Kitapları, konularında ilk

50'ye yakın kitaba, onlarca makaleye imza atmış olan biliminsanının çalışmalarından çoğunun bir benzeri yok. Ödül alan kitabı için Naskali, "Müracaat etmemiştim, haberim olmadan verilen bir ödüldü. Çok mutlu oldum. Türk kahvesi, Türk kültürünün markalarından biri. Farklı kahve türlerinin Türkiye'de yaygınlaşmasıyla biraz kenarda kalır gibi oldu. Türk kahvesiyle ilgili birikimin bir araya getirilmesini, tarihçesinin, yapım biçimlerinin, içiminde, yapımında ve saklanılmasında kullanılan tekniklerin, araç - gereçlerin kayıt altına alınmasını amaçlayan bir çalışma bu" diyor.

Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni Türk Dili Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi olan Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali, 50'ye yakın kitaba, onlarca makaleye imza atmış bir biliminsanı… Ulusal ve uluslararası birçok ödülün sahibi. Bunlara, geçtiğimiz günlerde gazeteniz DÜNYA'nın "ehlikeyf" ekinin Kitabevi'nden çıkan "Türk Kahvesi Kitabı" için verdiği "2011 Yılın Gastronomi Kitabı Ödülü" de eklendi… Ve Naskali, bu kitabı ve diğer çalışmaları ile bugünkü konuğum oldu… Sohbetimize, ödülü ve değer bulunan kitabı konuşarak başladık:

"Türk Kahvesi Kitabı'm bu ödülü aldığı için çok mutlu oldum. Çünkü, müracaat etmemiştim, haberim olmadan verilen bir ödüldü. Bu çok hoş. Türk kahvesi, Türk kültürünün markalarından biri. Bildiğiniz gibi, kahve ülkemizde yetişmiyor, yapım biçimi dolasıyla Türk kahvesi olarak anılıyor. Farklı kahve türlerinin Türkiye'de yaygınlaşmasıyla biraz kenarda kalır gibi oldu. Türk kahvesiyle ilgili birikimin bir araya getirilmesini, tarihçesinin, yapım biçimlerinin, içiminde, yapımında ve saklanılmasında kullanılan tekniklerin, araç - gereçlerin kayıt altına alınmasını amaçlayan bir çalışma bu. Tabii ki fal da yer alıyor…"

Alanında tek değil mi?

"Her yönüyle kahveyi ele alan ilk çalışma. Pek çok katılımcının katkılarıyla oluştu. Benim de kahveden söz eden türküleri ele aldığım bir yazım var. Herhangi bir nesne atasözlerine, türkülere girdiyse, kültüre de girmiştir, diye düşünebiliriz. Meselâ çayla ilgili atasözlerimiz yok. Oysa bugün kahvehanelerde kahve yerine çay içiliyor, ama atasözleri çaya ilişkin değil, kahveyle ilgili."

Ne kadar sürdü kitabın hazırlanması?

"Çok çabuk hazırlandı, 3 yıl sürdü. Bu fikri yazı yazacak kişilere duyurmak, yazıların yazılması, bana ulaşması, ince ince okunması, kitaplaşması için yayınevindeki çalışmalar hızlı bir biçimde gerçekleşti."

Tabii bu süre, bir biliminsanı için kısa olmalı, yoksa yayın dünyasında yıllardır hazırlanmasına tanık olduğumuz kitaplar, çok daha çabuk bir sürede okuyucuyla bulaşabiliyorlar… Sizin, mesleki uzmanlık alanınız dışında, sözünü ettiğimiz kahve kitabı gibi, farklı konularda tematik çalışmalarınız da var. Hepsi biribirinden ilginç konular: Veda, Ağıt, Çoban, Kasap, Hakaret, Lânet, Temizlik, Uçmağa Varmak, Beden, İğdiş, Sünnet, Bedene Şiddet, Av ve Avcılık, Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve Şifreler, Hediye, Kültür Tarihimizde Çeyiz, Meyve, Zindanlar ve Mahkûmlar, Hapishane, Saç, Tuz, Ayakkabı, Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, Tütün, Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık… Bazılarından söz edelim mi? Örneğin Çoban kitabı?

