Atık ilaç ara depolama tesisi faaliyete başladı

Mehmet KAYA

ANKARA – Eczanelerdeki atık ilaçların (kullanım süresi dolmuş ilaçlar) büyük miktarlara ulaştığını söyleyen Pharmabotanica Kooperatif Başkanı Mehmet Saydan, bu ilaçların çok azının usulüne uygun bertaraf edilebildiğini ancak ara depolama tesisi sayesinde bu sürecin kolaylaştığını söyledi.

DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Mehmet Saydan, ilaçların kontrolsüz doğaya bırakılmasının çevre için bir “felaket” olduğunu, geçmişte uygun bir atık bertaraf süreci sağlanamadığı için sorunun çözülemediğini anlattı. Kooperatif biçiminde bir atık ara depolama tesisinin faaliyete başladığını kaydeden Saydan, imha süreçlerinde gerekli bütün yasal yükümlülüklerin sağlandığı bir sistemin işlediğini anlattı.

400 milyon kutu miadı geçmiş görünüyor, bu mümkün değil ama israf var

EİES verilerine göre Türkiye’de yıllık 2 milyar kutudan biraz fazla (2017 2.2 milyar kutu) ilaç satışı yapılıyor. Mehmet Saydan, ilaç satışlarının izlendiği İlaç Takip Sistemi üzerinden yapılan bir analizde 400 milyon kutunun “miadı geçmiş” göründüğünü belirterek şunları kaydetti:

“2013 yılında 417 milyon, 2014 yılında 413 milyon kutu ilacın miadının geçtiği görünüyor. Yıllık 400 milyon kutunun miadının geçtiğini kabul etmek mümkün değil. Bunun içinde kaçak var, yurt dışına giden var, aslında satmış ama sistemden bir şekilde düşmemiş eczacılar. Bir kısmı da atılmış, bir şekilde imha edilmiş ama sistemden düşmemiş. Buna (sistem dışına çıkmadan imha ya da kaçak) engel olmak için her türlü önlem alınıyor ve şimdi İTS de takip ediyor. Bundan sonra miadı geçmiş ilacı İTS görecek ve eczanelere soracak”

Mehmet Saydan, ilk değerlendirmelerde bazı ilaçların çok büyük miktarlarda imhaya geldiğini, ciddi promosyonla piyasaya sürülen bir tür ağrı kesici ile çocuk şurubunun a bular arasında olduğunu anlattı. İlk başlangıçtaki stok etkisinin kalkmasının ardından hangi ilaçların daha az satıldığı konusunda analiz edilebilir verilerin üretilmeye başlanacağını belirterek, üreticilerin, eczanelerin, bakanlıkların karar almalarına yarayacak bilgilerin ortaya çıkacağını vurguladı.

Nihai hedef çiçek gübresi

İlaçların çok yüksek ısıda, kontrollü şartlar altında imha edilmesinin şart olduğunu belirten Mehmet Saydan, kooperatif olarak nihai hedeflerinin bu ilaçların geri kazanılarak kullanılabilir kısımlarından çiçek gübresi üretmek olduğunu belirtti. Mehmet Saydan, şimdilik ilaçları kutularıyla birlikte imhaya naklettiklerini ancak kutu ve tanıtmalıklarının geri kazanımı için çalışmalara başladıklarını vurguladı.

Evlerdeki ilaçlar için ayrı çalışma gerekli

Mehmet Saydan, evlerde de çok büyük miktarlarda imhası gereken ve/veya miadı dolmuş ilaç bulunduğunu belirterek, bunun için ayrı bir çalışma gerektiğini söyledi. İlaçların atıldıktan sonra geri alınamayacağı kumbaraların kontrollü mekanlara konulmasının bir çözüm olabileceğini belirten Saydan, ayrıca ilaçların fabrika çıkış fiyatına kutu başı 1 kuruşluk bir fon payı eklenmesiyle elde edilecek kaynağın ev atık ilaçlarının toplanmasında kullanılabileceğini, bu yönde bir öneri geliştirdiklerini kaydetti.

Atık ilaçlar nasıl toplanıyor?

Eczaneler, atık ilaçları İlaç Takip Sistemi (İTS) için üretilmiş üzerindeki barkodla atık ilaçlara yönelik kurulan online sisteme okutuyor. Böylece ilaç imha sürecine başlamış oluyor. Elde edilen bu veri Çevre ve Sağlık Bakanlığının sistemleri tarafından da kontrol edilebilir şekilde tutuluyor.

Eczaneler 25 kg. a kadar tek kutuda paketlenmiş ilaçları kargo ücreti vermeden ara depolama tesisine gönderebiliyor. Kutu içeriği ara depolama tesisinde, beyan edilen ile aynı mı kontrol ediliyor. Onaylanan kutular imha sürecine sokuluyor. Eczaneler imhaya gönderdikleri bu ilaçlar için gerekli resmi dokümanları elde edebiliyor. Atık ilaç böylece sistemden çıkıyor. İmha bedeli eczane tarafından ödeniyor.

Normal şartlar altında eczaneler çok tehlikeli olan ilaçları 6 ay, diğer ilaçları 1 yıldan fazla eczanelerinde tutamıyor.