Kalbini seven yemeğe katsın!

YAVUZ DİZDAR

Kişniş aslında maydanoz ailesine ait bir bitki. Biz kişnişi daha çok baharat olarak biliriz ve tüketiriz, zaten diğer adı da 'aşotu'dur. Bizim mutfakta çorba, pilav ve dolmalarda kullanılır ama deniz ürünlerinin lezzetlendirilmesinde de yer bulur. Bazı yöreler tohumları dışında saplarını da yemeklere katıyor. Kendisine özgü bir aroması vardır kişnişin, yemeklere lezzet katar. Beri yandan baharatların da mevcut tüm özelliklerini içinde barındırır.

Baharatların marifetleri neler?

Baharatlar tat vermek amacıyla kullanılsa da, özellikle tohum formlarında olanlar bitkinin gelişip büyümesi için gerekli bütün maddeleri barındırır. Bunların bir kısmı insan vücudunda yapılamayan bileşiklerdir, bizde de hammadde kaynağı oluşturur. Bazı bileşiklerin antibiyotik özellikleri vardır, nitekim bu kişnişte de bulunur. Özellikle ishale neden olan Salmonella adlı bakteriye karşı koruyucu olduğu genel olarak kabul gören bir bilgi. Dolayısıyla bu bilgi kişnişin gıdadaki bakteri salgınını engellenmesinin ötesinde, mevcut ishallerin tedavisi amacıyla kullanılabileceği anlamını da taşıyor.

Kişniş gibi baharatlarda çok sık sözü edilen bir diğer madde “kuersetin”. Uzun ömürle ilişkilendirilen bu madde tohumu da dayanıklı kılar. Bir de antioksidanlar denen maddeler var ki, bunlar da gıda bileşiminin kaybını önlerler.

Antioksidan zengini bir bitki

Kişnişin çok miktarda antioksidan ve insan vücudunda yapılamayan yağ asidi içerdiği biliniyor. Yağ asitleri mitokondrilerin etkin çalışmaları için gerekli, dolayısıyla enerji metabolizmasının iyi çalışmasını sağlarlar. Hücre işlevleri gerçekleşirken, bunlar enfeksiyonlardan tutun, kanser hücrelerinin ortadan kaldırılmasına kadar pek çok durumda kendiliğinden ortaya çıkan oksitleyici bileşiklerdir, elbette aşırıya kaçmadan bertaraf edilmeleri gerekir. İşte kişniş bu mekanizmanın düzenli yürümesini sağlayan bileşikler içerir. Eh, bunun bir tohum olduğu varsayılırsa, çimlenme metabolizmasının sağlıklı işlemesi için neden bu kadar zengin olduğu da açıklığa kavuşur.

Kalp sağlığı için de olumlu etkileri var mı?

Evet bu açıdan bakıldığında kişniş biçilmiş kaftan gibi görünüyor. Zararlı kolesterolün azaltılmasından tutun, damar hastalıklarının engellenmesine kadar pek çok noktada olumlu etkiler gösterir. Romatizmal hastalıklarda da faydalı olduğu biliniyor. Kaynaklar diyabette kan şekerinin kontrolünü kolaylaştırdığını da söyler. Dolayısıyla aslında aynen karabiber, kırmızıbiber gibi düzenli kullanılması gereken baharatlardan biri kişniş. Üstelik lezzeti pekiştirmesi de cabası. Çayını da yapıp tüketebilirsiniz, yani illa yemeklerden alınacak diye bir zorunluluk yok.

Bir baharat kaç hastalığa yarar, bu mantıklı bir durum mu?

Aslında mantıksız gibi görünüyor, ama elbette bir açıklaması var. Biz tıpta insan vücudunu sistemlere ayırarak inceleme hatasına saplandık. Karaciğer deyince karaciğer hücresi, diyabette pankreas Langerhans adacıkları aklımıza gelir. Ama bütün bu farklılaşmış hücreleri içinde barındıran sistem aslında aynıdır, yani genelleştirilmiş adıyla “bağ dokusu”dur. İşte bu gözle baktığınızda durum bir anda değişiyor. Biz hücreyi onarmaya çalışırız, oysa hücre ancak o bağ dokusu içinde bulunursa işlevini mükemmel yapar. Dolayısıyla bağ dokusu bir kere bozulmaya başladığında hastalıklar da birbiri ardına gelir. Diyabet gibi bir tablonun kalp damar hastalıları ya da romatizmayla aynı anda görülmesinin nedeni de budur. Siz dışarıdan insülin verip şekeri kontrol edebilirsiniz ama bağ dokusunun düzelmesi bu şekilde olmaz. Bağ dokusu çok yavaş yapılır ya da tamir edilir. Bizim “yaşam tarzı değişikliği” derken kastımız budur. İki üç haftalık kürlerle normale dönmenizin etkisini saptayamazsınız, olumlu etki ancak aylar içinde ortaya çıkar. Oysa bağ dokusunu düzeltirseniz hastalıkların birbiri ardına düzeldiğine şahit olursunuz. Birkaç hafta deneyip de “bir şey olmuyor” derseniz yanılırsınız, henüz etki ortaya çıkmamıştır. Doğa aslında bize hastalıkların kontrolü için de doğal seçenekler sunar, kişniş bunlardan biridir ama düzenli kullanmalısınız.