Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar: 2025 yılında cesur kararlarla ezber bozacağız

Ferit PARLAK

Elektrik dağıtım sektöründe, 2026-2030 yıllarını kapsayacak tarife dönemine farklı bir gözle bakacaklarını açıklayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “2025 yılı yeni bir elektrik dağıtım ve perakende piyasa mimarisini tasarladığımız, geldiğimiz noktayı gözden geçirip cesur ve ezber bozacak kararlar alacağımız önemli bir yıl olacak” dedi.

Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) 15. Sektör Toplantısı'nda konuşan Bakan Alparslan Bayraktar, tüm dünyada elektriğin üretiminden iletimine, dağıtımından perakende hizmetine kadar her alanda önemli bir dönüşüm süreci yaşandığının altını çizdi. Bayraktar, “Elektrikli otomobiller, akıllı ev aletleri, elektrikli ısınma çözümleri, dijitalleşme ve yapay zekâ ile elektriğin kullanım alanları ve dolayısıyla talep artarken aynı zamanda tüketicilerin rolleri farklılaşıyor. Bu durum bizleri alışılagelmişin dışında farklı modellere yönlendiriyor” şeklinde konuştu.

Fabrikalar, evler ‘elektrik üretim tesisi’

Bakan Bayraktar, “Yenilenebilir enerjinin; fabrikalarımızı, iş yerlerimizi, evlerimizi birer üretici haline getirmesi, merkezi elektrik üretim tesislerine küçük kesintili kaynakların eklenmesi, çok daha bütüncül ve yeni bir bakış açısını zorunlu kılıyor” dedi. Hedefin artan talebi karşılamak, vatandaşların kaliteli, kesintisiz ve ucuz enerjiyi temin edebilmesi olduğunu vurgulayan Bayraktar, “Enerji sektöründe birçok yapısal reformu hayata geçirdik. Elektrik dağıtım faaliyetlerinin özel sektör eliyle yürütülmesine yönelik 2008-2013 yılları arasında işletme hakkı devir sözleşmeleri ile büyük bir özelleştirme ve özelleştirmenin ardından yakaladığımız yatırım hızı ve yatırım bütçeleri, dağıtım altyapısında ciddi bir yenilenmeyi ve genişlemeyi de beraberinde getirdi” bilgisini verdi.

15 yılda 20 milyar dolarlık yatırım

2009 yılından bugüne kadar dağıtım sektöründe özel sektör eliyle toplam 20 milyar dolarlık yatırım yapıldığını dile getiren Bakan Bayraktar, “Abone sayımız 32.2 milyondan 50.3 milyona çıkarken, abone başına yatırım miktarı 13 dolardan 34 dolara çıktı. 947 bin kilometre olan dağıtım hatlarımız yine bu süre içerisinde 1.4 milyon kilometreye çıktı” ifadelerini kullandı.

Türkiye genelinde yüzde 20’leri bulan teknik ve ticari kayıp oranın yüzde 9.4’e indiğini de söyleyen Bakan Bayraktar, “En büyük teknik ve ticari kaybın yaşandığı dağıtım bölgelerimizden birinde 2009 yılında yüzde 73 olan oran bugün yüzde 43’e, diğer bölgemizde ise yüzde 56’dan yüzde 32’ye geriledi” diye konuştu.

Dağıtıma beş yıllık yatırım 68 milyar lira

Dağıtım şirketlerinin dördüncü uygulama dönemi olarak ifade edilen 2021-2025 döneminde yaklaşık 70 milyar liralık onaylı bir yatırım planı bulunduğunu ifade eden Bakan Bayraktar, “Bu uygulama döneminin ilk dört yıldaki toplam yatırımın 55 milyar lira olarak gerçekleştiğini görüyoruz. 2025 yılı için ise 13 milyar liralık bir yatırım planlaması öngörülüyor” açıklamasını yaptı. Bayraktar, bu süreçte dağıtım ağı uzunluğu ve trafo sayısında önemli artışlar olduğunu da gördüklerini anlatarak, “Özellikle kayıp-kaçak oranlarını daha da aşağıya çekecek yatırımları bir plan dahilinde devreye almamız gerekiyor” değerlendirmesini yaptı.

