrıntı olarak ka­yıtlara geçti.

Yüksek tutarlı yatırımlarda ya­şanan düşüş, yatırım almak iste­yen teknogirişimlerin zorluk ya­şamasına sebep olabilir dolayısıy­la yılın geri kalanında girişimciler, daha düşük tutarlı yatırımları he­defleyebilir. Burada sürdürülebi­lir bir büyüme stratejisi izlemek makul gibi duruyor. Teknogirişim yatırımlarının geçimş dönem per­formansı da dikkate alındığında her yılın ilk çeyreği en az yatırım yapılan çeyrek olarak dikkat çe­kiyor. Bu nedenle, 2023’te toplam adet olarak 2022’ye yakın sayıda yatırım beklenirken, yatırım mik­tarı için aynı şeyi söylemek şimdi­lik pek mümkün gözükmüyor.

En az yatırım toplanan çeyrek soru işaretlerini de artırdı

Yatırım adedi olarak önceki yıl­ların aynı dönemlerine göre yakın sayılara ulaşılsa da yatırım mik­tarı için aynı durumun geçerli de­ğil. Bu yılın ilk çeyreğinde Türki­ye’deki yerli girişimler toplamda 61 milyon dolar yatırım aldı. Söz konusu gerçekleşme 2021 yılı­nın başından bu yana en az yatı­rım toplanan çeyreğin yaşandığı­nı gösteriyor.

Bununla beraber 2021 yılının ortasından beri her çeyrekte bir en fazla 10-100 milyon dolar ara­lığında yatırım gerçekleşirken 2023 yılında bu yatırımların eko­sistemde kalıcı hale gelip gelme­yeceğiyle ilgili soru işaretleri art­tı. Özellikle yabancı yatırımcı­ların ilgisinin azalması, yüksek miktarlı yatırımlara da yansıdı.

Öte yandan 10 milyon doların altındaki yatırım turlarının top­lamı, önceki yıllarla paralel seyre­diyor. Bu aralıkta yapılan yatırım­lara genellikle yerli ve bireysel ya­tırımcıların katıldığı göz önünde bulundurulduğunda, ilginin de­vam ettiğini söylemek mümkün. Dünya genelindeki ekonomik kriz beklentisi girişimciler için dü­şündürücü olsa da yatırımcılar için iyi bir fırsat olabilir. Düşük miktarlı yatırımlar genellikle to­hum aşamasında olan girişimle­re yapılmaktadır. Yani, yatırımcı­lar açısından bu dönemde ekilen tohumlar, önümüzdeki yıllarda Unicorn’lar olarak dönebilir.

Türkiye merkezli yatırımlar 39.4 milyon dolar topladı

Yılın ilk çeyreğinde yatırım alan 77 girişimin 60’ının merke­zi Türkiye’de yer alırken, bu giri­şimler toplamda 39.4 milyon do­lar yatırım topladı. Bu 60 girişim­den 31’inin yatırım detaylarının tamamı Türkiye Ticaret Sicil Ga­zetesi’nden teyit edilirken kalan 29 girişimin (Kitle fonlaması ya­tırımları dahil) bilgileri yine Tica­ret Sicil Gazetesi’nden kısmi ola­rak teyit edildi.

Merkezi yurt dışında bulu­nan ama operasyonlarını Türki­ye’de bulunduran 17 girişim ise 21.2 milyon dolar yatırım aldı. Bu 17 girişimden 6’sı, merkezini yurt dışına taşıdığını 2023 yılın­da tescil ettirdi. Ayrıca bu 17 giri­şimin 10’unun merkezi Delawa­re (ABD), 3’ünün Londra (Birleşik Krallık), 3’ününTalinn (Estonya) ve 1’inin merkezi Düsseldorf’da (Almanya) yer alıyor.

En fazla yatırım alan sektörler önceki yıla göre pek değişmedi. Oyun, yapay zeka ve makine öğre­nimi, finans ve sağlık yine en çok yatırım alan sektörler oldu. Son yıllarda pek çok SaaS girişimine rastlanan dijital pazarlama ve sa­tış dikeyinde de 2023 yılı yatırım­larla başladı.

2022 yılında Türkiye’deki blok­zincir girişimlerine olan ilgide bir yükseliş trendi hakimdi. 2023’te de bu ilgi devam edecek gibi du­ruyor. 4 blokzincir girişimi top­lamda 15.2 milyon dolar yatırım aldı. Yatırım alan 4 girişimnden 2’si oyun girişimi (Passion Pun­ch, Funverse Games) olurken 2’si ise blokzincir odaklı ürünler eko­sistemi oluşturan girişimlerden (Metatime, GAMI World) oluştu. Metatim’ın aldığı 11 milyon dolar yatırım ile çeyreğin en fazla fonla­nan sektörü olan blokzinciri oyun girişimler 9.7 milyon dolarla takip etti. Oyunun ardından gelen seya­hat sektöründe ise 6.5 milyon do­lar yatırım alan HotelRunner bu­lunuyor.

