Irak, yasaklarla Türk gıda firmalarını yatırıma zorluyor

Mehmet Hanifi GÜLEL

Hububat başta olmak üzere çeşitli ürünlere ilave vergiler getiren Irak, ithal ürünlere karşı getirdiği vergi ve yasakları genişletiyor. Gıdada yerli üretime yönelen Irak, son olarak meyve suyu ithalatını yasaklarken hamur ve kek ürünleri ithalatını önlemek içinde karar aldı. Yeni yasakların 2024’te yürürlüğe girmesi bekleniyor.

Türkiye’nin gıda ihracatında ilk sırada yer alan ülke, ihracatçının da zor bir süreçten geçmesine neden olurken Türkiye’den özellikle gıda firmalarını yatırım yapmaya zorladığı ifade ediliyor. Irak’ta süregelen güvenlik endişeleri, yatırım ortamındaki diğer zorluklar gibi sebeplerle Türk girişimcilerin yatırıma sıcak bakmadığı da anlatıldı. Bu yılın 11 aylık döneminde, Türkiye’den Irak’a yapılan hububat sektörü ihracatı yüzde 8,9 azalarak 2.1 milyar dolardan 1.9 milyar dolara gerildi.

GAİB’ten yapılan sektör ihracatı ise yüzde 5,4 değer kaybederek yaklaşık 1.2 milyar dolardan 1.1 milyar dolara geriledi. Irak’a bu yılın ilk 10 ayında 2 milyar 564 milyon dolarlık ihracat yapıldı. En çok ihraç edilen gıda ürünü un, şeker ve şekerli mamuller, beyaz et ve bakliyat yer alıyor.

‘’Yatırım yapan ve hazırlık yapan firmalar var’’

Güneydoğu Anadolu Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (GAİB) Başkanı Celal Kadooğlu, şu an sektörlerinde Irak’ta hali hazırda yatırımları bulunan veya yatırım hazırlığında olan firmaların olduğunu belirterek, ‘’Ülkemizin sahip olduğu bilgi birikimine Irak pazarında büyük ihtiyaç var ve Irak hükümeti bu anlamda başta ülkemizden olmak üzere dışarıdan gelecek yabancı yatırımlara oldukça açık.

Zaten Irak’taki ithalat yasaklarının hedeflerinden biri de yatırımcıyı kendi ülkesine çekmek.

Devletimizin alacağı önlemler ile ülkemizi firmalarımız için daha cazip bir yatırım ortamına dönüştürmesi ve firmalarımızın yatırımlarını ülkemizde yapması bizim her zaman önceliğimizdir. Çünkü, ülkemize yapılan her bir yatırım maddi getirilerinin ötesinde birçok sosyal pozitif dışsallığı da beraberinde getiriyor’’ dedi.

Güneydoğu kısıtlamalardan çok daha fazla etkilenecek

Irak pazarında son yıllarda yaşanan darboğaz sebebiyle ihracatta bir düşüş trendinin hakim olduğunu ifade eden Kadooğlu, Irak’ın ithal ikameci bir politika izliyor olması, ithalatı önlemek üzere başta hububat ürünleri olmak üzere çeşitli ürünlerimize ilave vergiler getirmesi, yasaklara başvurması neticesinde ihracatın daha zor bir patikaya girdiğini söyledi.

Tüm kayıplara rağmen Irak’ın hala sektörlerinin en önemli ihracat pazarı konumunda olduğunu kaydeden Kadooğlu, ‘’Hamur ve kek ihracat yasağının önümüzdeki günlerde uygulanmaya başlanacak. Bu yasakların ihracatımızı çok olumsuz etkileyeceğini düşünüyorum. İhracatının büyük kısmı Irak’a olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi bu kısıtlamalardan çok daha fazla etkilenecek.

Özellikle bölgemizin sektörümüzdeki ikinci büyük ihracat kenti Mardin ve bilhassa Kızıltepe Organize Sanayisi, çok büyük ölçüde sektör ürünlerimizi üretiyor ve binlerce kişinin istihdam edildiği çok sayıda işletme ihracatının tamamını Irak’a yapıyor. Bu bakımdan Irak pazarındaki söz konusu olumsuz gelişmelerin ihracat kaybının ötesinde sosyal bir probleme dönüşmesinden de endişe ediyoruz’’ diye konuştu.

Körfez ülkeleri içinde ilk sırada Suudi Arabistan yer aldığını ileten Kadooğlu, bu ülke ve bölge ülkeleri ile siyasi ve diplomatik yakınlaşmın ihracatımıza da doğrudan etki ettiğini belirtti. Kadooğlu, birliklerinden S. Arabistan’a yapılan sektör ihracatı 2022’nin ilk 11 ayında 17.3 milyon dolar olurken bu senenin ilk 11 ayında ihracatımız yüzde 241 artarak 59.4 milyon dolara ulaştığını aktardı.

50'nin üzerinde firma yatırım yapıyor

Irak’ın son dönemde her geçen gün yerli üretime daha fazla önem vermeye başladığına dikkat çeken DEİK Türkiye-Irak İş Konseyi Başkanı Halit Acar, yerli üretimde fabrikaların orada açılmasıyla ürünlerimize vergi oranları veya yasakların artığına vurgu yaptı.

Meyve suyu ihracatına daha önce yasaklandığını, son zamanlarda hamur ve kek işlerine getirilen yasağın daha yürürlüğe girmediğini aktaran Acar, "Ocak ayı itibarıyla yasağın yürürlüğe girmesi bekleniyor. Fakat burada da yine net bir karar yok.

Çünkü bu normalde merkezi hükümetten ekonomik kurulu komisyonunun vermiş olduğu bir karar. Bir de ülkenin Güneyi ile Kuzeyi arasında da biraz boşluk var. O boşluktan dolayı da daha yürürlüğe giren bir şey yok. Ama normal şartlarda Kuzey tarafı biz öyle bir şey uygulayamayacağız demişlerdi. Şu an Irak’ın Güneyinde kek üretimiyle ilgili açılan bir fabrika var ve büyük kapasitede değil’’ dedi.

‘’İhracatın düşmesinde deprem etkili oldu’’

Irak’ta normal şartlarda şu an için herhangi bir güvenlik probleminin olmadığına dikkat çeken Acar, Türk yatırımcıların rahat bir şekilde Irak'ta yatırım yapabilecek bir durumda olduğunu ve şu an farklı sektörlerden 50’nin üzerinde firmanın yatırım yaptığını bildirdi. Bu yılın 11 ayında Irak ile 11 milyar 580 milyon dolarlık ihracat yapıldığını açıklayan Acar, geçen yılın 13 milyar 750 milyon dolarla kapatıldığını aktardı.

Bu yıl tahminen 13 milyarla ile 13.5 milyar dolara ulaşmasını ön gördüklerini ifade eden Acar, ‘’İhracatta normalde bir düşüş yok ama Güneydoğu’da deprem olmasından dolayı Habur Gümrük Kapısı’ndan 60 gün boyunca doğru dürüst bir ticaret yapılamadı. Öte yandan, Irak’ın gelişmekte olan bir ülke ve şu anda iyi bir noktaya gelmiş durumda. Paraları var ve ileriye dönük hamleler yapıyorlar.

Bizim Türk firmalarımız, Türk yatırımcılarımız bir an önce bundan faydalanması gerekiyor. 43 milyonluk bir nüfus var ve ciddi bir tüketim var. Özellikle Irak'a çalışan firmalar için söylüyorum. Gittiğimiz yerlerde bize sürekli Türk firmaları gelip Irak'ta yatırım yapmasını istiyorlar’’ şeklinde konuştu