Dış müteahhitlik işinde 10 milyar dolarlık kayıp!

İBRAHİM EKİNCİ

İSTANBUL - Ekonomi Bakanlığı’nın ve Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) rakamları, Türkiye’nin doğusundaki siyasi kargaşanın, dış müteahhitlik sektöründe 10 milyar dolarlık iş kaybına yol açtığını ortaya koydu. Bu yılın ilk 11 ayında yurtdışında üstlenilen projelerin sayısı, bedeli, ortalama tutarı belli oldu. Yılın son ayında, ortalama seyre göre 2 milyar dolarlık yeni proje alınsa bile 2014’te yurt dışındaki işlerin toplam bedelinde 10 milyar dolarlık gerileme kaçınılmaz görünüyor. Bu da yaklaşık yüzde 37’lik iş kaybına denk geliyor. Eğer Suriye ve Irak’taki olaylar nedeniyle faaliyetler kesintiye uğramasaydı, Türkiye’nin 2014’te üstlendiği işler 35 milyar dolara dayanacaktı.

Bu yönüyle bakıldığında, sektörün iş kaybının 10 milyar doların da üzerinde olduğu söylenebilir. 

TMB Başkanı Mithat Yenigün, “Bu yıl ortalama proje bedelindeki artış sürerken, proje bedeli ve proje sayısı azaldı. Bu azalma trendinde en önemli etken, Türk müteahhitlerin en önemli pazarları arasında yer alan Irak ve Libya başta olmak üzere Ortadoğu’daki gelişmeler oldu” dedi. 

Yıl sonu itibariyle yüzde 30’luk kayıp! 

Ekonomi Bakanlığı’nın ve TMB’nin güncel rakamlarına göre, bu yılın ilk 11 ayında dış müteahhitlikte 209 proje üstlenildi. Proje sayısı 2013’te 406 idi. 2012’de daha fazlası, 484 proje üstlenilmişti. Bu rakamlara göre, proje sayısında düşüş dikkat çekiyor. Tutarı daha büyük projeler alınması durumunda, sayının düşmesi önemli olmayabilir ancak, müteahhitlik sektörünün yurtdışı bilançosu, hem proje sayısında, hem de toplam proje bedeli itibariyle iki yönlü olumsuz bir tablo ortaya koyuyor. 

Sektörün 2012’de yurtdışında üstlendiği toplam 484 projenin toplam bedeli 29.7 milyar dolardı. 2013’te önemli bir yükseliş yaşandı ve bu tutar 406 projede 32.6 milyar dolara çıktı. Ancak en önemli pazarlardan Irak, Suriye ve Libya’da huzursuzluk derinleşince bu bölgelerde kayıplar yaşandı ve proje sayısı bir yıl içinde yarı yarıya düşerek 209’a geriledi. Üstlenilen işlerin toplam bedeli de 11 ay itibariyle 20.4 milyar dolara indi. Aralıkta 2 milyar dolarlık iş alınsa dahi, 2014’te, 2013’ün yaklaşık 10 milyar dolar gerisinde kalınacak. Bu da Türkiye’nin hizmet ihracatından gelirinde büyük bir kayıp anlamına geliyor. Aralıkta bir miktar daha iş alınacağı varsayımıyla yapılan hesaplamalar göre yıl sonu itibariyle yüzde 30’luk bir kayıp kaçınılmaz görünüyor. 

Rusya’da ambargo ve petrol fiyatı riski var 

Irak ve Suriye’deki olaylar nedeniyle sektörde meydana gelen iş kaybı önemli ancak, sektör açısından bütün risk bundan ibaret değil. TMB Başkanı Mithat Yenigün, ‘Rusya riski’ne dikkat çekerek, “Irak ve Suriye sınırımızdaki gerginlikler, Batı dünyası tarafından, yine en önemli pazarlarımızdan Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve Türk müteahhitlerin ağırlıklı iş yaptıkları pazarlarda petrol fiyatlarındaki hızlı gerilemeye bağlı projelerde yaşanabilecek olası gecikme tehdit oluşturuyor” dedi. 

Çıkış yolu Afrika’da ancak Ebola korkutuyor 

Konvansiyonel pazarlardaki olumsuz gelişmeler karşısında zengin doğal kaynakları ve büyük yatırım ihtiyacı ile ekonomik alanda önemli potansiyel taşıyan Sahra- altı Afrika ülkeleri Türk müteahhitlik firmaları için ciddi bir potansiyel. TMB de buna dikkat çekerek, bu pazar üzerinde duruyor. Yenigün, bu konuda şunları söyledi: “Bu bölgede iş geliştirme faaliyetlerimiz yoğun olarak sürüyor. Ancak son dönemde önemli bir engel ortaya çıktı. Bugüne kadar Afrika’da binlerce kişinin ölümüne neden olan ve ‘küresel güvenlik tehdidi’ olarak tanımlanan Ebola salgını, önlem alınmazsa bölge ekonomilerinde ciddi olumsuz etkiler yaratacak. Bu durum, yeni pazar arayışı içerisinde olan sektörümüze olumsuz yansıyabilir. Bununla birlikte hükümetimizle Afrika ülkelerine yönelik tahsis edilen Eximbank kredi imkanlarıyla beraber, Afrika ülkelerinde alternatif fırsat arayışlarına devam ediyoruz.”

‘Artık daha büyük ölçekli işler üstleniliyor’

TMB Başkanı Mithat Yenigün, son 10 yılda yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde nitelik açısından da gelişim olduğuna dikkat çekti. Yenigün, şöyle konuştu: “Büyük ölçekli ve katma değeri yüksek projelerin payı büyüdü, uluslararası konsorsiyumlara daha çok girilmeye başlandı. Belirli proje türlerinde dünya markası olma hedefl endi. Eskiden sadece müteahhit olarak gidilen ülkelerde yatırımcı ve gayrimenkul yöneticisi olarak faaliyet gösterme eğilimleri arttı. Yurtdışında üstlenilen bir projenin 2002’de ortalama proje bedeli yaklaşık 19 milyon dolardı. Kasım 2014 sonunda bu rakam 97.5 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu artış, Türk müteahhitlerin havalimanı, metro, endüstriyel tesisler, doğalgaz-petrol rafinerileri, otoyol ve enerji santralleri gibi büyük ölçekli projeleri üstlenmelerinden kaynaklanıyor. Ayrıca, konvansiyonel pazarlarda nispeten küçük ölçekli projeler üstlenen firmalara karşın, yeni pazarlarda, gelişmiş teknik ve finansal kapasiteye sahip firmalar büyük ölçekli projeler üstleniyor. Yurtdışında ilk defa proje alınan 1972 yılından Kasım 2014 sonuna kadar, 104 farklı ülkede üstlenilen 7 bin 637 projenin toplam değeri 297.9 milyar doları seviyesine ulaştı.”