Hem besleyici hem ideal bir diyet besini

YAVUZ DİZDAR

İçerdiği vitaminlerin yanı sıra kükürtlü amino asitler açısından zengin olan pırasa, lif barındırması dolayısıyla sindirime de faydalı. Ayrıca az kalorili olduğundan diyet yapanlar için de önemli bir sebze...

Pırasa değerli bir besin midir?

Evet, hem de tahmin edilenden çok daha kıymetli bir besindir. Bizim besinlerin değerini belirleme yöntemimiz genellikle içerdikleri vitamin, mineral gibi unsurlara dayanır. Ama bu tamamen bizim kısıtlı algımızın sonucudur. Bu açıdan baktığınızda bile pırasa A, C, K ve B vitaminlerinden zengin bir besindir. Bunlardan özellikle B12 vitamininin ise aktif kullanılabilir biçimini bünyesinde barındırır ki bu diğer sebzelerde sık karşılaşılan bir durum değildir. Ama besin değeri bununla sınırlı kalmaz, pırasa dolaylı beslenmeye de katkıda bulunur, bunu da lif içeriği aracılığıyla yapar.

Neden bu kadar besleyici?

Aslına bakarsanız pırasa soğan ve sarımsağın da içinde yer aldığı aileden gelir. Bu aile aynı özden kaynaklanan ve üst üste kabuk kabuk gelişen kökleri barındırır, biz de zaten bu kök kısmını yeriz. Dış kabuk aynen cildin dış tabakası gibi, su içeriğini tamamen yitirip daha sert bir zara dönüşür. Bunlar çiğnenemeyecek kadar sertleşmiş olduklarından ayıklama sırasında atılır, içteki etli kabuk katmanları yenir. Kök, bitkinin fi lizlenmesi için gereken kaynakları barındırdığından zaten değerlidir. Ne var ki soğan ve sarımsakta biyolojik etkinlik henüz başlamamıştır, o nedenle büyüme için kullanılan B vitaminlerinin aktif biçimleri kısıtlıdır. Soğan ve sarımsakta çimlenme olmuşsa yemek için genellikle tercih edilemez, kokusu ve tadı değişir.

Peki pırasanın farkı nedir?

Pırasa biyolojik açıdan büyüme aşamasına geçmiş biçimdir, bu nedenle biyolojik etkin madde yapımı artmıştır. Bu hem beyaz sapı hem de yeşil yaprakları için geçerlidir, o nedenle pırasada bu ikisi de yenir, içerikleri de farklıdır. Vitaminlerinin artmasının ve aktif biçime dönüşmelerinin nedeni budur. Dış soyulup atıldığında son derece besleyici bir özsuyu fark edilecektir. Bu hazır unsurların alınması özellikle çocuklar ve hamileler için çok iyi olacaktır. Kaynaklar pırasanın doğrandıktan sonra bir süre, 5-6 dakika bekletilmesini önerirken de haklılık payı taşır, zira dokunun zedelenmesi yeni kaynak yapımını da uyarır. Ama işin bir de kükürtlü bileşikler kısmı vardır, bu da soğan ve sarımsağa benzer.

Kükürtlü bileşikler ne işe yarar?

İnsan vücudu kükürdü doğrudan alamaz, ama bunun bileşik formu, en azından kükürtlü amino asitler zorunlu alınması gereken maddelerdir. Örneğin metiyonin DNA’dan protein sentezi için zorunludur, pırasa da büyüme halinde olduğundan bu bileşikleri fazlasıyla içerir. Bu maddeler soğan ve sarımsağın aksine aktif hâle geçtiklerinden, soğanlara özgü yoğun karakteristik koku pırasada bulunmaz. Biz vitaminleri neredeyse her türlü taze sebze ve meyveden alırız, ama kükürtlü bileşikler bunlara mahsustur ve alınmak zorundadır. Nitekim pırasanın kalp, dolaşım ve solunum sistemi sağlığı, idrar yollarında taş oluşmasını engellemesi gibi faydaları rastlantısal değildir.

Başka ne gibi faydaları var?

Elbette lifleri saymadan geçemeyeceğiz, çünkü bunlar bağırsakların beslenmesi için gerekir. Nitekim yapısında bol miktarda üst sindirimden etkilenmeden geçen lif vardır. Pırasa “zar içi zar” yapısı gösterir, bunlar kalın bağırsak mikroorganizmalarının beslenmesini sağlar, ama beri yandan kabızlığı da önler. Belki de aynı nedenle kalın bağırsak kanserinin önlenmesinde yararlı olduğuna dair varsayımların temelini oluşturur. Beri yandan bütün bu olumlu besleyici özelliklerine karşılık pırasa fazla kalori içermez, kalori zaten bitkinin yeşillenmesi sırasında tüketilir, ideal bir diyet besinidir. Üstelik çorbasından kıymalı yemeğine kadar her şekilde yemeğini yapmak mümkündür.