Gama, enerjide bölgesel oyuncu olmayı hedefliyor

Mehmet KARA 

Türkiye’nin önde gelen taahhüt şirketlerinden Gama, son yıllarda enerji konusunda daha çok öne çıkmaya başladı. Grup şirketi Gama Enerji, Amerikan GE ortaklığıyla faaliyetlerini sürdürüyor. Hem bu ortaklık, hem de Gama’nın taahhüt firması olarak geçmişte önemli yatırımları inşa etmiş olması Gama Enerji’nin en önemli avantajları arasında yer alıyor. Gama Enerji Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü Arif Özozan, şirketin projelerini ve hedeflerini DÜNYA’ya anlattı.

Dünyada enerji kaynakları arasında nasıl bir denge var?

Dünyada kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtlar hâlâ ana enerji kaynaklarını oluşturuyor. Ortaya çıkan iklim değişikliği neticesinde yenilenebilir enerjiye doğru artan ilgi olsa da, yenilenebilir enerji yüzde 100 ikame bir enerji kaynağı değildir. Şu anki teknolojiler, yenilenebilir kaynakların baz yük olarak çalışmasına imkan vermiyor. Rüzgârda sürekliliğinin olmayışı; HES'lerde de su biriktirme ve devamlılığının dış faktörlere, havanın ısınması ve soğumasına bağlı olması nedeniyle, şu an için fosil yakıt ve nükleer enerjinin yerini alabilecek bir yenilenebilir kaynak yok...

Doğalgaz ve bir de kaya gazı olayı var şimdi ortada…

Bir kere dünyada doğalgaz arzı devam edecek. Ve evet, ayrıca kaya gazı denilen bir olgu da var. ABD'de keşfedilen ve çıkarılmaya başlanılan kaya gazı, piyasayı değiştirdi. ABD'de şu anda doğalgaz fiyatları düşüyor. Kısa ve orta vadede daha da ineceğini düşünüyorum. Birçok ülkede kaya gazı var. Önemli olan bunun ne kadarının, hangi maliyetle çıkarılabileceği.Çin ve ABD önemli rezerve sahip ülkeler...

Peki Türkiye’de bu konuda ne var ve neler oluyor?

Türkiye'de 4.6 trilyon m3'lük bir kaya gazı rezervinden söz ediliyor. Bunun 650 milyar m3'ü çıkarılabilir kaynak olarak düşünülüyor. Türkiye'nin yılda yaklaşık 50 milyar m3 doğalgaz tüketimi olduğunu düşünürseniz, bu rezerv rakamları 10-12 yıllık bir tüketimine karşılık gelir. Rezerv ile çıkarılabilir rezervler arasındaki fark ne kadar az olursa, bu rezervlerin maliyeti o ölçüde ekonomik olabiliyor. Yani kaya gazı kısa vadede Türkiye'nin gündeminde olsa da, piyasayı çok fazla etkilemeyecek.

Türkiye enerji arenasında nasıl bir rol üstleniyor, üstlenebilir?

Türkiye şu anda gerek altyapı gerekse coğrafi olarak köprü görevi görebilecek ülkelerden biri. Enerji kaynaklarının dünya pazarlarına ulaştırılmasında kullanılacak güzergahlar arasında en önemli alternatiflerden biri Türkiye. Dolayısıyla Türkiye'nin gerek birincil kaynakların taşınmasında gerekse elektrik üretim ve tüketiminde önemli bir enerji merkezi olacağına inanıyorum. Nasıl ki THY, Türkiye'yi bir havacılık hub'ı haline getirdiyse, enerjide de bunun yapılacağını düşünüyorum.

Nasıl olacak bu?

Türkiye'nin önemi giderek artıyor, artacak da. Bunlar hem birincil kaynak hem de elektrik ithalat ve ihracatıyla ilgili olacak. Enterkonneksiyonu tam sağlamanız halinde elektrik ticaretini çok geniş bir coğrafyada büyütürsünüz. Kuzey Afrika'yı da içine alabilecek bir entegre sistemden bahsediyoruz. Şu anda erken; ama buraya doğru gidecek. Avrupa krizde, birtakım sıkıntılar içinde. Daha rekabetçi kaynak çeşitlerine ihtiyacı var. Önde gelen oyunculardan biri de Türkiye olacak. İstenen hızda değil; ama doğru yolda gidiyor. Türkiye şu anda 63 bin MW kurulu gücü olan büyük bir şebeke. Aşağı yukarı Doğu Avrupa ve Balkanlar'ın toplamından daha fazla bir elektrik tüketimimiz var. Sadece yerel tüketim ve üretim olarak bile büyük. 10 yılda bunun 110 bin MW'ye çıkarılması düşünülüyor. Projeksiyonlar onu gösteriyor. Türkiye giderek Avrupa'nın en büyük beş şebekesinden biri haline gelecek.

GAMA’nın hedefi nedir Türkiye ve bölgesel enerji arenasında?

Bizlerin, Türkiye'deki enerji şirketleri olarak yurtdışına çıkabilen, bölgesel güçler oluşturabilen şirketler olmamız gerektiğini düşünüyorum. Her ülkenin kendi yarattığı devler var. Türkiye de bence bunları oluşturmaya başlamalı ki dünya üzerindeki etkinliğini daha da artırabilsin. GAMA böyle oyunculardan birisi olmayı arzuluyor. Bununla ilgili aksiyonlarımızı da alıyoruz; ama basamakları teker teker çıkarak bölgesel oyuncu olmak istiyoruz.

[PAGE]

Biraz daha somutlaştırmak adına, ne gibi hedefler var önünüzde?

