Kış sporu keyfi kazaya kurban gitmesin!
Kış ve bembeyaz kar birçok insanın tutkusu. Kış sporları için binlerce kilometre kateden meraklılar, bütün bir sezonu en uygun pistleri bulmak için geçirebiliyor.
Her yıl dünyada 50-60 milyon kişi kış sporlarıyla ilgileniyor. Türkiye’de de kayak merkezlerinin sayısı ve kalitesinin artmasıyla kış sporlarını bir tutku haline getirenler çoğaldı. Ancak bir sorun var, her bin kış sporcusundan üçü acil yardım ve tedavi gerektiren yaralanmalara maruz kalıyor. İşte bu nedenle sahada bulunan, yani acil müdahale yapabilecek kişiler, yaralanma tiplerini ve acil müdahale metotlarını iyi bilmeli. Bu yaralanma tipleri ve tedavimetotlarını Vehbi Koç Vakfı Sağlık Kuruluşları Amerikan Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Onur Tetik anlattı.
ATLETİK YAPI ÖNEMLİ
Literatürde kayak sırasında ölümler bildirilmekle birlikte, gerekli tedbirler alındığı takdirde aslında kayak, oldukça güvenli bir spor olarak tanımlanıyor. Kayak yapan erkeklerde yaralanma oranı her 1000 kayak günü için yüzde 4, kadınlarda ise yüzde 7.9 olarak ifade ediliyor. Yaralanmaların üçte biri 16 yaşın altındaki kayakçılarda görülüyor. Kayakla ilgili yaralanmaları azaltmada tecrübe ve atletik yapı önemli rol oynuyor. Yeni başlayan kayakçılarda yaralanma oranı, iyi derecede kayan kişilere göre 2-3 kat daha fazla. Yeni kayağa başlayan kişiler sadece kendilerinin değil, başka kayakçıların da yaralanmasına sebep olabiliyor.
YÜZDE 87’Sİ DÜŞEREK
Kayak yaralanmalarının yüzde 87’si düşme sonucu ortaya çıkıyor ve çoğunlukla alt ekstremitede meydana geliyor. Sıklığına göre bu yaralanmalar en çok başparmak, diz, yüz ve kafada laserasyonlar şeklinde oluyor. Ayrıca bacakta kontüzyonlar, omuz, ayak bileği, tibia kırıkları, diz kontüzyonları ve omuz çıkıkları da düşerek yaralanma sonucu oluşuyor.
KASLARI AŞIRI YORMAYIN!
Kayakçılarda en sık görülen yaralanmalar, tamamen sinsi biçimde oluşan kasların aşırı yorulmasının sebep olduğu türler. Kayak araçları aşırı kullanılınca kaslarda sıkıntı yaratıyor. Genellikle basit gibi göründüğü için göz ardı ediliyor. En sık görüldüğü bölgeler; kuadriseps femoris, gastrosoleus ve paravertebral kaslar. Kayak kenarlarının aşırı kullanımına bağlı olarak peroneal tendinitler görülebiliyor. Tedavide aktivite kısıtlaması veya modifikasyonu, güçlendirme egzersizleri, Nonsteroid Anti İnfl amatuar (NSAI) ilaçlar ve buz uygulaması kullanılıyor. Kullanılan aletlerin iyi kontrol edilmesi ve bakımı ihmal edilmemeli.
DİZLERE DİKKAT!
Kayak yaralanmalarının yüzde 20’si dizi ilgilendiriyor. Şanslı nokta ise diz yaralanmalarının yüzde 90’ının hafif düzeyde olması. Ancak basit ligament zedelenmelerinden diz çıkığına kadar geniş bir spektrumu olduğunu belirtmek gerek. Kayağın iç kısmının bir yere takılması sonucu oluşan abdüksiyon ve dış rotasyon ile sıklıkla medial kollateral bağ zedeleniyor. Tedavide erken dönemde elastik bandaj, elevasyon, buz tatbiki ve immobilizasyon uygulabilir. Ağrı azaldıktan sonra ileri derece olan yaralanmalarda medio-lateral stabiliteyi sağlayan dizliklerle harekete izin veriliyor, hafif vakalarda ise elastik bandaj yeterli oluyor.
ÇARPIŞMALAR RİSKLİ
Çarpışmalar pistteki yaralanmaların yüzde 5’i olmasına rağmen, hastanelik vakaların yüzde 67’sini oluşturuyor. Ağaç, bina, direk vb. gibi hareketsiz yapılara yüksek hızda çarpma sonucu künt travmalar ve buna bağlı yaralanmalar görülebiliyor.
Kayakla atlamada yaralanma oranı daha düşük
Kayakla atlama, tehlikeli gibi görünmesine rağmen şaşırtıcı bir şekilde düşük yaralanma oranına sahip. Kayakla atlamacılar genellikle genç, iyi antrene olmuş kişiler ve kurallara kesinlikle uyuyorlar. Bu da risk oranını azaltıyor. Atlamadaki hatalara bağlı olarak kayakçı uzun veya kısa düşerse yaralanmalar ortaya çıkabiliyor. Kırıklar bu yaralanmaların yüzde 15’ini oluşturuyor.
Tadını çıkarmak için bunlara dikkat!
Kış yaralanmalarından korunmanın ana kuralları, "güneş veya kayak gözlüğü takmak, şartlara uygun giyinmek, kayak sırasında alkol kullanmamak, başlamadan önce iyi ısınmak, zor pistlerden ısındıktan sonra kaymak, kişisel sınırları zorlamamak ve kask takmak" şeklinde sıralanıyor. Uzmanlar ancak bu kurallara uyulduğunda kış sporlarını daha güvenli ve eğlenceli bir şekilde yapmanın mümkün olduğunu söylüyor.
Kasksız kızak keyfi olmaz
Kızakla kaymak, genellikle yaralanmaların daha az yaşandığı bir kış sporu. Boş zamanları değerlendirmek için çok keyifl i olduğu kesin. Ancak güneşli günlerin arkasından gelen soğuk, gece sonrası oluşan buzlanma, olayı tehlikeli hale getirebilir. İkili ve dörtlü kızaklar eğer direksiyonlu ise yaralanma oranları daha az ve elbette kask kullanımı korunmada olmazsa olmaz kural.