Güneş yatırımlarında yerli ekipman önemli

MEHMET KARA 

Türkiye’de güneşe dayalı elektrik üretimi alanında da faaliyet gösteren DMY Elektronik Yatırımlar ve Üretimden Sorumlu İcra Kurulu Üyesi Levent Gülbahar’a Türkiye’de giderek artan güneş enerjisi yatırımlarını ve bu sektörün geleceğini sorduk. 

Güneşten elektrik üretiminde ne durumdayız? 
Yaklaşık 10 yıldır yenilenebilir enerji ve özelinde güneş enerjisi için gösterilen çabalar, verilen emekler meyvelerini vermeye başlıyor. Yani, deyim yerindeyse güneş yavaş yavaş ülkemizde de doğmaya başladı. Halen 100 megavatlar (MW) seviyesinde bulunan güneş enerjisi santrali (GES) kurulumlarının, bu yılın sonunda 200 MW’ı yakalamasını bekliyoruz. 

Bunlar düşük rakamlar değil mi? 
Evet haklısınız, geç kalmış durumdayız. Ama hızlı yol alacağımıza inanıyorum. Bugün Türkiye’de 100 MW’ler mertebesindeki güneş enerjisi santrallerinin toplam kurulu gücünün 2020 yılına kadar da 5000 MW’ı bulması bekleniyor. 

Yurtdışından yılda 55-60 milyar dolar fosil yakıt ithal ederek elektrik enerjisi üreten ülkemiz, artık kendi öz kaynaklarına dönme hedefinde. Rüzgar, hidro, jeotermal ve biyokütle enerji tesislerinin yanında artık güneş enerji sahaları da belirmeye başladı. 

Geçtiğimiz yıl ve bu yıl içinde açılan ihaleleri MW başına 2,0- 2,9 milyon TL katkı payı teklifiyle kazanıp lisanslı GES kurmayı hedefl eyen firmalar hızla kurulum yapıyor. Bunların yanında 1’er MW’lık lisanssız güneş tarlaları kurmaya başlayan firmaların sayısı da gün geçtikçe artıyor. 

Hedefe ulaşmak için yeterli mi? 
Tabii ki yeterli değil. Ama bu arada devlet, GES’ler için yeni ve ilave şebeke bağlantılarını da düzenli olarak açıklamaya başladı. Bu kapasiteleri kullanmak için can atan, uzun yıllardır bunları bekleyen yatırımcılar var. Ayrıca tüm olumlu gelişmelere paralel, GES’ler konusunda yatırım iştahına sahip girişimci sayısı da hızla artıyor. Dolayısıyla artık güneş enerjisi konusunda doğru yoldayız diyebiliriz. 

Tamam güneş yerli bir kaynak da ya ekipmanlar? 
Yerinde bir soru. Enerji bağımsızlığı için yerli enerjiyi yerli kaynağımız güneşle üreteceğiz ama kurulan ve kurulacak GES’ler ne kadar yerli katkı içeriyor? Ne kadarı yerli teknoloji, Teknoloji ve ekipman için yurt dışına ne kadar döviz ödeyeceğiz? Bu soruların cevabı çok önemli. Saha geliştirme, projelendirme, mühendislik, mekanik konstrüksiyon, trafo, şalt panosu, orta gerilim sistemi, kablo, tel çit gibi aksamlar artık %90-95 oranında yerli kaynaklarla tedarik edilebiliyor. Ama yatırım bedelinin yaklaşık % 60’ını PV panel ve inverter (evirici) oluşturuyor. Ve maalesef bunların yüzde 80’den fazlası yurtdışından tedarik ediliyor. 

Yani enerji yerli de olsa GES’ler için ithalat şart... 
Evet. Basit bir hesap yapalım. 2020 hedefi olan 5 bin MW’lik GES için gereken yatırım tutarı yaklaşık 5 milyar euro. Bunun yüzde 50’si, yani 2.5 milyar eurosu PV panel ve yüzde 8’i yani 400 milyon eurosu inverter yatırımı. 

Yerli panel ve invertör üretimi de var... 
Doğru, Türkiye’de 20’ye yakın firma panel üretiyor ama ürettikleri panellerin yerli katkı oranı düşük. Bu panellerin sadece laminasyon işleri burada yapılıyor. Hücre (cell), jonction box, eva, ted’lar, hep dışarıdan tedarik ediliyor. Sonuçta 2,5 milyar euro luk PV panel üretiminde sadece polysilikon tedarik ederek toplam tutarın yüzde 17’si olan 425 milyon euroyu yurtdışına çıkartmış olacağız, yaklaşık 2 milyar euro yurt içinde kalacak. 

Yerli katkı oranını yükseltmek için ne lazım? 
Tabii ki içeride teknoloji ve üretime yatırım lazım. Polysilikon, ingot, wafer, hücre ve panel üretim süreç sırası ile tanımlayabileceğimiz PV panel üretiminde 1.000 MW/yıl kapasiteli bir üretim tesisi için yaklaşık 800 milyon euroluk yatırım şart. Ama bu mümkün olsa da çok kolay bir şey de değil. Ar-Ge, know-how, teknoloji ve patent lazım.

İnverter üretiminde durum ne? 
İnverter üretimi için PV panelde olduğu gibi çok yüksek meblağlarda yatırıma ihtiyaç yok. Güç elektroniği konusunda uzmanlaşmış, kesintisiz güç kaynakları, redresörler, doğrultucular veya endüstriyel tip inverterler geliştiren veya üreten firmalar solar inverterleri de geliştirip üretebilirler. 

Bunun için gereken toplam yatırım tutarı en fazla 40-45 milyon eurodur. Yarı iletken, direnç, diyot, kondansatör gibi elektronik komponentler de ithal edilmek durumunda olduğundan inverter’deki yerli katkı payı da en fazla yüzde 78’e ulaşabiliyor.