Türk Akımı-TANAP yarışı başladı

MEHMET KARA

Her ikisi de Türkiye üzerinden geçecek iki önemli uluslararası doğalgaz boru hattı projesi arasındaki yarış kızışıyor. Gaz akışını TANAP’ın mı yoksa Türk Akımı’nın mı önce sağlayacağı merak edilirken, hangi projenin daha yararlı olduğu üzerindeki tartışmalar da yoğunlaştı. Türkiye ise her iki projenin de ihtiyaç olduğu tezini işliyor. 

Azerbaycan doğalgazını Türkiye ve Avrupa’ya taşıyacak Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ile Rus doğalgazını Karadeniz’in altından Türkiye’ye ve ardından Yunanistan üzerinden Avrupa’ya taşıyacak Türk Akımı projelerine çalışmalar hızlandı. 

İki projeden hangisinin daha erken sonuçlanacağı konusunda da bir yarış söz konusu. Ayrıca, hangi projenin daha ekonomik ve/veya yararlı olduğu konusunda da çeşitli taraflardan gelen açıklamalar çoğaldı. 

TANAP’tan ilk gaz, 2018’de 

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Şahdeniz havzasından çıkartılacak doğal gazı Türkiye üzerinden Avrupa`ya taşıyacak TANAP projesiyle ilgili değerlendirmelerde bulunurken, “TANAP projesinde ilk gaz akışının 3 yıl sonra gerçekleşeceğine eminim. Böylece Şahdeniz gazı Türkiye ve Gürcistan’a ihraç edilecek” dedi. TANAP projesinin Güney Gaz Koridoru’nu realiteye dönüştürdüğünü ifade eden Aliyev, TANAP’ın Avrupa’ya giden ayağını oluşturan Trans Adriyatik Gaz Boru Hattı Projesi’nin (AP) icrasında da sorun yaşanacağına inanmadığını vurguladı. 

Ankara’dan henüz izin yok ama... 

Öte yandan Rus doğalgazını Karadeniz’in altından geçerek Türkiye’ye ve Yunanistan üzerinden Avrupa’ya aktaracak Türk Akımı gaz boru hattı çalışmaları da devam ediyor. Rus doğalgaz devi Gazprom yetkilileri, Türkiye gerekli izinleri henüz resmileştirmese de Türkiye’nin ekonomik bölgesindeki inşaat çalışmalarına haziran ayı içinde başlayacaklarını duyurmuştu. Ancak Rusya Başbakanı Dimitriy Medvedev, Türk Akımı’nın ciddi bir yasal düzenlemeye ihtiyacı olduğunu söyledi. Medvedev, “Türk Akımı tam teşekküllü önemli bir proje. Elbette, bunun ciddi yasal temellere ihtiyacı var. Tüm dokümanlar hazır. Bu açıdan her şey güzel. Türk yönetimi ile prensipte tüm anlaşmalar sağlandı” dedi. 

Doğu Avrupa Türk Akımı’na sarıldı 

Bugüne kadar Ukrayna üzerinden gelen Rus doğalgazını kullanan Doğu Avrupa ülkeleri, Türk Akımı’na yönelik ortak tavır geliştirmeye yöneldi. Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan, Türk Akımı projesiyle ilgili Rusya’ya ortak proje sundu. Moskova’yı ziyaret eden Slovakya Başbakanı Robert Fico, “Rusya’ya Avrupa Birliği’nin katılımıyla Slovakya, Romanya, Bulgaristan ve Macaristan’ın ortak projesini sunuyoruz. Bu, 2016’da hayata geçecek Türk Akımı’yla ilgili” dedi. Türk Akımı’nın anlaşmalara dayandığını belirten Fico, bu nedenle Güney Akım’ın aksine, bu projede her şeyin yolunda olduğunu da kaydetti.

Atina'dan Türk Akımı'na 2 milyar dolar

Yunanistan Çevre ve Enerji Bakanı Panagiotis Lafazanis, Rus doğal gazını Türkiye ve Yunanistan üzerinden Avrupa’ya taşıyacak Türk Akımı’nın Yunanistan bölümünün maliyetinin 2 milyar dolar olacağını belirtti. Projeye siyasi destek sağlayacak belgeleri bu ay imzalamayı planladıklarını belirten Lafazanis, bu konuda 18-20 Haziran’a kadar bir ön anlaşmanın hazır olacağını aktardı. Lafazanis’e göre Türk Akımı projesi Yunanistan’da 20 bin civarında yeni istihdam yaratacak.

Rusya: Avrupa ülkeleri pişman

Rusya Başbakanı Dimitriy Medvedev, yerini Türk Akımı’na bırakan Güney Akım projesinin iptal olmasına neden yol açan bazı Avrupa ülkelerinin şimdi pişman olduklarını söyledi. Güney Akım Projesi, Karadeniz’in altından geçerek Bulgaristan’a, oradan da Avrupa içlerine doğru gaz taşımak üzere projelendirilmişti. Ancak AB başkentleri, Rus doğalgazına bağımlılığı artıracağı gerekçesiyle işi ağırdan alınca Moskova Ankara ile Türk Akımı’nı hayata geçirme konusunda anlaşmıştı.

ABD'nin tavrı TANAP'tan yana

Avrupa Birliği ülkeleri bir yandan Türk Akımı, bir yandan da TANAP projesiyle yakından ilgilenirken, konuya Atlantik ötesinden de müdahaleler başladı. ABD Dışişleri Bakanlığı Enerji Kaynakları Özel Temsilcisi Amos Hokshteyn, mayıs sonlarında yaptığı açıklamayla ülkesinin tavrını belli etti. Türk Akımı Projesi’nin Yunanistan’ın çıkarlarına aykırı olduğunu iddia eden Hokshteyn, Atina’nın bunun yerine TANAP’ı desteklemesini teklif edeceklerini açıkladı. Hokshteyn, “Türk Akımı sadece AB’nin Rus gazına bağımlılığını artırır. TANAP, Yunanistan’ın kendi enerji kaynaklarını geliştirmesine de olanak tanıyacak bir proje” dedi. Ancak Atina’dan gelen haberler, Yunanistan’ın Türk Akımı’na sıcak yaklaştığını gösteriyor.

Türkiye her ikisini de istiyor

Bu arada, Türkiye’nin yaklaşımı hem TANAP’ın hem de Türk Akımı’nın hayata geçirilmesi gerektiği yönünde. Ankara Azerbaycan’la TANAP’ın temelini atarken, bir yandan da Moskova ile Türk Akımı konusunda el sıkıştı. Türkiye’nin diplomasi koridorlarında ve enerji görüşmelerinde, Avrupa’nın gaz ihtiyacının tek başına TANAP’la karşılanamayacağı, dolayısıyla iki projenin birbirinin rakibi değil tamamlayıcısı olduğu tezini işliyor. Türkiye bir yandan da, bu iki projenin dışında Türkmenistan, Irak, İsrail ve Kıbrıs çevresindeki yataklardan çıkarılacak doğalgazın da kendi toprakları üzerinden Avrupa’ya taşınması yönündeki projeler üzerinde çalışıyor. Doğu Akdeniz’deki kaynaklar için Ankara’nın, Kıbrıs sorununa kalıcı çözüm ve İsrail-Filistin barışının sağlanması gibi ön şartları var.