Elektrikte yerlilik oranı %70

Milli Enerji ve Maden Politikası doğrultusunda yerli ve yenilenebilir enerji kaynakların önceliklendirdiklerini dile getiren Bayraktar, “2024 yılında elektrik enerjisi üretiminde yerlilik oranını en üst seviyeye taşıyarak yüzde 70’e çıkarttık. Yine 2024 yılında yerli ve yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimizi yüzde 60‘lara yükselttik. Son 20 yılda 3’e katlayan elektrik talebini karşılamak amacıyla kurulu gücümüzü 115 bin megavatın üzerine çıkardık. Geldiğimiz noktada ülkemizdeki kesintili kaynaklar olan rüzgâr ve güneş üretim santrallerinin kapasitesi 32 bin megavatı geçmiş durumda” şeklinde konuştu. 

“Güneş ve rüzgar kapasitesi 11 yılda dört kat artacak”

Evlerde kullanılan elektriğin tamamını rüzgâr ve güneş enerjisinden karşılayabilir hale gelindiğinin altını çizen Bakan Alparslan Bayraktar, “Yenilenebilir enerji, artık sistemimizin istisnai bir kaynağı değil temel taşlarından biri oldu” dedi ve şunları söyledi: “Yenilenebilir enerji kurulu gücünde dünya ilk 11’ine girdik, Avrupa’da 5’inci sıradayız. Avrupa’da elektrik talebi en büyük 3’üncü ülkeyiz. 2035 yılında en az 510 milyar kilovatsaatlik bir elektrik talebimizin olacağını öngörüyoruz. Önümüzdeki 11 yılda rüzgâr ve güneş kurulu gücümüzü 4 katına çıkararak 120 bin megavata yükseltmeyi hedefliyoruz. 2 bin 500 megavat olan elektrik ithalat ve ihracat kapasitemizi 2035 yılına kadar 3 katına çıkararak 7 bin 500 megavatlık bir kapasiteyle bölgemizde elektrik ticaretinde de merkez ülke haline gelmeyi hedefliyoruz.”

Kalitesiz dağıtım nedeniyle 19 şirkete 280 milyon TL ceza

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “Kalite Faktörü uygulaması ile 2021 yılına ilişkin yapılan değerlendirmeler neticesinde iki şirkete 53 milyon 559 bin 435 lira ilave gelir, 19 şirkete toplam 280 milyon 433 bin 996 lira tutarında ceza uygulandı. Yaşanan kesintiler nedeniyle dağıtım şirketlerinin vatandaşlarımıza karşı 2021 yılında yaklaşık 264 milyon, 2022’de 370 milyon ve 2023 yılında da 217 milyon liralık tazminat yükümlülüğü oluştu” dedi.

2026'da Türkiye'deki tüm sayaçlar akıllı ve milli olacak

EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, 2026’dan itibaren de Türkiye’de ilk defa, tesis edilen bütün elektrik sayaçlarının akıllı ve milli hale geleceğini söyledi. Yılmaz, şu değerlendirmeyi yaptı: “Sayaç üreticilerinin de gerekli üretimi yapmalarının sağlanmasının önemini vurgulamak isterim. Yeni akıllı sayaçlar, elektrik tüketim verilerinin anlık olarak izlenebilmesini sağlayarak, kullanıcıların fatura süreçlerini daha iyi yönetmelerine yardımcı olacaktır” dedi. EPDK Başkanı Yılmaz, kaçak elektriğe müsaade edilmeyeceğini belirterek şöyle devam etti: “Kaçak elektrik kullanımı ile sektörümüzü ve ekonomimizi felç etme girişimine asla müsaade edemeyiz. EPDK olarak Tüketici Hizmetleri Yönetmeliğimizde yaptığımız son düzenleme bu alanda yeni bir dönemin habercisidir ve dağıtım şirketlerinin kaçak elektrik kullanımı ile mücadelesine güç verecektir. Bu düzenlemeyi yaparken faturalandırmada kullanılan katsayının yükseltilerek kaçak kullanımı tespit edilen kişilerin daha fazla ceza almasını, caydırıcılığın da artırılmasını hedefledik. Kaçak elektrik tespit, tahakkuk, faturalandırma ve tahsil aşamalarında şirketlerin uygulamalarında görülen eksiklikler ortadan kaldırılacak.”

