Beşeri kalkınmada Ankara zirvede Ağrı sonuncu

Türkiye’de en yüksek beşeri kalkınma en­deksine sahip iller bel­li oldu. Türkiye İstatistik Ku­rumu (TÜİK), 2018-2022 dö­nemine ilişkin “İl Seviyesinde Beşeri Kalkınma Endeksi” verilerini açıkladı. Buna gö­re, beşeri kalkınma endeksi, 2018’de 0,844 iken 2022’de yüzde 1,1 artarak 0,854 oldu. Türkiye, bu değerle, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından belirlenen sınır­lara göre “Çok Yüksek Geliş­mişlik” seviyesindeki ülkeler grubunda yer aldı.

Bu endek­sin alt bileşenleri olan yaşam beklentisi endeksi 2022’de 2018’e kıyasla yüzde 2,2 aza­larak 0,882 olurken eğitim en­deksi yüzde 3 artarak 0,807 ve gelir endeksi yüzde 2,6 artış­la 0,875 olarak kayıtlara geç­ti. 2022’de il düzeyinde en yüksek beşeri kalkınma en­deksine sahip ilin 0,891 ile Ankara olduğu görüldü. Baş­kenti 0,886 ile İstanbul ve Ko­caeli, 0,870 ile İzmir ve 0,867 ile Muğla izledi. Beşeri kal­kınma endeksi en düşük olan il 0,748 ile Ağrı olurken, bu ili Şanlıurfa, Van, Muş ve Bitlis takip etti.

Endeks, yaşam beklentisi, eğitim ve gelirden oluşuyor

Beşeri kalkınma endek­sinin 2018-2022 yıllarında en çok artış gösterdiği ilk 5 il yüzde 4,1 ile Kilis, yüzde 4 ile Şırnak, yüzde 3,9 ile Çankırı ve Hakkari, yüzde 3,8 ile Ağ­rı oldu. Aynı dönemde, beşe­ri kalkınma endeksinin düşüş gösterdiği iller ise yüzde 0,2 ile Trabzon, yüzde 0,1 ile Or­du, yüzde 0,03 ile Rize ve yüz­de 0,02 ile Karabük olarak kay­dedildi.

TÜİK bülteninde, endekse ilişkin bilgiye de yer verildi.

Buna göre, bir ülkenin ikti­sadi kalkınma sürecinde, fiziki sermaye kadar beşeri sermaye yeterliliği de önem arz ediyor. Beşeri kalkınma endeksi de bu minvalde, ülkelerin beşeri ser­maye yeterliliklerinin tespiti amacıyla Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hesaplanıyor. En­deks, yaşam beklentisi, eğitim ve gelir olmak üzere üç alt bi­leşenden oluşuyor. Beşeri kal­kınma endeksi, 0 ile 1 arasın­da değerlendiriliyor.

Endek­sin 0,8 ve üzerinde olması “Çok Yüksek Beşeri Kalkınma” se­viyesini, 0,7 ile 0,8 arasında ol­ması “Yüksek Beşeri Kalkın­ma” seviyesini, 0,55’in altında olması ise ilgili ülkenin “Dü­şük Beşeri Kalkınma” seviye­sinde yer aldığını gösteriyor. Türkiye’ye ait beşeri kalkınma endeks değerleri, bugüne ka­dar UNDP tarafından ülke dü­zeyinde üretiliyordu. Ortala­ma eğitim süresi ve muhtemel eğitim süresi göstergelerinin ilk kez 2023’te TÜİK tarafın­dan yayımlanmasıyla beşeri kalkınma endeksi Türkiye ta­rafından üretilebilir hale gel­di. Söz konusu endeks milli po­litikalara da yön verebilmesi amacıyla ilk kez ülke seviyesi­nin yanı sıra il seviyesinde de resmi istatistik olarak yayım­landı.