Kurulum hızına yetişmek için talep edilen kapasite açılmalı

Hüseyin VATANSEVER

Paris Anlaşması'na uygun olarak Türkiye de 2053'te net sıfır emisyon hedefi belirledi. Coğrafi konumu nedeniyle dikkate değer bir güneş enerjisi potansiyeline sahip Türkiye’de yakın gelecekte güneşe dayalı enerji üretimi modelleri ve bu teknolojiye dayalı üretimde artış bekleniyor. Bununla beraber 2035 yılı itibarıyla Türkiye’nin güneş enerjisinde fosil yakıtlar da dahil kurulu güçte ilk sırada yer alması öngörülüyor.

Yatırımların hız kazanması kapasite açılmasına bağlı

 Enerji Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (ENSİA) tarafından paylaşılan verilere Türkiye’nin güneş enerjisinde kurulu gücü, 2024 yılının mart sonu itibarıyla 12 bin 634 MW seviyesinde. 2035 yılında ise söz konusu rakamın 53 bin MW seviyesine ulaşması bekleniyor.

Bu hedefe güneş enerjisi sahasında ulaşmak için ise geride kalan 10 yılda devreye alınan kurulu gücün 4,5 katını önümüzdeki 12 yılda haya geçirmek elzem bir ayrıntı. ENSİA’ya göre başlıca sıkıntı ise lisansız projelerde hâlâ yeterli kapasitenin açıklanmıyor olması. Bu durumda yatırım tarafında ilgi mevcut fakat kapasite açılmadığı için trafo merkezlerine bağlanılamıyor.

Yatırım maliyetleri karşılanabiliyor olsa da yatırımcılar bağlantı sorununda takılıyor. Çözüm olarak da TEİAŞ tarafında yılda yaklaşık 4 bin MW kapasite açılıyor olması gerekiyor. Türkiye’nin güneş enerjisinde 2024 yılını 2 bin MW’ın altında bir kurulu güç artışı ile kapatacağı öngörülürken şu an ulaşılan kapasite rakamlarının olması gereken hızın yarısından daha az olduğu görülüyor.

Çatılardaki potansiyel ile tüketimin %45’i karşılanabilir

Türkiye’nin güneş enerjisi potansiyeli değerlendirilirken arazi GES’lerinden ziyade önceliğin çatı GES’lere verilmesi gerektiği belirtiliyor. Farklı bir ifadeyle potansiyelin verimli bir şekilde kullanılması için planlı bir ilerleme kritik önem taşıyor. İngiltere merkezli enerji düşünce kuruluşu Ember, yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri analiz ederek, Türkiye’de çatılarda kurulabilecek GES potansiyelini hesaplandı. Afet bölgesi ilan edilen 11 il dışındaki şehirler çatılar panel kurulumuna uygunluklarına göre sınıflandırıldı.

Çalışma kapsamında toplam 120 GW’lık potansiyel hesaplanırken çatı tipi güneş enerjisi potansiyelinde İstanbul 10,4 GW, Ankara 10,1 GW ve İzmir 9,3 GW ile ilk sıralarda yer aldı. Bu potansiyel Manisa'da 3,1 Afyon'da 2,8, Kocaeli'de 2,5 ve Tekirdağ'da 1,9 GW olarak ölçüldü. Söz konusu potansiyelin devreye alınmasıyla birlikte kentlerde yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaşmasına ilave arazi GES’leri için de sürdürülebilir planlama yapma imkanı kazanılmış olacak.

Öte yandan, baraj ve göletlerin rezervuar yüzey alanlarının fotovoltaik panellerle kaplanmasıyla kurulan yüzer GES’ler, bir yandan temiz ve yenilenebilir elektrik enerjisi üretirken diğer yandan da buharlaşmadan kaynaklanan su kayıplarının önüne geçiyor. Su yüzeyinde bulunmasıyla serin kalan panellerin enerji üretimi de yükseliyor ve bu sistemler, karasal GES’lere göre yüzde 10 daha verimli çalışıyor.

Türkiye’deki barajların yüzde 10’una bu sistemin uygulanması halinde Yüzer GES’lerin ülke elektrik tüketiminin dörtte birini karşılama potansiyeli bulunuyor. Türkiye’nin ilk yüzer GES’i yaklaşık 1 megawatt kurulu güç ile Keban Barajı göl yüzeyinde test üretimine başladı. Türkiye'nin yüzer GES potansiyeli ise yaklaşık 80 bin MW’lık potansiyele işaret ediyor.

İlk çeyrekte kurulu güç artışı 2023’ü ikiye katladı

 Son olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin Şubat 2024 sonu itibarıyla kurulu gücü 107 bin 594 MW’a ulaştı. Elektrik üretiminde yenilenebilir enerjinin payı ocakta yüzde 51,63, şubatta yüzde 51,03 olmak üzere 2024’ün ilk 2 ayında yüzde 51'in üzerine çıktı. 2023 sonunda 11 bin 316 megavat olan güneş enerjisi kurulu gücü ise şubat sonunda ilk kez 12 bin megavat bandını aşarak 12 bin 425 megavata yükseldi. Güneş enerjisi kurulu gücünde 2023’te toplam 2 bin megavat, 2024’ün ilk iki ayında ise bin 109 megavat artış oldu. Böylece, 2023'te elde edilen artışın yarısından fazlasına bu senenin ilk iki ayında ulaşıldı.

Tüketim içindeki payı artırılmalı

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de 2023’te 330,3 TWh elektrik tüketimi gerçekleşti. Bir önceki yıl ile kıyaslandığında tüketimin yüzde 0,2 azaldığı görüldü. 2023’te elektrik üretimi ise 2022’ye göre yüzde 0,6 azalarak 326,3 TWh olarak kayıtlara geçti. Türkiye Ulusal Enerji Planı çalışmasının sonuçlarına göre elektrik tüketiminin 2025’te 380,2 TWh, 2030’da 455,3 TWh, 2035’te ise 510,5 TWh seviyesine ulaşması bekleniyor. Söz konusu rakamlar göz önüne alındığında Türkiye’nin net sıfır hedefleri için güneş enerjisinin itici güç olacağını söylemek mümkün.