"1980'li yıllara kadar Türkiye nüfusunun belki yüzde 70'i kırsal kesimde yaşıyordu. Bugün bu oran çok azaldı. Pek çok kimse çobanın kaçta kalktığını, ne yiyip ne içtiğini, kaç hayvan güttüğünü, nerelere götürdüğünü, hayvanlara ne tür isimler verdiğini, bayramlarını ve bunlara benzer şeyleri bilmiyor… Bu kitapta çobanla ilgili her şeyi bulmak mümkün. Benim de orada siyasi söylemde çoban hakkında bir yazım var."

Kaçar sayfa bu kitaplar?

"400-500'er sayfa civarındalar…"

Oylumlu çalışmalar. Yine bu yıl çıkan Ağıt ve Veda kitaplarına gelecek olursak…

"Ağıt, ağıt derlemeleri, yani folklor etrafında bir kitap… Veda'ya gelince…"

Çok hüzünlü bir konu…

"Belki hüzünlü konular beni çekiyor. Şarkılar, vefatlar, geride kalanların ağıt yakması... Her ayrılış insanları etkiliyor biliyorsunuz. Bizim kültürümüz vedayı nasıl karşılıyor, neler yapılıyor bunları kaydetmek istedim…"

"Kasap Kitabı" da bu sene yayınlanan çalışmalarınızdan... Yine alanında tek olmalı... Ya "Saç Kitabı"?

"Saç biçimleri tarihi süreçleri belirleyebiliyor. Meselâ takip edebildiğimiz kadarıyla Göktürklerdeki saç biçimi nasıldı? İlerleyen zaman içinde bu saç biçimleri nasıl değişti? Saçın biçimi insanını konumunu, siyasi görüşünü belli edebiliyor gibi başlıklar altında konuyu, 600 sayfaya yakın bir kitapta inceliyoruz. Belki, bir o kadar daha yazılabilecek bir temaydı saç..."

Biraz da "Tuz Kitabı"ndan söz ederek bu bölümü sonlandıralım ve meraklı okurlarımız, ilgi alanlarına giren konulardaki kitaplarınızı alarak okusunlar, diyelim...

"Küçücük bir tuz tanesine baktığımda hep şöyle hissetmişimdir: Hayatın dokusunu parmaklarımın arasında ovalıyorum. Meselâ tuzun iktisadi yönü var, madenlerinin mülkiyet meselesi var kitapta, yani o da engin bir konu..."

Bu arada, böyle tematik kitaplar oluşturmak nereden aklınıza geldi?

"Bilmiyorum."

Belki de kendi meraklarınıza yanıtlar bulmak için bu konularda kitaplar oluşturuyorsunuz... Ne dersiniz?

"Bu bilgileri tek başına toplamam mümkün olmayabilir. Farklı disiplinlerdeki meslektaşlarım, arkadaşlarım, tanıdığım - tanımadığım kimseler bu çalışmalara dahil oluyorlar... Ve bu kitaplar, onların yazılarıyla oluşuyor... Dediğiniz gibi kendi merakımı tatmin de var bu işin içinde galiba."

Esas ilgi alanınıza dönebiliriz artık...

"Kâğıt üzerinde ben dilciyim. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ndeyim. Doktoram Osmanlıca üzerineydi. Sonra Farsça okudum, Arapça bilirim. Daha sonraki yıllarda Orta Asya dilleri üzerine çalıştım. Sonra, biraz daha uzaklaşarak Sibirya'ya vardım. Türkiye'de ilk defa bir Altayca - Türkçe sözlük çıkardım, arkasından Hakasça - Türkçe sözlük geldi. Bunlar, SibiryaTürk lehçeleri. Sibirya destanlarını neşrettim. Uzmanlık alanım olarak Sibirya'yı işaret edebilirim."

Araştırma alanlarınız çok daha geniş ama...

"Türk dili, Sibirya, Kafkaslar, orta Asya, leksikografi, çağdaş lehçeler, Osmanlıca, tarihi lehçeler, kültür araştırmaları, destanlar, İranistik, yakın dönem siyasi tarih araştırma alanlarım arasında."

Türk dili, sizin araştırma alanlarınızın başında geliyor. Dünyada Türkçe konuşanların sayısı hakkında farklı rakamlar var. Sizden doğrusunu öğrensek...

"Bu konuda çok abartılı sayılar çıkıyor. Ben, 200 milyonun biraz üzerinde diye tahmin ediyorum."