GAMA olarak kısa vadede elektrikte 2500 MW'lik kurulu güce ulaşmayı hedefliyoruz. Bunların içinde henüz kömür projeleri yok; ama kömürle de ilgiliyiz. Hem yerli hem ithal kömüre dayalı santraller gündeme gelebilir. Araştırma aşamasındayız. Lisans başvurularımız henüz yok; ama Afşin Elbistan santralını da inşa etmiş bir firma olarak ciddi bir deneyimimiz var. Rüzgârda portföyümüzü büyütmeyi hedefliyoruz. Şu anda yapımı devam eden 35 MW ve geliştirdiğimiz yaklaşık 300 MW’lık rüzgâr projeleri var. Elektriğin pazarlamasında biraz daha aktif olmayı düşünüyoruz. Özellikle 840 MW’lık Kırıkkale’deki doğalgaz santralının devreye girmesiyle elimizde ciddi bir portföy oluşacak. Yerli bankalarla yürüttüğümüz finansmanı kapatmış sayılırız.

Petrol ve doğalgazda arama, üretim ve iletimle ilgili misiniz?

Birincil kaynaklarla ilgili birtakım çalışmalarımız var. Doğalgaz tedariğine yönelik zincirin içinde yer almayı düşünüyoruz. Bunun LNG terminaliyle mi, boru hattıyla mı, yoksa ithalatla mı olacağının ön çalışmaları devam ediyor. Petrolle ilgili herhangi bir çalışmamız mevcut değil.

Herkes Kuzey Irak’a odaklanmış, siz ne düşünüyorsunuz?

Kuzey Irak'a ilgimiz olmasına rağmen şu anda ilgilendiğimiz belirli bir yatırım yok. Ancak GAMA olarak taahhüt alanında Kuzey Irak'ta varlığımız sürüyor, elektrik santralı yapım işimiz devam ediyor. Yatırımcı olarak da yer alabiliriz. Bölgedeki yatırım imkânları radarımızda. Kuzey Irak, bu kadar gündeme geldikten sonra, bizim ilgi alanımıza girmemesi mümkün değil.

Kömür santralleri ve sahaları ihale ediliyor, katılacak mısınız?

Kömür, gerek mevcut gerekse yeni çıkacak rezervler olsun, iyi bir alternatif yatırım kaynağı. Rödovans ihalelerine de ilgi gösterebiliriz; ama önce bir ortaya çıkması lazım. Bizde, gerek yatırımcı gerek yapımcı olarak know-how var, mutlaka bu projelerle ilgileneceğiz. İthal kömürde de aynı şekilde... Halen Türkiye'de lisanslanmış üç-dört projeden fazlası yok.Piyasada birçok firma kömür projem var diye dolaşıyor; ama ÇED'ini almak, liman problemini, arazisi meselesini çözmek falan çok kolay işler değil. Afşin Elbistan'ın durumu ortada, başka yatırımcılar gibi biz de takip ediyoruz ama belirli bir olgunluğa erişmesini bekliyoruz.

Önümüzdeki yıllarda elektrik arzında bir sıkıntı bekliyor musunuz?

Türkiye'nin büyümeye devam edeceğini düşünüyoruz. Bu büyümeyi destekleyecek şekilde elektrik kurulu gücünde de en az 110 bin MW’lik 2023 hedeflerine ulaşılabilmesi şart.Hedef, kurulu gücün yüzde 30'unun doğalgaz, yüzde 30’unun kömür, yüzde 30’unun yenilenebilir kaynaklar, yüzde 10’unun nükleer olması. 22 bin MW doğalgaz var ama 10 binMW'i rehabilite edilmek zorunda. 10 bin MW sıfırdan yapılacak ki, hedef yüzdesine ulaşabilelim ve Enerji Bakanlığı'nın projeksiyonu tutturulabilsin. Talep artışına ve yatırımların gidişatına bakılırsa, 2017-2018 gibi bir arz yetersizliği öngörebiliriz.

Enerji borsası gerçek maliyetleri gösterecek

Enerji borsası piyasadaki derinliği, likiditeyi artıracaktır. Yatırımlar için doğru sinyalleri orası verecektir. Ama kurulacak Enerji Borsası’nın (EPİAŞ) sektöre istenen hızda katkı sunabilmesi için elektrik ve doğalgaz ticaretinde damga vergisi istisnası uygulanmalı. Avrupa standartlarında bir şeffaflık olmalı. Doğalgaz ve LNG de serbestleşme sağlanmalı. Tarife yapıları sadeleştirilmeli. Şu anda kamu santralleri doğalgaz santrallerini sübvanse ediyor. Devletin düzenleyici rolü dışında piyasadaki rolü sınırlandırılmalı. Türkiye'deki sistemde oluşan fiyatlar, marjinal maliyetleri yansıtmıyor. Sektör tamamen liberalleşse, piyasa kendi seviyesini bulacak. O zaman gerçek maliyetleri göreceğiz.

Güneşte lisanssız üretimin geleceği var

Güneşe enerjisi alanında olmak istiyoruz. Birtakım sahalarda nereler elverişli diye incelemeler yapıyoruz. Santral olarak da çözüm ortağı olarak da bu alanda aktif olacağız. Küçük çaplı yatırımların büyük potansiyeli olduğuna inanıyoruz. Lisanssız için de ön çalışmalarımız var. Lisanssızın da bir geleceği olduğunu düşünüyoruz. Güneş konusundaki stratejimizi 6 ay içinde aşağı yukarı oluşturmuş oluruz.