Sağlığı tehdit eden görünmez düşman: Uyku bozukluğu

Uyku, her insanın zihinsel ve fiziksel sağlığı için dinlenmesi ve yenilenmesi amacıyla her gün yaşaması gereken biyolojik bir süreç. Amerikan Hastanesi Uyku Bozuklukları Ünitesi’nden Dr. Müjdat Babadostu, uykunun temel amacının, yorucu gündelik yaşamdan sonra vücudun ve beynin dinlenmesini sağlamak olduğunu belirterek, “kişilerin zinde ve dinlenmiş bir halde güne başlamaları sağlıklı bir uyku süreci geçirdiklerini gösterir. Bu süreçte beden yeterince dinlenemediyse ve kişi güne yorgun başlıyorsa, uyku bozukluğundan şüphe etmek gerekir. Yeterince uyuyamama ve/veya uyku sırasında görülen fizyolojik olaylar nedeniyle kişilerin gün içerisinde çeşitli sorunlar yaşamasına neden olan rahatsızlıklar genel olarak "uyku bozukluğu" olarak sınıflandırılır.” diyor ve bu konuda en çok merak edilen soruları yanıtlıyor.

Apne hastalığı olarak da bilinen uykuda solunum bozukluğunu açıklar mısınız?

Dr. Müjdat Babadostu: Uyku bozukluğuna yol açan sebepler çok çeşitli olabilir. Kişilerin yeterli uykuyu alamaması ya da uyku sürecini verimli geçirememesi birçok fizyolojik ya da psikolojik problemden kaynaklanabilir. Bunlar genetik kökenli, altta yatan başka hastalıkların sonucuna bağlı, uygun olmayan alışkanlara bağlı veya “idiopatik” denilen yani sebebi bilinmeyen nedenlere bağlı olabilir. Bu problemlerin doğru şekilde tespit ve tedavi edilmesi büyük önem taşımaktadır. Çok yaygın olan, fakat toplumda yeterince farkındalığı olmayan ciddi bir uyku bozukluğudur. Genellikle horlama, uykuda nefes durması, gece terlemeleri ve sık uyanmaların (çoğunlukla tuvalet ihtiyacı için) yanı sıra, kişiler gündüz anlamsız bir yorgunluktan ve uykululuktan şikâyet ederler. Bu durumların altında uykuda nefes durması ve/veya nefes yüzeyleşmesi yatabilir.

Uykuda solunum sorunlarının yaşanması apne hastalığı olarak da bilinir. Sosyal ve iş hayatında sorunlar yarattığı gibi, ölümcül kazalara ve yaşamı tehdit eden hastalıklara da neden olabilir. Bundan dolayı, tanının konulması ve gerektiğinde tedavi edilmesi zorunlu bir hastalık grubudur. 

Önce uykuda solunum bozukluğunun sebepleri belirlenmeli

Uykuda solunum bozukluğu tedavisi, doğru tanıyı ve bu bozukluğun altında yatan sebebi tespit etmekle başlar. Tanıyı koymak için “anamnez” dediğimiz kişinin şikayetlerinin öyküsünü sorgulamanın yanı sıra, uyku testi de uygulanmalıdır. Tedavi olarak en başta, sağlıklı uyku davranışlarını yeniden gözden geçirmek ve bu konuda hataları belirlemek varsa onları düzeltmek gerekiyor. Bunun dışında, apnenin şiddet derecesine göre ağız içi aparey veya basınçlı hava tedavisi sağlayan solunum cihazlarıyla uyumak da diğer bir tedavi yöntemidir.

Polisomnografi denilen uyku testinden bahseder misiniz?

Uykuda solunum bozukluğunun teşhisinde altın standart olan Polisomnografi (Uyku Testi), Uyku Laboratuvarı’nda uygulanmaktadır. Polisomnografi, uyku sırasında beyin ve vücudun çeşitli aktivitelerinin gece boyunca takip ve kaydedilmesini kapsar. Hastanın beyin dalgaları, kalp atışları, göz hareketleri, göğüs ve karın solunum hareketleri, uyurken çıkardığı sesler (horlama, mırıldanma gibi), kandaki oksijen oranı ve yatış pozisyonu video görüntüleriyle birlikte özel cihazlarca izlenir ve kaydedilir.

