Likopen mucizesi devrede!

YAVUZ DİZDAR

Domatesin lezzeti tartışılmaz. Pekiyaz-kışillede tüketmek gerekir mi?İşte bu tartışılır.Şöyle düşünün; Avrupa domatesle sonradan tanışmış ve fazlasıyla sevmiştir.Bu bitkinin meyveleri, diğer kaynaklara göre güneş ışınlarını depolamada olağanüstü bir işlev gösteriyor.Başka bir açıdan anlatayım; insan vücudunun beslenmesi kaynak gerektirir. Ancak hücreler sanıldığı gibi tek bir formdan oluşmaz, içlerindeki mitokondrileri biz “enerji merkezi” olaraktanımlarız ama bunlar aslında bakteri kökenlidir. Yani ara sıra değindiğimiz “bileşik form”kavramı burada yeniden ortaya çıkıyor. Bunların bitkilerdeki karşılığı ise kloroplastlar.Onlar da bitkiye özel yeşil görünümünü veriyor. Kloroplastlar güneş ışınlarının enerjisini tutar ve maddeye çevirir. Domateste bu maddelerden biri de likopen. Likopeni almak da vücut için gerekli.

Likopen sera domatesinde bulunur mu?

Evet, domates özellikle likopen adı verilen maddeden zengin lakin bu durum yaz güneşini gerektiriyor, zira sentezin yapılabilmesi için belli dalga boyunda ve şiddetli ışığa ihtiyaç var. Serada yetiştirmek ürün miktarını artırır ancak yaz güneşinde tarlada olgunlaşmış içeriği sera domatesinde bulamazsınız. Çünkü likopen özel bir molekül, “ışığı tutan” anlamında genel ksantofiller sınıfında yer alıyor. Bu maddeler özellikle A vitamini gibi şekillendirme özelliği olan bileşiklerin yapımında kullanılıyor. İnsan her zaman bu maddelere ihtiyaç duyar, domates ya da yeşilliklerin bir şekilde alınması zorunlu.

Doku kontrolünde işe yarıyor

Likopenin kuşkusuz başka yararları da var. Pratik olarak bütün biçimlendirme işlemlerinde, özellikle de doku kontrolünde işe yaradıklarını biliyoruz. Örneğin meme ve prostat dokularının kontrolü bu maddelere bağlı. Nitekim kinik araştırma sonuçları da bunu doğruluyor. Mesela likopen prostat kanserinin kontrol edilmesini sağlıyor, hatta yakın zamanda yapılan geleneksel tıp kongresinde (GETAT) hastaların PSA artışını önlediğine dair örnekler anlatıldı. “Brokoli prostat kanserine karşı koruyucudur” çıkarımı da aynı mantığa dayanır.

Kışın domates yemek zararlı mı?

Elbette değil, ben de yiyorum ama burada gereken likopen miktarının çok fazla olmayacağını bilmelisiniz. Yeni olduğu kadar, meyvenin lifinden de faydalanırsınız. Beri yandan zaten gelenek buna bir çözüm bulmuş ve salçayı geliştirmiş. Likopen işlemden geçmemiş salçada çok bol miktarda bulunuyor. Şöyle ki, peynir için de söz konusu olduğu üzere, genel kural değişmez, sekiz kilo domatesten bir kilo salça elde edersiniz. Bunun bir diğer seçeneği ise zamanında olgunlaşmış domateslerin kurutulması. Çok lezzetli, likopenden de zengindirler. Hatta güneş ışığında kurumuşsa besleyiciliği de artar.

Tek marifeti likopen mi bu meyvenin?

Elbette başka vitamin ve mineraller de var domateste. Besinlerin faydalarıyla ilgili internet sitelerine bakarsanız her şey vitamin ve mineral deposu. Bu üç aşağı beş yukarı doğrudur ama ürünün zamanında olgunlaşması kaydıyla. Zira vitaminsiz ve mineralsiz bir gıda formu zaten mevcut değil. Biri diğerine belli açılardan üstünlük gösterir ki, domates için de üstünlük noktası likopendir. Yine de siz doğru düzgün yumurta bulabiliyorsanız bu maddeler yumurta sarısında da var. Endüstriyel üretimin buradaki hatası renk verici maddeleri yarı sentetik işlemlerle deniz yosunlarından ede etmesidir.

Günümüzde çok çeşitli domates türü var, hangisi daha iyi?

Ben türün çok fazla içerik farklılığı gösterdiğini düşünmüyorum ama bu konuda zaten fazla araştırma da yok. Mesela topraksız tarımla üretilen salkım domatesler var. Türlere göre genel kurallar, yani mevsimin katkısı değişmez. Her ürün için kendine özel mevsimi, her kültür ve coğrafya için farklı kaynaklar söz konusu. Kuzeyde yaşayan biri de likopene ihtiyaç duyar ama başka kaynaktan karşılar. Domates bugün için sofralarımızın vazgeçilmezi, lakin tek likopen kaynağı da değil.