İstanbul dönüşüm için kaynak bulma sorunu yaşamıyor

Recep ERÇİN

Deprem uzmanlarınca ön­görülen büyük İstanbul depremi herkesin kabusu. Ülke katma değerinin büyük kıs­mını üreten İstanbul fay hatları üzerinde kurulu. Her türlü afete hazırlıklı bir kent olması gereken İstanbul'un yapı stoku endişe ya­ratıyor. Zaman zaman kendi ken­dine yıkılan binaların varlığı olası bir büyük depremde neler yaşa­nabileceğini az çok gözler önüne seriyor.

İstanbul Büyükşehir Be­lediyesi (İBB) Şehircilik Grubu Başkanı ve KİPTAŞ Yönetim Ku­rulu Başkanı Ali Kurt, İstanbul'un yapı stokunun durumu ve kentsel dönüşüme dair yaptıkları çalış­maları aktarmak üzere geçen haf­ta içinde Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) Yönetim Kurulu ile bir araya geldi. İstanbul'un ül­kenin en riskli yapı stokuna sahip olan şehri olduğunu vurgulayan Kurt, “Fiziksel değil ama mental olarak vatandaş depreme hazır. Kahramanmaraş depremleri bazı kabulleri alt üst etti. Üç yıl öncesi­nin yönetmelikleri bile gözden ge­çiriliyor. Zemin önemli ama bina da önemli” mesajları verdi.

'Boş konutları kiralayacak'

Yıkılan binaların ardından İB­B'nin 35 bin binada yaptığı hızlı tarama ile 1550 binanın hemen yıkılabilecek durumunda oldu­ğunu tespit ettiklerini açıklayan Ali Kurt, “Buradan çıkan model­le 250 bin yapı yıkılabilir durum­da.

Fazla da olabilir az da olabilir. Hedefimiz 4 yılda 50 bin yapıyı yıkmak, yeniden yapmak. Şu an­da İstanbul'da 26 noktada aktif 7 bin 500'den fazla şantiye var” dedi. Dönüşüm için İstanbul'un kaynak yaratma sorunu olma­dığını dile getiren Ali Kurt, ka­munun bütün bir şehri dönüştü­recek kapasitede ne aracı ne de işgücü olduğunu vurguladı. Dö­nüşümün mutlaka özel sektörün de bu işe dahil edilerek yapılabi­leceğini anlatan Ali Kurt, kaynak yaratma konusunda ise birkaç örnek verdi.

Yapılan çalışmalara göre İstalbul'da 400-500 bin ara­sı boş konut var. 2017-2018'de yapılan çalışmaya göre 1.8 mil­yon deniyordu. İSKİ ve İGDAŞ verilerine göre 750 bin konuttan hiç ses yok. Gerekli düzenleme­ler yapılırsa bu konutlar belediye tarafından kiralanıp evi dönüşü­me girecek kent sakinleri uygun kira bedelleri ile buralara yerleş­tirilebilecek. Böylece vatandaşın “Evim yıkılacak ben ne yapaca­ğım?” derdi kalmayacak. Bu mik­tardaki boş konut kira pazarına arz olunca da fiyatlar dengelene­cek.

'Vergi düşürülürse kaçak azalır'

Vergi oranları yüksek oldu­ğundan, gayrimenkul alım sa­tımlarında vatandaşın vergiden kaçınmak için değeri düşük gös­terdiğini 5 lira yerine 1 lira gös­terilen varlıktan daha az vergi geliri elde edildiğini ifade eden Ali Kurt, vergi oranlarının dü­şürülmesi ile vatandaşın gerçek bedeli göstermeye yöneleceğini böylece daha çok vergi toplana­bileceğini de not etti.

“1.5 milyon konut hareketi var; vergiyi yüzde 5'e indir. İnanıl­maz kaynak gelir” önerisi sunan Kurt, İstanbul'un değerleri göz önüne alındığında hem kaynak bulma hem de kaynak oluşturma anlamında bir problem olmadı­ğını fakat özellikle yurt dışı kay­nak edinimi konusunda Hazine garantisi istendiğini vurgula­dı ve önlerinin açılmasını iste­di. Kamuda kaynakların verimli kullanılmadığını savunan Kurt, kırılan pistlerin maliyeti, yapı­lan ihalelerden alınan verilerin güncel değerleri ve daha pek çok işlem yüzünden Atatürk Hava­limanı’ndaki kamu zararının 22 milyar TL’yi bulduğunu ve bu pa­ranın kentsel dönüşümde kul­lanılması halinde İstanbul’da yaklaşık 30 bin konutu ücretsiz şekilde dönüştürülebileceğini söyledi.

'495 bin riskli konutta 1,8 milyon kişi yaşıyor'

Kahramanmaraş depremleri sonrası Hatay'a gittiğini ve orada incelediği beton numunesinden çok çok daha kötü durumdaki be­ton numunelerinin İstanbul'da­ki binalardan çıktığını aktaran KİPTAŞ Yönetim Kurulu Başka­nı Kurt, 2000 öncesi yapılarda 60 ton demir çıktığını şimdi sadece temele 65 ton demir kullanıldığı bilgisini verdi.

Kurt, İstanbul Teknik Üniver­sitesi'nde beton özelinde geliş­tirilen teknikleri takip ederek bu yeni uygulamaları kullandıkları­nı kaydetti.