Ne zaman çalışıyorsunuz. Bunca araştırma gereken konu?! Bir de dersler...

"Okulda çok fazla dersim yok. Severim çalışmasını. Sabah erken kalkarım. Ev uyanmadan, şehir uyanmadan çalışırım."

Bir de elektronik derginiz var değil mi: Acta Turcica (Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi)...

"Hakemli bir dergi. Her sayısında belli bir konu etrafındaki yazılar yayınlanıyor internette. Şubat ayında çıkacak olanda 'toprak' ile ilgili yazılar yer alacak... Ondan önce de 'arı' üzerine bir sayı olmuştu. Yılda iki defa çıkan bir dergi bu."

Peki, hazırladığınız çalışmalar, tezgâhtakiler?

"Nuh Peygamber üzerine bir kitap hazırlıyorum. Tebdil-i kıyafet, yeminler ve andlar diğer üzerinde çalıştığım kitaplar..."

Teşekkür ederim...

"Yassıada Mahkemesi zabıtlarını neşrediyorum."

Yakın dönem siyasi tarih deyince…

"Yassıada Mahkemesi'nin zabıtlarını neşrediyorum…"

Celâl Bayar sizin büyükbabanız…

"Evet. Türkiye'nin olmaması gereken, çok talihsiz bir dönemi. Belki bilinmesi gerekiyor darbe mahkemesinde yaşananların…"

Üzüldüğünüz belli oluyor…

"İnsanın içini burkan olaylar bunlar."

Siz de tanıksınız…

"Evet, 10 yaşındaydım. Yassıada dönemlerini hatırlıyorum. Daha sonra hem büyükbabam, hem babam Kayseri'de kaldılar…"

Babanız da Demokrat Parti Milletvekili'ydi…

"Kütahya Milletvekili Ahmet İhsan Gürsoy... İçinde yetiştiğim dönemler bunlar. Bu sebeple Yassıada mahkemeleri zabıtlarını neşretmek istedim, devam da ediyorum."

Şimdiye kadar kaç cilt yayınladınız?

"Dört cilt olarak Anayasa İhlâl Davası'nı neşrettim. İstanbul Ankara Olayları Davası üç cilt oldu, 6-7 Eylül Olayları Davası, Bebek Davası ve Örtülü Ödenek Davası'nı neşrettim, devamı da gelecek..."

Dil üzerine çalışmalarından seçmeler

. Hakasça Türkçe Sözlük, hzl. Prof. Dr. Emine Gürsoy-Naskali, Prof. Dr. Viktor Butanayev, Dr. Almagül İsina, Dr. Erdal Şahin, Liaisan Şahin, Dr. Aylin Koç, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008, 630 s.

. Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve Şifreler, ed. Emine Gürsoy Naskali, Erdal Şahin, Picus, İstanbul 2008

. Altay Destanı Maaday Kara, hazırlayan Emine Gürsoy-Naskali, Yapı Kredi Yayınları, Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi, İstanbul 1999

. Emine Gürsoy-Naskali - Muzaffer Duranlı, Altayca Türkçe Sözlük, N. A. Baskakov ile T. M. Toşçakova'nın Oyrotsko-Russkiy Slovar'ından Genişletilmiş, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999

. Sibirya Araştırmaları, hazırlayan Emine Gürsoy-Naskali, Simurg Yayınları, İstanbul 1997

. Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu, - Türkiye, Azerbaycan, Türkmen, Gagauz, Özbek, Doğu ve Batı Uygur, Tatar, Başkurt, Kumuk, Karaçay-Malkar, Nogay, Kazak, Kırgız, Altay, Hakas, Tuva, Şor Türkçeleri ve Rusça, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997

. Bozkırdan Bağımsızlığa Manas, yayına hazırlayan Emine Gürsoy-Naskali, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995

. 18.-19. Yüzyıl Türkmen Şiiri Antolojisi, hazırlayanlar Emine Gürsoy-Naskali ve Gülden Sağol, Hoca Ahmet Yesevi Vakfı Yayınları, İstanbul 1995

. Wilhelm Radloff, Manas, Kırgız Türkçesi Metin - Türkiye Türkçesi Çeviri, yayına hazırlayan Emine Gürsoy-Naskali, TÜRKSOY, Ankara 1995