Enflasyondan arındırılmış satışlar zayıf kaldı, ikinci 500’ün performansı düştü

İstanbul Sanayi Odasının (İSO) "Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kurulu­şu-2023" araştırmasına göre, en büyük ikinci 500 sanayi kuru­luşunun üretimden satışları ge­çen yıl 2022'ye göre yüzde 42,2 artarak 988 milyar liraya yük­seldi.

2021 ve 2022'ye göre zayıf bir performansa işaret eden bu artışta, yavaşlayan küresel ta­lep, Kahramanmaraş merkezli deprem felaketi, uzun seçim dö­nemi ve ardından yeni ekonomi politikaları doğrultusunda uy­gulanan sıkılaşma politikaları belirleyici oldu.

Enflasyona ilişkin tüm göstergelerde gerileme var

İSO İkinci 500'ün üretim­den satışlarındaki değişimler, yıl sonu enflasyon verisinden arındırılarak incelendiğinde, 2023 yılında üretimden satış­ların yüzde 13,7 gerilediği gö­rüldü. Reel değişimler hesap­lanırken son yıllarda olduğu gi­bi yine yıl sonu enflasyon verisi kullanıldı. İSO İkinci 500'ün üretimden satışları, enflasyo­na ilişkin tüm göstergelerde reel olarak geriledi. Bu hesap­lamanın ortalama enflasyon verisi kullanılarak yapılması durumunda reel gerilemenin yüzde 7,6 olacağı görüldü.

2023'te zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen Türkiye'nin ihracatı binde 5 ar­tarak 255,4 milyar dolara yük­seldi. Bu dönemde Türkiye'nin sanayi ihracatı binde 2 düşüş­le 245,6 milyar dolara geriledi. İSO İkinci 500'ün ihracatı ise yüzde 6,5 düşüşle 15 milyar do­lar oldu. Türkiye geneli ve İSO 500'ün altında bir performansa işaret eden bu durum, nispeten daha küçük ve orta ölçekli kuru­luşların dış pazarlara açılma ve rekabet gücünü koruma anla­mında önemli ölçüde zorlandı­ğını gösterdi. İSO İkinci 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içinde­ki payı 0,4 puan azalarak yüzde 6,1'e geriledi.

Karlılıkta zayıf performans

İSO İkinci 500, geçen yıl sa­tışlarının yanı sıra karlılıkta da zayıf bir performans ortaya koydu. Bu dönemde İSO İkinci 500'ün faaliyet karı yüzde 44,9 artarak 145,5 milyar liraya çıktı. Buna karşılık aynı dönemde fa­aliyet karlılığı oranı yüzde 12,6 ile aynı kaldı.

Benzer şekilde, faiz, amortis­man ve vergi öncesi kar büyük­lüğü yüzde 46 artışla 176,8 mil­yar liraya ulaştı. Buna rağmen FAVÖK karlılığı sadece binde 1 artarak yüzde 15,3 oldu. Ver­gi öncesi kar ve zarar toplamı ise yüzde 26,8 artarak 94,7 mil­yar liraya yükseldi. Ancak satış karlılığı oranı 1,2 puan düşüşle yüzde 9,4'ten yüzde 8,2'ye indi.

Devreden KDV alacakları sorun olmaya devam ediyor

Borçların alt kalemleri ince­lendiğinde, İSO İkinci 500 araş­tırmasında mali borçların yüzde 66 artışla 303 milyar liraya çıktı­ğı görüldü. Diğer borçlar ise yüz­de 87,5 artışla 338 milyar liraya ulaştı. Enflasyon düzeltmesinin, bilançoların aktif tarafında du­ran varlıklar, pasif tarafında ise öz kaynaklar üzerinden önem­li bir değişim yarattığı ortaya konuldu.

Kısa vadeli mali borç­lardaki artış yüzde 59,4 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 76,4'lük artışın altında kaldı. Sa­nayicilerin son yıllarda makul bir çözüm bulunmasını bekledi­ği konulardan biri olan devreden KDV alacakları, gerek İSO 500 gerekse İSO İkinci 500 şirketle­ri için ciddi bir sorun olmaya de­vam etti. İSO İkinci 500'de dev­reden KDV yüzde 58,3 artarak 14,1 milyar liraya yükseldi.

 Kar eden kuruluş sayısı 2023 yılında geriledi

Karlılıktaki zayıf perfor­mans, kar ve zarar eden ku­ruluşlar sayısında da kendini gösterdi. İSO İkinci 500'de vergi öncesi dönem kar ve za­rar büyüklüğüne göre, 2022 yılında kar eden kuruluş sa­yısı 457 iken 2023'te 428'e geriledi. Zarar eden kuruluş sayısı da 43'ten 72'ye yüksel­di. Bu sayı 2018 sonrasındaki en yüksek değer olarak dik­kat çekti. .2023'ün en çarpıcı gelişmesinin, net kambiyo zararının neredeyse 5 katına çıkarak 4,1 milyar liraya ulaş­ması oldu. Net kambiyo zara­rındaki bu yüksek oranlı artı­şa karşılık kambiyo işlemleri haricindeki diğer gelirlerden elde edilen net kar 18,5 milyar liraya çıkarak kur zararını faz­lasıyla telafi etti. Böylece net üretim faaliyeti dışı gelirle­rin net satışlara oranı yüzde 0,8'den yüzde 1,2'ye çıktı.