Vatandaş riskli yapıda otur­duğunu düşünüyorsa başvur­ması halinde evrak süreçlerini 3 aydan bir haftaya düşürecek ve vatandaşa ilave mali yük çıkma­yacak şekilde bir kurgu oluştur­duklarını belirten Kurt, “Uzlaş­ma yoksa biz teklifte bulunmu­yoruz.

Uzlaşma varsa vatandaşı müteahhit ile karşı karşıya ge­tirmeyecek şekilde tapuyu üstü­müze alarak kefil oluyoruz. Va­tandaş dönüşüm sonunda pa­rasını ödeyemezse satımı yapıp kalan tutarı kendisine ödeyece­ğiz. 495 bin riskli saydığımız ko­nut var. Bunlarda 1,8 milyon in­san yaşıyor. 110 bin insanın ya­şadığı 29 bin konutta çoğunluk sağlandı. Bunların dönüşümünü sağlayacağız. 4 yılda 50 bin ya­pının dönüşümünü yapmayı he­defliyoruz” diye konuştu.

'Uzlaşı olan her yerde yıkım yaparız'

15 yıl boyunca TOKİ'de çalıştığını anımsatan Ali Kurt, “Rantın yüksek olduğu yerlerde kamunun ilgili birimleri istenmiyor. Herkes kenti rantını yönetiyor. TOKİ inşaat yapan değil yöneten, yönlendiren, koordine eden olmalı. İstanbul o kadar pahalandı ki işçi bulamıyoruz” diye konuştu. Aşiret reisi müteahhitlerin bile işçi bulmakta sıkıntı çektiğini anlatan Ali Kurt, gayrimenkulün yatırım aracı haline getirilmesi yüzünden barınma sorununun ortaya çıktığını söyledi.

Kentsel dönüşüm yerine rantsal dönüşüm söyleminin birçok nokta için doğru olmadığını da vurgulayan Kurt, “Kadıköy, Bakırköy.. Rantı yüksek. Karanfil köy yıkmayalım diyen var; oysa hem gecekondu hem de asbest bakımından en yoğun yer. Uzlaşı olan her yerde yıkım yaparız. Kadıköy'de binin üzerinde uzlaşı var. Güngören'de beş bin yapsan... 25 bin konutun icrasını yaparız ama 50 bin olursa da yaparız” mesajı verdi.

"Yerinde Dönüşüm"e 255 bin başvuru yapıldı

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca, afetlerden etkilenen 18 ildeki devam eden "Yerinde Dönüşüm" desteğine e-Devlet üzerinden bugüne kadar 255 bin aktif başvuru alındı. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, Bakanlığa bağlı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, afetlerden etkilenen 18 ilde "Yerinde Dönüşüm" desteğiyle vatandaşların yeni ev ve iş yerlerine kavuşmasını sağlıyor.

11 milyar lira destek

“Yerinde Dönüşüm” ofislerinde 125 bin afetzede ile yüz yüze görüşme yapıldı. Afetzedelere 11 milyar lira destek sağlandı. Bu destekle 45 bin konut ve iş yerinin (bağımsız bölümün) inşası başladı. 20 bin bağımsız bölüm tamamlanmak üzere, 25 bin bağımsız bölüme daha destek verilecek. Yerinde Dönüşüm ile evini ve iş yerini yenileyenler için vergi ve harçlardan muafiyetler de sunuluyor. Evini yeniden yaptıranlar da ruhsat tarihinden itibaren 1 yıl içinde başvuru yapıp bu desteği alabiliyor.

Deprem bölgesindeki konutlara 750 bin lira hibe, 750 bin lira kredi ve vatandaşların proje hazırlığı yaparken kullanabilmeleri için 40 bin lira proje desteği sağlanıyor. İş yerlerine ise 400 bin lira hibe, 400 bin lira kredi ve yine 40 bin lira proje desteği veriliyor. Ahırlı konutlar için 750 bin lira hibe, 1 milyon lira kredi ve 40 bin lira proje desteği sağlanıyor. İlk konut ve iş yeri için Yerinde Dönüşüm desteklerinden faydalanan vatandaşlar iki ve üçüncü konut/iş yeri için de 40 bin lira proje desteği ve kredi imkanından faydalanabiliyor.

Kaba inşaat bitirildiğinde, konut için 450 bin lira, iş yeri için 240 bin lira ödeniyor. İskan alındıktan sonra konutlar için 450 bin lira, iş yerleri için 240 bin lira.

Vatandaşa çağrı: internet üzerinden başvurun

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Şehircilik Grubu Başkanı ve KİPTAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kurt, İBB’ye bağlı şirketlerden KİPTAŞ, İspark, Boğaziçi Yönetim A.Ş, İstanbul İmar AŞ, İstanbul Ağaç ve Peyzaj AŞ şirketlerinin Şehircilik Grubu çatısı altında toplandığını belirtti.

İBB Şehircilik Grubu ile yeni bir şehircilik politikası ortaya koyacaklarını kaydeden Ali Kurt, “Sosyal konut projelerimizi, asgari ücretin altında taksitlerle vatandaşlarımıza sunduk. Bunu başarabilen tek kurumuz. Riskli yapıların maliyetine dönüşmesini sağlıyoruz. Kâr değil, afet odaklı bir anlayış ile bunları yaptık. Riskli yapıda yaşayan vatandaşlar maliyetine dönüşüm için istanbulyenileniyor.com’a başvurmalılar” dedi.