Kauçuk sektöründe ‘BYD hareketi’

Nurdoğan A. ERGÜN

Çinli BYD’nin Türkiye’de yatırımı, kauçuk sektö­rünü de heyecanlandı­rıyor. Döviz kuru baskısı ve gir­di maliyetleri yüzünden ulusla­rarası pazarlarda rekabet gücü zayıflayan Türkiye kauçuk sek­törü, 2024'te ihraç birim fiya­tında %5’e yakın bir kayıp yaşa­dı. Dış pazarlarda eli zayıflayan sektör, Çinli otomotiv firması BYD’nin Türkiye’de yapacağı yatırımla önümüzdeki süreçte iç pazarda bir hareketlilik bek­liyor.

Savunma sanayi, otomo­tiv, inşaat makineleri, medikal, tarım ve hayvancılık başta ol­mak üzere hemen her sektör­de geniş bir kullanım alanı bu­lan kauçuk, özellikle elektrik­li araç yatırımlarıyla büyüyen bir alan. Dünya kauçuk pazarı 50 milyar doların üzerinde bir ticaret hacmi yaratırken, Tür­kiye’de de 6,5-7 milyar dolarlık bir kauçuk pazarı bulunuyor.

2 binden fazla firmanın faaliyet gösterdiği Türkiye kauçuk sek­törü, bugünkü yapısıyla ağırlık­lı olarak ihracata çalışıyor. Kau­çuk Derneği Başkanı Özcan Do­ğu Kaya, BYD’nin iç pazardan tedariki ile bu yapının değişebi­leceğini söylerken, talep olması durumunda sektör kapasitesi­nin bunu karşılayabilecek güç­te olduğunu kaydetti.

BYD’nin Türkiye’ye geliyor olmasını sektör adına avantaj­lı bir durum olarak yorumla­yan Kaya, “Burada önemli olan BYD’ye Türkiye’den metal ak­samlar, plastik aksamlar, kau­çuk aksamlar, otomotiv yedek parçaları gibi ne kadar ara ma­mul tedarik edeceğimiz. Biz ne kadar entegre olabile­ceğiz?” dedi. BYD’yi Türkiye’ye getiren Cumhurbaşkanlı­ğı Yatırım Ofisi ile de bu konuyu gö­rüştüklerini an­latan Kaya, şun­ları söyledi: “Yerli te­darik şar­tı var. Ama tam oranın ne kadar ol­duğunu bil­miyoruz. Fa­kat yüksek oranda yerli tedarik şar­tı olduğunu duyduk. Sektör olarak biz de bu konu özelinde çalışıyoruz, BYD’ye otomotiv sektörüne çalışan firmalarımızın listesini de gönderdik.”

Direkt ihracat 4 milyar doları buluyor

Türkiye kauçuk sektörünün Avrupa’dan sonra hacimsel ola­rak ikinci büyük üretici konu­munda olduğunu ifade eden Ö. Doğu Kaya, “Kauçuk, 4 milyar dolarlık direkt ihracatı olan bir sektör. Otomotiv, beyaz eşya gi­bi ürünlerle dolaylı yapılan ih­racatı da eklersek rakam çok daha yüksek” dedi. 2024’te sektör ihracatında bir daral­ma yaşandığını belirten Ka­ya, “Biz önemli bir üretici ve ihracatçıyız.

Ancak katma değerimiz, AR-GE ve markalaşma­mız yeterli sevi­yede olmadığı için maale­sef çok kat­ma değerli üretimleri başka ül­kelere bırakıyoruz. Türkiye’de daha ziyade yüksek üretim hac­minden devam etmek duru­munda kalıyoruz. 2024 de bu şekilde devam etti” değerlen­dirmesini yaptı. Fasıllar bazın­da ise İstanbul Kimya ve Kim­yevi Maddeler İhracatçı Birlik­leri (İKMİB) kayıtlarına göre, 2024'te toplam 30,8 milyar do­larlık kimya ve kimya mamul­leri ihracatı içerisinde kauçuk sektörünün payı 1.6 milyar do­lar oldu.