İleri aşama yatırımlarında sessizlik söz konusu oldu

Yatırımlar aşamalarına göre in­celendiğinde 2023 yılının ilk çey­reği, ileri aşama yatırımlar açısın­dan sessiz geçtiği görüldü. Yatı­rımların tamamı tohum ve erken aşamada gerçekleşti. Tohum aşa­ması yatırımlar tüm yatırımla­rın yüzde 88’ini (68 yatırım) oluş­turdu. Bu aşamada toplam 40.9 milyon dolar yatırım toplandı ve medyan yatırım miktarı yaklaşık 245 bin dolar oldu. Erken aşama­da ise 9 girişim 19.8 milyon dolar yatırım aldı. Erken aşama medya yatırım miktarı ise 3 milyon do­lar oldu.

Tohum aşaması yatırımla­rın medyan değerleri karşılaştı­rıldığın ise 2023’ün ilk çeyreğin­de tohum yatırımların medyanı, 2022’nin gerisinde kaldı. Önceki çeyreğe göre medyan miktardaki düşüş yüksek olsa da 2021 ile kı­yaslandığında ortalamada kaldı­ğı söylenebilir. Yani, tohum aşa­masında girişim başına yapılan yatırımlar 2022’ye göre azalarak, 2021 seviyelerine gelmiş durum­da.

Kurumsal yatırımcı farkı

Öte yandan, raporda 2023'ün ilk çeyreğinde 77 yatırım turuna en az 251 yatırımcının katıldığı belir­tiliyor. Bu yatırımcıların 148'i bi­reysel yatırımcılar ve melek yatı­rım ağları, 103'ü ise kurumsal ya­tırımcılardan oluşuyor. Bireysel yatırımcılar ve melek yatırım ağ­ları 14 yatırıma liderlik ederken, kurumsal yatırımcılar, 51 yatırım turuna liderlik etti.

Yabancı yatırımcıların son iki yılda Türkiye startup ekosiste­mine olan ilgisi oldukça yüksek­ti ve yatırım miktarlarına önem­li bir katkı sağlıyordu. Fakat 2023 yılı yabancı yatırımcıların az il­gisinin olmasıyla başladı. 103 ku­rumsal yatırımcının 17’si yurt dı­şı merkezliydi. Bu 17 yatırımcı, 13 yatırım turunda yer aldı. Yabancı kurumsal yatırımcıların katıldı­ğı turların toplam büyüklüğü ise yaklaşık 22.2 milyon dolar oldu. Yabancı yatırımcılar, Türkiye gi­bi gelişmekte olan startup ekosis­temleri için oldukça önemli bir yere sahip. Bu yatırımcıların ilgi­si, startup’lara daha erişebilir fi­nansman sağlarken yatırımcıla­rı da cesaretlendiriyor. 2023 yılı, yabancı yatırımcıların ekosistem için öneminin daha iyi anlaşılaca­ğı bir yıl olacak gibi duruyor. 2023, Türkiye girişimcilik ekosiste­mi için yatırımlar özelinde pek de parlak başlamadı ancak teknogiri­şimcilik sürprizlere dolu bir alan, yılın geri kalanında pozitif bir se­yir yakalamak mümkün.

İlk defa yatırım alanların sayısı ilk çeyrekte arttı

2022’nin ilk çeyreğinde 71 girişimin 40’ı (yüzde 56) ilk kez yatırım almıştı. 2023’ün ilk çeyreğinde ise oran pek değişmedi, 77 girişimin 45’i (yüzde 58) ilk kez yatırım aldı. 2023’ün ilk çeyreğinde İlk kez yatırım alan girişimler toplamda 18,3 milyon dolar yatırım toplarken 2022’nin aynı döneminde 35 milyon dolar yatırım toplanmıştı. Geçtiğimiz çeyrekte girişim başına ortalama 522 bin 800 dolar yatırım yapılırken 2022’de 947 bin 700 dolar yatırım yapılmıştı. Medyan yatırım miktarında da 2022’ye göre düşüş mevcut. 2022’nin ilk çeyreğinde 250 bin dolar olan medyan yatırım miktarı 239 bin 500 dolara geriledi.