2024-2030 arasında verimliliğe 20 milyar dolar

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanı Bilal Düzgün, Enerji Verimliliği Haftası kapsamında yaptığı değerlendirmede, 1. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı'nın uygulama dönemi olan 2017-2023 arasında enerji verimliliğine 8,5 milyar dolar yatırım yapıldığını anımsatarak, "2. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı ile de 2024-2030 arasında tüm sektörlerde 20,2 milyar dolar yatırım yapılması öngörüldü. Diğer bir ifadeyle enerji verimliliği yatırımlarının geçmiş yedi yıla göre önümüzdeki yedi yılda yaklaşık üç kat artırılması hedeflendi” dedi.

ELDER Başkanı Barış Erdeniz: Potansiyel büyük; yatırıma ihtiyaç var

Türkiye enerji ekosisteminin güçlü bir büyüme potansiyeli olduğunu söyleyen Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Başkanı Barış Erdeniz, özellikle ve şebeke ve dağıtım ağındaki yatırım ihtiyacına dikkat çekti.

Dünya enerji ekosisteminin 3.3 trilyon dolar büyüklüğe ulaştığını ve yıllık elektrik tüketiminin 2040 yılına kadar yüzde 50 artarak 40 bin TWh saat seviyesine ulaşacağını kaydeden Erdeniz, “Kurulu güce kaynak bazlı baktığımızda son 10 yılda rüzgâr artı güneşin yüzde 8 seviyesinden yüzde 28’e yükselerek 5 kattan fazla arttığını görüyoruz. 2040 yılında toplam küresel kurulu gücün yarısından fazlasının yenilenebilir kaynaklardan oluşacağı öngörülüyor. OECD ülkelerinin kişi başı elektrik tüketimi yaklaşım 7 bin kWh seviyesinde, Türkiye’de ise 4 bin kWh’ın altında. Bu da kuvvetli bir büyüme potansiyelini gösteriyor” dedi. 2024 sonu itibarıyla 350 TWh olarak gerçekleşen elektrik tüketiminin 2035 yılında yüzde 48 artışla 511 TWh olmasının öngörüldüğünü aktaran Erdeniz, talep artışına paralel kurulu gücün de yüzde 97 artışla 227 bin MW’a çıkmasının beklendiğini belirtti.

Son 10 yılda Türkiye kurulu gücünde rüzgâr ve güneşin payının 10 kat artış ile yüzde 3’ten yüzde 32’ye çıktığını hatırlatan Erdeniz, “2035 yılında ise bu oranın yüzde 53 seviyesine çıkarılması öngörülüyor. Elektrik üretiminden tüketiciye kadar uzanan elektrik ekosistemi, 2024 rakamlarıyla 37 milyar dolarlık büyüklüğü ile gayrı safi yurtiçi hasılamızın yüzde 2.8’ini oluşturan dev bir yapı. Bizler bu ekosistemin dağıtım ayağı olarak operasyonel giderleri, yatırım harcamaları ve gelirleri regüle olan sektörümüzde 100 bin çalışanla vatandaşlarımıza elektriği kesintisiz bir şekilde ulaştırmak için gece gündüz çalıyoruz” diye konuştu. 13 milyar dolarlık ekonomik katkı Elektrik dağıtım sektörünün 21 oyuncusunun özelleştirme sürecinde Hazine’ye 13 milyar dolar katkı sağladığını dile getiren Erdeniz, “2013-2024 yılları arasında 18 milyar dolar yatırım yaparak ülkemizin ekonomisine toplam 31 milyar dolar katkı gerçekleştirdik” dedi.

Bugün Avrupa’da yıllık 67 milyar euroluk, dünyada ise yıllık 600 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu ifade eden Erdeniz, “Türkiye’nin şebeke sisteminin Avrupa şebeke büyüklüğünün yüzde 10’u, dünya şebeke büyüklüğünün de yüzde 1.5’i düzeyinde olduğunu düşündüğümüzde, bizdeki yatırım ihtiyacı da net olarak anlaşılabilir” ifadelerini kullandı. Hedeflere ulaşabilmek için yeni şebeke stratejisinin oluşturulması, sübvansiyonların kaldırılarak maliyet bazlı fiyatlamanın oluşturulması gibi taleplerde bulunan Erdeniz, şöyle devam etti: “Mali bazlı sürdürülebilirlik için öngörülebilirliğin artması ve finansmana erişim gibi konu başlıkları sektörümüzün gelecekteki başarılarının belirleyicisi olacak. Elektrik dağıtım sektörü, kamu hizmeti veren stratejik bir sektör.”