2023’e göre ihracat­ta yüzde 3.35’lik kayıp kayıt­lara geçti. Türkiye’de kauçuk hammaddesi üretilmediği için sektörün hammaddede %98- 99 ithalata bağımlı olduğu­nu dile getiren Ö. Doğu Kaya, “2024'te işçilik, hammadde, fi­nansman maliyetlerimiz hatı­rı sayılır bir şekilde arttı.

Buna bağlı olarak tonaj olarak ihra­catımızda bir düşüş olmasa da birim fiyatlarımız %5 oranın­da düştü. Maliyetlerimiz ar­tarken satış birim fiyatlarımı­zın düşüyor olması, artık çok zorlandığımızı, karlılıkların çok düştüğünü gösteriyor” de­di. İthalata bakıldığında ham­maddenin ithal birim fiyat­larında artış olduğuna işaret eden Kaya, “Fakat sektör ola­rak ürettiğimiz ürünlerin ih­raç birim fiyatını maalesef is­tediğimiz seviyede artırama­dık” yorumunu yaptı.

Yine de sektörü birim fiyatı yüksek bir alan olarak gösteren Kaya, şöy­le devam etti: “Kauçuk sektörü araç lastikleri ve araç dışı ola­rak ikiye ayrılır. Lastikte küre­sel oyuncular olduğu için fiyat­lar daha sabit. Biz genelde lastik dışı alana bakarız. Orada birim fiyatımız yaklaşık 6 dolar. Ama aynı ürün ithalatta 9.5 dolara çı­kıyor.”

Avrupa’daki durgunluk sektörü zorlayacak

Türk kauçuk sektörünün ih­racatının yüzde 65’ini Avrupa, özellikle de Almanya’ya yaptığı­nı açıklayan Ö. Doğu Kaya, “Al­manya başta olmak üzere Avru­pa otomotiv sektöründe büyük bir durağanlık yaşanıyor. Avru­pa’daki bu yavaşlama 2025’te bizi olumsuz etkileyecek” diye konuştu. Otomotiv üretiminde Çin’in çok hızlı ilerlediğini an­latan Kaya, şu değerlendirme­leri yaptı: “Dünyada otomotiv üretiminin Çin’e kayması bizim için büyük sıkıntı, büyük risk. Amerika’ya bile bir şekilde gire­biliriz ama Türkiye’den Çin pa­zarına girmek çok zor. İşin ger­çeği özellikle kauçuk ürünleri gibi ürünlerde bu pazarda çok başarılı değiliz.”

“2025’te ne olacağını Trump şekillendırecek”

Sektörü 2025’te neler beklediğine dair yorumlarını da paylaşan Doğu Kaya, “Dünya nefesini tuttu Trump’a bakıyor. Trump kapılarını sadece Çin’e kapatmıyor. Avrupa ile ticari savaşı var ve bunu kazandığı net. Şimdi üretim kısmen Hindistan’a kayıyor. Bir kısmı Türkiye’ye kaydırmayı tercih edecek mi, etmeyecek mi sorusu var. Burada Türk firmalar bir potansiyel yaratmak zorunda. Özellikle kauçuk sektöründe rotasını bu yöne doğru değiştirmeyen firmalar 2025’te de çok zorlanacak” dedi.

“Kriz dönemi her zaman kötü değildir”

Bir yanda jeopolitik ve politik engel­ler diğer yanda mevzuatsal sı­kıntılar nedeniyle zor dönem yaşandığını söyleyen Kaya, “Bu dönemde her şey çok hareketli, konsantras­yon zor. Sanayici işine odaklanamıyor. Ama biz kolay olmayan dönemlerde de başarılı olabilen bir toplumuz. Kriz dönemle­ri, her zaman kötü değildi. Verimsizle­rin elenmesi faydalı bi­le olabilir. Endişemiz, gerçekten verimsizler mi eleniyor, yoksa farklı sebeplerden dolayı elenen firmalar oluyor mu?” dedi.