Hastalar bu test esnasında herhangi bir ağrı hissetmez. Vücuda yerleştirilen alıcılar (elektrotlar) yatış pozisyonunu değiştirmeyi veya yataktan kalkmayı, tuvalete gitmeyi engellemez. Gece boyunca hastaları bitişikteki laboratuvar kumanda odasındaki monitörlerden takip eden uyku teknisyeni ve/veya hemşireler ihtiyaç durumunda hastalara yardımcı olur ve testin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesini sağlar.

Uyku bozukluğu problemi yaşayanlar hastanelerde hangi bölüme başvurmalılar?

Uyku bozukluğu tanı ve tedavisi için, uyku tıbbı hekimlerinin hizmet verdiği Uyku Bozuklukları Merkezi’nden destek almanızı tavsiye ederiz. Uyku hekimi, özel eğitim almış farklı branşlardan hekimlerdir (nöroloji, kulak burun boğaz, aile hekimi, göğüs hastalıkları, iç hastalıkları, çocuk hastalıkları, diş hekimleri, ruh hastalıkları uzmanları).

Düzenli takip risklerden koruyor

"Apne hastalığı yapısal bir bozukluk olduğundan, cihazla apnenin tedavisi ömür boyu süren bir tedavidir. Hastaların, doktorun öngördüğü belirli aralıklarla kontrole gitmesi gerekmektedir. Bunun için cihazlarının kullanım raporu çıkartılır ve hastanın uyku durumu değerlendirilir. Düzenli takipte, hasta apne hastalığının sebep olabileceği tüm tehlikeli risklerden de korunmuş olacaktır."

Uyku solunum Düzenli takip risklerden koruyor bozukluğu belirtileri nelerdir?

Başlıca uyku solunum bozukluğu belirtileri şöyle sıralanır:

- Uykuyu sürdürememe,

- Aşırı uykululuk,

- Horlama,

- Uykuda nefes duraklaması,

- Gece terlemesi,

- Sık tuvalete kalkma,

- Uykuda ağız kuruluğu ve burun tıkanıklığı,

- Reflü (uykuda ağza acı, ekşi mide sıvılarının gelmesi),

- Yorgun uyanma, gündüz yorgunluğu ve uyuklama,

- Unutkanlık, keyifsizlik, konsantrasyon bozukluğu, çabuk sinirlenme, cinsel isteksizlik.

Uykunuzu değerlendirin

- Ne kadar uyursanız uyuyun, sabah yorgun ve halsiz mi uyanıyorsunuz?

- Gün içerisinde uyanık kalmakta güçlük çekiyor musunuz?

- Bazen şiddetli şekilde horladığınızı ve uyurken nefes almakta güçlük çektiğinizi söyleyen oldu mu?

- Yatağa gittiğinizde uykuya dalmakta güçlük çeker misiniz veya sabah çok erken bir saatte uyanıp tekrar uykuya dalmakta zorlanır mısınız?

- Gün içerisinde, özellikle hareketsiz kaldığınız zamanlarda karşı konulması zor bir uyku hissi bastırır mı?

- Gece olduğunda bacaklarınızda, özellikle hareketsiz durdukları zaman artan rahatsız edici hisler, gerilme, çekilme, karıncalanma, kasılma gibi durumlar olur mu?

- Uykunuzda konuşur, bağırır, çığlık atar, bilinçsizce hareket eder misiniz?

- Daha dinlendirici, verimli ve sağlıklı uyku uyumak için yapmanız gerekenleri öğrenmek ister misiniz?

- Bu sorulardan herhangi birini “evet” şeklinde yanıtlıyorsanız deneyimli uzmanlara başvurmanızı öneririz.